Μπορεί «να βγει» το Πρόγραμμα ή είναι μία σισύφεια προσπάθεια, με προδικασμένη αποτυχία; Καταγράφω τέσσερις εκτιμήσεις.

Πρώτη: Δεν λύθηκε το πρόβλημα του χρέους. Θα αντιμετωπιστεί στα τέλη του έτους, εφόσον εφαρμόσουμε όσα συμφωνήσαμε με τους δανειστές μας.
Υπάρχουν, ωστόσο, δύο καινούργια, θετικά στοιχεία: (α) Πετύχαμε (ακριβέστερα, το ΔΝΤ πέτυχε..) να τεθεί βιώσιμο πλαφόν στην εξυπηρέτησή του. Να μην πληρώνουμε πάνω από το 15% του ΑΕΠ έως το 2038 – λιγότερα από όσα πληρώνουν για το χρέος τους οι άλλες ευρωπαϊκές χώρες. (β) Τα ελληνικά ομόλογα θα γίνονται δεκτά ως ενέχυρο από τον κ. Ντράγκι και θα ενταχθούμε στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης (QE)

Στο νέο υπερταμείο θα υπαχθούν και οι ΔΕΚΟ και περίπου 70.000 ακίνητα του Δημοσίου, θα διοικείται από 5μελές συμβούλιο (τρία της Ελλάδας, δύο των θεσμών), θα αποφασίζει με πλειοψηφία 4 επί των 5, θα έχει διάρκεια ζωής 99 χρόνια. Γιατί (στα αλήθεια!..) κάποιοι ενοχλούνται; Διότι δημιουργούνται προϋποθέσεις για επαγγελματική διαχείριση των ΔΕΚΟ, ώστε να μην μπορεί η κάθε κυβέρνηση να διορίζει τα δικά της παιδιά, να μοιράζει τις δουλειές σε «πελάτες» της, να τους παραχωρεί τα κτίρια έναντι συμβολικού τιμήματος κ.λπ. Να μην μπορεί, με δυο λόγια, να μεταχειρίζεται τη δημόσια περιουσία ως λάφυρο. Το πολιτικό προσωπικό χάνει το «βάζο με το μέλι» – γι’ αυτό ένα μέρος του οδύρεται.

Μέσα στα συγκρουόμενα σμήνη από ιαχές νίκης και από κατάρες είναι σημαντικό να μην παραβλεφθεί κάτι στρατηγικά ουσιώδες. Η αρχική στρατηγική του ΣΥΡΙΖΑ στηριζόταν στην απλοϊκή και μηχανιστική σύλληψη περί «αποικίας χρέους»: Να πάψει η χώρα να δανείζεται για να πληρώνει τα δάνεια, να κουρέψουμε το χρέος για να εξοικονομηθούν πόροι ώστε να ενισχυθεί η συνολική ζήτηση και έτσι, μέσα από την τόνωση της κατανάλωσης, να βγούμε από την κρίση. Εξ ου και η άρνηση, στις 30 Ιανουαρίου 2015, να δεχτούμε την τελευταία δόση 7,5 δισ. από το δεύτερο μνημόνιο – ως «αντίσταση».

Γιατί όλοι οι εταίροι δανειστές μας επιμένουν να αποσπάσουν τώρα νομοθετικές εγγυήσεις ότι, αν καταστεί αναγκαίο, θα λάβουμε όσα επιπλέον μέτρα απαιτηθούν για να πετύχουμε πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% το 2018; Προς τι, άραγε, αυτή η επιμονή, αφού η ελληνική κυβέρνηση έχει ήδη σαφέστατα δεσμευτεί ότι θα λάβει όσα πρόσθετα μέτρα απαιτηθούν αν απαιτηθούν, με τη συμφωνία που υπέγραψε τον περασμένο Ιούλιο; Πολλώ μάλλον, όταν αυτή η δέσμευση είναι εξαιρετικά ισχυρή, καθώς υπερψηφίστηκε από τη συντριπτική πλειοψηφία της Βουλής, τον Αύγουστο; Δηλαδή, δεν δεσμεύει μόνο τη σημερινή κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ αλλ’ επίσης την αξιωματική και το μεγάλο μέρος της άλλης αντιπολίτευσης;

Ο ελληνικός λαός έχει αποφασίσει ότι επιθυμεί να είναι η χώρα μας μέλος της Ευρωζώνης. Το έχει διατρανώσει σε όλες τις εκλογικές αναμετρήσεις, δίδοντας το 90% των κοινοβουλευτικών εδρών σε φιλοευρωπαϊκές δυνάμεις, περιθωριοποιώντας όσους νόμισαν ότι θα κάνουν καριέρα τοκίζοντας τυχοδιωκτικά στην απομόνωση της χώρας μας από την Ευρώπη. Με συντριπτική πλειοψηφία είπε «Οχι» στην πρόταση Σόιμπλε για προσωρινή έξοδο της χώρας μας από το ευρώ έναντι ανθρωπιστικής βοήθειας λίγων δεκάδων δισ. ευρώ, γιατί κατανοεί ή υποψιάζεται τι σημαίνει αυτή η «προσωρινότητα» και, κυρίως, γιατί πιστεύει ότι μπορεί να τα καταφέρει, όπως ήδη τα κατάφεραν Ιρλανδία, Πορτογαλία και Κύπρος. Θα το πιστεύει πάντα;..

