Βαδίζουμε προς τις ευρωεκλογές συζητώντας επί παντός επιστητού, αρκεί αυτό να είναι άσχετο με τις ίδιες τις ευρωεκλογές και την ιδιαίτερη σημασία που εξ αντικειμένου έχουν στη σημερινή συγκυρία. Μια συγκυρία αρνητική: Το στοίχημα που είναι στο τραπέζι δεν αφορά πόσο γρήγορα θα γίνουν βήματα προς τη διεύρυνση και εμβάθυνση της διαδικασίας ευρωπαϊκής ενοποίησης, αλλά αν θα υπάρξουν αντιστάσεις αρκετά ισχυρές ώστε να αποτραπούν μεγάλες υποχωρήσεις, που θα απειλούσαν σημαντικές καταχτήσεις από αυτές που μέχρι σήμερα έχουν επιτευχθεί.

Με ποια κριτήρια διαμορφώνεται η ευρωπαϊκή στρατηγική της χώρας; Το ερώτημα τίθεται εκ των πραγμάτων, από την όλως παράδοξη στάση της χώρας μας σε δύο μείζονα θέματα: Την Ενιαία Αγορά πρώτο, το ευρωομόλογο για την πολεμική βιομηχανία και την άμυνα, δεύτερο.

Το πρώτο θέμα είναι ο κατακερματισμός της ενιαίας εσωτερικής αγοράς –του κορυφαίου επιτεύγματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Από την πανδημία και μετά, τα πιο ισχυρά ευρωπαϊκά κράτη ενισχύουν τις εθνικές επιχειρήσεις τους σε βάρος των επιχειρήσεων των πιο αδύναμων χωρών, δίνοντάς τους κρατικές ενισχύσεις που παραβιάζουν τις αρχές της Ενιαίας Αγοράς και στρεβλώνουν τους κανόνες ανταγωνισμού. Κάνοντας -με έναν πολύ δικό τους τρόπο…- την κρίση ευκαιρία, επιδοτούν τις επιχειρήσεις τους για να διευρύνουν τα μερίδιά τους, να εκτοπίζουν τους ανταγωνιστές τους των φτωχότερων χωρών και, ίσως, σε επόμενη φάση, κάποιους εξ αυτών να τους εξαγοράσουν –ώστε να έχουμε και ωραίες «ξένες επενδύσεις».

Στα καθήκοντα κάθε κυβέρνησης είναι και η διαχείριση της κοινής γνώμης. Άλλες κατανοούν αυτήν τη διαδικασία ως μια αναγκαία συνεχή, συστηματική επεξήγηση της στρατηγικής τους στους πολίτες της χώρας, ώστε να την κάνουν κατανοητή και να αίρουν όποια μη αναπόφευκτα εμπόδια στην εφαρμογή της. Αυτό, παράδειγμα, έκανε ο Κ. Σημίτης για να επιτύχει την ένταξη της χώρας στη ζώνη του ευρώ –όταν η ΝΔ, ως αντιπολίτευση, επεδίωκε να την ξαποστείλει στις καλένδες, δήθεν ως mission impossible.

Κάτι, αλήθεια, συμβαίνει εδώ; Μια πρόχειρη απάντηση θα ήταν αρνητική, ότι τίποτα αξιόλογο δεν συμβαίνει. Βεβαίως είναι σημαντικό το εύρημα της Metron Analysis ότι μετά από μία 5ετία ξαναπαίρνει κεφάλι με 39% ο κ. Κανένας ως καταλληλότερος για πρωθυπουργός – ωστόσο έπεται από κοντά ο Κυρ. Μητσοτάκης με 33%, ενώ ακολουθεί το χάος, με τους άλλους αρχηγούς από 7% και κάτω. Για πρώτη φορά η κυβέρνηση υφίσταται αξιόλογη φθορά, 5,1 ποσοστιαίες μονάδες μέσα σε ένα μήνα – ωστόσο στην εκτίμηση ψήφου κρατιέται στο 31,4%, όσο έχουν μαζί ο ΣΥΡΙΖΑ, το ΠΑΣΟΚ και η Νέα Αριστερά. Αρα η πολιτική κυριαρχία φθείρεται μεν, ωστόσο παραμένει ισχυρή.

