Υπάρχει μέτωπο αντι-ΣΥΡΙΖΑ; Και ναι, και όχι. Υπάρχει υπό την έννοια ότι διάφορα πολιτικά υποκείμενα και για διαφορετικούς λόγους το καθένα τον επικρίνουν.

Με την ίδια λογική μπορούμε να πούμε ότι και ο ΣΥΡΙΖΑ φιλοδοξεί, χωρίς να το κρύβει καν, να δημιουργήσει και να ηγηθεί ενός αντίστοιχου μετώπου κατά της Νέας Δημοκρατίας. Αν όμως δεχθούμε τα λεγόμενα της Κουμουνδούρου, ότι δηλαδή το μέτωπο των αντιπάλων του και όχι το δικό του είναι ένας εσμός που βυσσοδομεί εναντίον του με ξεκάθαρο στόχο να ηττηθεί στις επικείμενες εκλογές, τότε ένα τέτοιο αντι-ΣΥΡΙΖΑ μέτωπο δεν υπάρχει.

Αν σκάψουμε στον χρόνο για να ανακαλύψουμε τις ρίζες της μετανάστευσης, θα πρέπει να γυρίσουμε πίσω όχι αιώνες, αλλά χιλιετίες. Τότε, στο απώτατο παρελθόν, ολόκληρες φυλές σε αναζήτηση μιας καλύτερης ζωής εγκατέλειπαν την κοιτίδα τους για να ιδρύσουν μια καινούργια πατρίδα. Ενα οικείο παράδειγμα: αυτό που οι ιστορικοί αποκαλούν «κάθοδο των Δωριέων» ήταν στην ουσία ένα μεταναστευτικό κύμα.

Ο πόλεμος είναι μια ακραία κατάσταση. Θα έλεγα ότι είναι η κατ’ εξοχήν ακραία κατάσταση. Και γι’ αυτό οι λόγοι που μας οδηγούν στον πόλεμο πρέπει να είναι πεντακάθαροι, χωρίς αποχρώσεις, εκπτώσεις και αστερίσκους. Δηλαδή, εμείς έχουμε απόλυτο δίκιο και οι εχθροί μας απόλυτο άδικο. Ετσι εξηγούνται οι αντιδράσεις, όχι μόνο των Ουκρανών πολιτικών αλλά και των απλών ανθρώπων, ότι ο πόλεμος θα σταματήσει όταν οι Ρώσοι εκδιωχθούν από ολόκληρη την Ουκρανία, της Κριμαίας συμπεριλαμβανομένης. Αν βρισκόμασταν στη θέση τους δεν θα λέγαμε το ίδιο; Τα πράγματα όμως δεν είναι τόσο απλά.

Σε λίγες μέρες κλείνει ένας χρόνος από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, τη χώρα που, σύμφωνα τον Πούτιν, δεν υπάρχει. Πρόκειται για μια επέτειο η οποία δεν προβλεπόταν στον αρχικό σχεδιασμό του, επειδή πίστευε πως όλα θα είχαν τελειώσει σε μία ή δύο εβδομάδες. Το τι θα συμβεί στο μέλλον φυσικά δεν το γνωρίζουμε, αλλά θα διακινδυνεύσω την πρόβλεψη ότι η εισβολή στην Ουκρανία θα διεκδικήσει με μεγάλες πιθανότητες επιτυχίας τον τίτλο «γκάφα του αιώνα».

Το πότε θα γίνουν οι εκλογές δεν το ξέρουμε, αλλά η προεκλογική περίοδος έχει ήδη αρχίσει από καιρό. Και κατά τα φαινόμενα θα δουν πολλά τα μάτια μας και θα ακούσουν πολλά τ’ αυτιά μας. Οπως λέγαμε παλιά, η ταινία θα χαρακτηριστεί αυστηρώς ακατάλληλη.

Οι εκλογές, ως γνωστόν, είναι η κορύφωση της δημοκρατικής διαδικασίας επειδή υποχρεώνουν τους νικητές της προηγούμενης αναμέτρησης να ζητήσουν την επικύρωση των πεπραγμένων τους και ταυτόχρονα δίνουν τη δυνατότητα στους ηττημένους να πάρουν το αίμα τους πίσω. Ο λαός αποφασίζει. Οσο για τους πολιτικούς, οι μέχρι στιγμής επιδόσεις τους δείχνουν ότι στην καλύτερη περίπτωση έχουν δύο πρόσωπα.