Λοιπόν, πώς πάμε;

Η οικονομία μεγεθύνεται, αν όχι με υψηλούς πάντως με υψηλότερους από το μέσο όρο της Ευρωζώνης ρυθμούς, το δημόσιο χρέος ως ποσοστό του ονομαστικού ΑΕΠ μειώνεται, οι στόχοι για τα πρωτογενή δημοσιονομικά πλεονάσματα επιτυγχάνονται όχι δύσκολα, το άπλετο χρήμα που κυκλοφορεί στα ανώτερα κλιμάκια παράγει και διαχέει αισθήματα ευφορίας και μαζί κάποιες επενδύσεις, έστω λιγότερες από τις απαιτούμενες ή τις προβλεπόμενες, η ανεργία αργά αλλά σταθερά μειώνεται. Μετά από τόσα που έχει περάσει ο τόπος, οι προβλέψεις ότι μπροστά μας έχουμε δύο-τρία χρόνια που, αν δεν συμβεί κάποιο άλλο κακό στον κόσμο, ότι η οικονομία θα βαδίζει σταθερά και θα βγαίνουν λεφτά, δεν είναι παράξενο να ηχούν ως μουσική στα αυτιά.

Εν αρχή, οι τιμές είχαν αρχίσει να πιέζονται λόγω της σταδιακής ανατίμησης καυσίμων-ενέργειας από τα μέσα του 2021, η κατάσταση επιδεινώθηκε από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και τα γνωστά προβλήματα στις πρώτες ύλες και στις αλυσίδες εφοδιασμού. Το πρόβλημα αντιμετωπίστηκε καθ’ ημάς όπως πολλά άλλα: Με αμεριμνησία.

Η κυβέρνηση αρκούνταν να επαναλαμβάνει σχεδόν με ανακούφιση ότι ο πληθωρισμός είναι εισαγόμενος (άλλωστε, όλα τα προβλήματα σ’ αυτήν τη χώρα είτε εισάγονται είτε προκαλούνται από κακόπιστους λαϊκιστές…) και να μοιράζει αφειδώς επιδόματα οριζοντίως.

Ποιο είναι το πρόβλημα της αγροτικής μας οικονομίας; Αν ήταν μόνο ή κύρια τα λεφτά, με τον πακτωλό κεφαλαίων που έχουν εισρεύσει ως εισοδηματικές ενισχύσεις και επιχορηγήσεις για επενδύσεις από τα ευρωπαϊκά ταμεία αφότου η Ελλάδα μπήκε στην ΕΟΚ, όλα τα προβλήματα θα έπρεπε να είχαν λυθεί. Αντιθέτως, η αγροτική παραγωγή τείνει να συρρικνώνεται και η εξάρτησή μας από εισαγωγές τροφίμων να μεγαλώνει. Την τελευταία 10ετία οι αγροτικές εκμεταλλεύσεις μειώθηκαν 26%, χωρίς την ανάλογη δημιουργία μεγαλύτερων, ισχυρότερων -αντιθέτως, μειώθηκαν 18% κι οι καλλιεργούμενες εκτάσεις. Το πρόβλημα δεν είναι η έλλειψη πόρων (υπάρχουν ευρωπαϊκά λεφτά) αλλά η απουσία αναπτυξιακής πολιτικής.

Πόσο ισχυρή είναι στ’ αλήθεια η ελληνική οικονομία; Οσα κι αν λέγονται, υπάρχει στο τέλος ένα ασφαλές κριτήριο για να εκτιμηθεί η κατάστασή της. Είναι τόσο ισχυρή όσο δείχνει η αγορά εργασίας, οι θέσεις εργασίας που δημιουργούνται και οι μισθοί που προσφέρονται. Αναφορικά με το πρώτο, έχουμε τη δεύτερη υψηλότερη ανεργία μεταξύ των «27» της Ε.Ε. Οσον αφορά το δεύτερο, είναι καταλυτικά τα στοιχεία που δημοσιοποίησε την περασμένη Τρίτη η «Εργάνη»: περίπου το ένα τρίτο των μισθωτών αμείβεται μόνο με 800 ή και λιγότερα ευρώ/μήνα – κι αυτά μεικτά, όχι στο χέρι. Το 53% έχει μεικτό μισθό 1.000 ευρώ ή λιγότερα. Και μόλις το 10% εξ αυτών έχει μεικτό μισθό μεγαλύτερο από 2.000 ευρώ. Τι σημαίνει αυτό;

Το δίδυμο της αποτυχίας: Μια προβληματική πολιτική συνδυασμένη με μια προβληματική διαχείριση.