Το αν θα επαναπατριστούν τα μάρμαρα της Ακρόπολης και υπό ποιους όρους δεν το γνωρίζω. Πολλά λέγονται και γράφονται, τόσο στην Ελλάδα όσο και στη Βρετανία. Το πού θα κάτσει η μπίλια, θα το μάθουμε όταν έρθει η ώρα. Αντί για προβλέψεις λοιπόν, θα άξιζε ίσως τον κόπο να δούμε από πιο κοντά τις αντιδράσεις των δύο μεγάλων κομμάτων και κατ’ επέκταση τα βασικά χαρακτηριστικά και την ποιότητα της πολιτικής αντιπαράθεσης στην Ελλάδα σήμερα.

Μια από τις παρενέργειες του Covid-19 και των απανωτών lockdowns ήταν και η εισβολή του Netflix στη ζωή μας. Ταμπουρωμένοι στο σπίτι μας, μακριά από τους φίλους και τους χώρους της κοινωνικής συνεύρεσης, αναζητούσαμε την επαφή με τον έξω κόσμο. Κι αυτή τη δυνατότητα μας την έδωσαν, έστω ως ψευδαίσθηση, οι ταινίες του Netflix. Από τις πολλές που είδα ξεχώρισε μια αμερικανική με τίτλο «Gone, baby, gone».

Μια ιστορία που μου τη διηγήθηκε φίλος: σε κουβέντα με πολιτικό πρόσωπο –το ονοματεπώνυμο και το κόμμα όπου ανήκει δεν έχουν σημασία– τον επέκρινε επειδή συχνά πυκνά λέει πράγματα που ούτε ο ίδιος τα πιστεύει, υπερβάλλει, ενίοτε ψεύδεται, φανατίζει, απλουστεύει σε βαθμό κακουργήματος και γενικά δίνει την εντύπωση ότι απευθύνεται σε ηλίθιους. Και η απάντηση: Καλά όλα αυτά που λες, αλλά εσύ δεν εκλέγεσαι στη Β΄ Αθηνών! Κάπως έτσι τελείωσε και η συζήτηση. Νομίζω όμως ότι εδώ πρέπει να ξεκινήσει μια άλλη. Πιο σημαντική.

Ο δικομματισμός λειτουργεί όπως η κλεψύδρα. Δηλαδή όσο αδειάζει το επάνω δοχείο τόσο γεμίζει το κάτω. Κι όταν πέσει ο τελευταίος κόκκος, τη γυρνάμε ανάποδα και φτου κι απ’ την αρχή. Φυσικά στη ζωή τα πράγματα δεν είναι τόσο ξεκάθαρα. Καμιά φορά το στόμιο της κλεψύδρας συστέλλεται και η ροή της άμμου σχεδόν σταματάει, άλλοτε διαστέλλεται ξαφνικά και το επάνω δοχείο αδειάζει απότομα.

Στις λεγόμενες «ανοιχτές κοινωνίες» οι άνθρωποι δικαιούνται να λένε και να γράφουν ό,τι θέλουν. Αλλά αυτό δεν σημαίνει πως η σκέψη μας είναι απόλυτα δική μας και απόλυτα ελεύθερη, για τον εξής λόγο: το τι σκεφτόμαστε και κυρίως ο τρόπος που το σκεφτόμαστε έχει διαμορφωθεί από διάφορα σχήματα που κατά κανόνα παραμένουν αθέατα.

Στις συζητήσεις που άρχισαν όταν η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία και δεν λένε να τελειώσουν, μπορεί κανείς να διακρίνει ένα είδος λόγου που αυτοπροσδιορίζεται «αριστερός». Τον συνοψίζω: δηλώνεις κάτι που ακούγεται «προοδευτικό», αποφεύγοντας όμως να διευκρινίσεις τι σημαίνει στην πράξη και τι θα συμβεί αν πραγματοποιηθεί αυτό που εισηγείσαι.

Οι παραλληλισμοί, και ιδίως οι ιστορικοί, είναι πάντα παρακινδυνευμένοι. Κι αυτό επειδή δύο περιστάσεις δεν μπορούν ποτέ να συμπέσουν απόλυτα. Πάντα θα βρεθούν κάποιοι που θα θεωρήσουν τα κοινά στοιχεία επουσιώδη τονίζοντας τις διαφορές ή θα τα διαβάσουν αλλιώς για να επιβάλουν τη δική τους ανάγνωση. Αν όμως συμφωνήσουμε ότι ο παραλληλισμός δεν συνιστά απόδειξη αλλά έναυσμα για προβληματισμό και συζήτηση, δεν βλάπτει να τον αποτολμήσουμε.