Εν αρχή, μια προβληματική πράσινη Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ). Πολύ σωστά, εντάχθηκε στη γενικότερη προσπάθεια της Ευρώπης να μειώσει τουλάχιστον 55% τις εκπομπές ρύπων έως το 2030 και να τις μηδενίσει έως το 2050. Πώς θα το πετύχει, είναι άλλο, διαφορετικό θέμα. Αν η αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης είναι μονόδρομος, υπάρχουν περισσότερες εναλλακτικές όσον αφορά τις πολιτικές με τις οποίες θα επιδιωχθεί ο ίδιος στόχος. Υπάρχουν, μάλιστα, και πολιτικές οι οποίες τελικά αντιστρατεύονται τον στόχο τον οποίο θέλουν να υπηρετήσουν.

Πριν βιαστείτε να απαντήσετε καταφατικά, διαβάστε δύο σημαντικές ειδήσεις που (όπως συχνά συμβαίνει με τις σημαντικές ειδήσεις…) πέρασαν στα ψιλά, την περασμένη εβδομάδα.

Η μία είναι μια καλή είδηση: Οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης μείωσαν 8% τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα από την καύση ορυκτών καυσίμων το 2023 και τις περιόρισαν στα χαμηλότερα επίπεδα εδώ κα 60 χρόνια. Ενώ η ευρωπαϊκή οικονομία έχει τριπλασιαστεί από το 1960, οι εκπομπές από καύση ορυκτών καυσίμων είναι σήμερα όσες ήταν και τότε (εδώ). Η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής δεν είναι ασύμβατη με την οικονομική μεγέθυνση.

Υπάρχει πολιτική κυριαρχία της κυβέρνησης; Αναμφισβήτητα. Αλλά είναι ψιλοανάπηρη. Γιατί, όπως δείχνουν όλες οι δημοσκοπήσεις, δεν στηρίζεται στη θετική αποδοχή της κυβερνητικής πολιτικής από μια ευρεία λαϊκή πλειοψηφία, όσο στον φόβο της ακυβερνησίας και της πολιτικής αστάθειας. Τραγικά ποσοστά, της τάξης του 70% (που δεν συναντώνται διεθνώς παρά μόνο σε περιπτώσεις που μια κυβέρνηση είναι σε αποδρομή, κι όχι όταν έχει θριαμβικά υπερψηφιστεί με 41% προ εξαμήνου…) αποδοκιμάζουν το κυβερνητικό έργο στη διαφθορά, την ακρίβεια, την εξάπλωση της βίας σε κάθε μορφή, την προστασία των υποδομών από φυσικές καταστροφές. Η κυβέρνηση κυριαρχεί, επειδή οι άλλοι φοβίζουν. Δύναμή της, η αδυναμία των αντιπάλων της.

Ο πληθωρισμός είχε αρχίσει ανοδικά τινάγματα ήδη από το φθινόπωρο 2021, αρκετούς μήνες πριν τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Η εξέλιξη επιδεινώθηκε (α) με τον πόλεμο, εξαιτίας του οποίου καταστράφηκαν αλυσίδες παραγωγής και διακόπηκαν αλυσίδες τροφοδοσίας και (β) με την αυστηρή νομισματική πολιτική της Φρανκφούρτης, που αντί να ενισχύσει την προσφορά την παρεμπόδιζε, ακριβαίνοντας το χρήμα, προσφέροντας ουρανοκατέβατα κέρδη στις τράπεζες, αποθαρρύνοντας τις επενδύσεις, κατατείνοντας, τελικά, στη συντήρηση των τιμών στο ύψος τους, πολεμώντας ανεμόμυλους –μια υπερβάλλουσα ζήτηση, που απλά δεν υπάρχει.