Αν πάρουμε στα σοβαρά όσα ακούγονται, θα καταλήξουμε ότι όλοι (ΔΝΤ, ΕΚΤ, Ε.Ε., ελληνική κυβέρνηση...) διακαώς επιθυμούν να κλείσει η αξιολόγηση και επακριβώς να εφαρμοστεί η συμφωνία που υπέγραψε η Ελλάδα με τους (μοναδικούς σε όλο τον κόσμο…) δανειστές της. Νομίζω ότι, στην πραγματικότητα, όλοι δοκιμάζουν να κρυφτούν πίσω από το δάχτυλό τους.
Οι δανειστές δεν έχουν συμφωνήσει για το χρέος, άνευ αυτού δεν μπορεί να υπάρξει συμφωνία για τα πρωτογενή πλεονάσματα, άρα δεν μπορεί να υπάρξει συμφωνία ούτε για το πώς θα κλείσει η αξιολόγηση.
Το ΔΝΤ κρύβεται πίσω από την Ευρώπη – βέβαιο ότι τα χρέη προς αυτό θα πληρωθούν μέχρι κεραίας, με σύνεση ζητεί να κουρευτεί το χρέος προς όλους τους άλλους.

Τι φταίει; Η παγκόσμια οικονομία αντιμετωπίζει ένα οξύ, χρόνιο πρόβλημα: την ανεπαρκή ονομαστική ζήτηση. Η ανεπαρκής ζήτηση πιέζει τις τιμές, εντείνει τον αποπληθωρισμό, συμπιέζει τα κέρδη, εγκλωβίζει τη μεγέθυνση στη περιοχή του μηδενός. Ετσι, η Ευρωζώνη υποφέρει από αρνητικό πληθωρισμό (-0,2%) παρά τις (ατελέσφορες) προσπάθειες της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας να τον ωθήσει προς το 2%. Η Ιαπωνία πάσχει από μηδενική μεγέθυνση και ανεπαίσθητο πληθωρισμό. Στις ΗΠΑ, οι οποίες πάνε κάπως καλύτερα, η ανάκαμψη παραμένει απογοητευτική, η απασχόληση πολύ κάτω από εκείνην το 2007, ο πληθωρισμός δεν πρόκειται να πιάσει το 2% ούτε στα επόμενα χρόνια. Δει δη ονομαστικής ζήτησης...

Εκδόσεις ομολόγων διάρκειας ενός αιώνα; Ασυνήθιστο, αλλά επίκαιρο. Μεγάλες επιχειρήσεις (Canadian Pacific Railway, Petrobras) και κράτη (το Βέλγιο πέρυσι για 50 εκατ. ευρώ) έχουν αρχίσει να εκδίδουν 100ετή ομόλογα, επιδιώκοντας (όχι να δανειστούν φτηνά) αλλά να ανταποκριθούν στη ζήτηση που εκδηλώνεται στις διεθνείς αγορές για ασφαλή επενδυτικά προϊόντα με υψηλή απόδοση. Το αξιοσημείωτο, όμως, είναι ότι 100ετές ομόλογο, για 100 εκατ. ευρώ, εκδίδει και η Ιρλανδία! Μέχρι πριν από δύο χρόνια ήταν αποκλεισμένη από τις αγορές, αλλά σήμερα προσφέρει αποδόσεις 2,35% σε όσους τοποθετηθούν στο 100ετές ομόλογό της...

Εν αρχή, η άγνοια κινδύνου παράγει αδράνεια, η οποία περιπλέκει, οξύνει και πολλαπλασιάζει τα προβλήματα. Επειτα από ένα σημείο, όταν πια ο κίνδυνος έχει διογκωθεί δραματικά, γίνεται αντιληπτός. Συμβαίνει, τότε, η αντίληψη του κινδύνου να παράγει τρόμο ικανό να παραλύσει τη βούληση για δράση μετά λόγου. Πολλοί εκτιμούν ότι η χώρα φτάνει σε αυτό το σημείο-παγίδα: Να βρεθούμε σαν τους εγκλωβισμένους σε μία αίθουσα πλημμυρισμένη από βενζίνη, όπου έντρομοι όλοι αναρωτιούνται όχι αν, αλλά πότε θα βρεθεί ο ανόητος που θα ανάψει τσιγάρο και θα πετάξει το σπίρτο στο δάπεδο...

Χάσαμε έξι χρόνια, αποφεύγοντας να κάνουμε το οφθαλμοφανές, την ταχεία εφαρμογή των Μνημονίων. Το πρώτο, το πιο εύκολο, το οδήγησαν στα βράχια η ανεπάρκεια της κυβέρνησης, ο ακραίος πολιτικός τυχοδιωκτισμός σύσσωμης της τότε αντιπολίτευσης και η συμφωνία της Ντοβίλ (Οκτώβριος 2010). Το δεύτερο ξεκίνησε υπονομευμένο από την καταστροφική δικομματική δημαγωγία περί «αναδιαπραγμάτευσης» και, αφού «σκίστηκε σελίδα σελίδα», πετάχτηκε στα σκουπίδια του πολιτικού κόστους. Ακολούθως, χάσαμε το 2015, με τις «ανοησίες Βαρουφάκη» – όπως πρόσφατα είπε ο πρωθυπουργός. Και χάσαμε το 2015, γιατί οι ανοησίες του επιλεγμένου από τον πρωθυπουργό υπουργού Οικονομικών ήταν η κυβερνητική πολιτική – όσοι διαφωνούσαν ήταν «συμβιβασμένοι» ή «δεξιοί».

Η ιδέα της Ενωμένης Ευρώπης ωρίμασε μέσα από δύο φριχτούς ευρωπαϊκούς διχασμούς. Η αλαζονεία της δύναμης επί Μπίσμαρκ έφερε τον πρώτο. Η αλαζονεία των νικητών επώασε (όπως σωστά προείδε ο Κέινς) τον δεύτερο. Το όραμα της Ενωμένης Ευρώπης φιλοδοξούσε να αποτρέψει έναν τρίτο. Αλλά η μνήμη του μεγάλου διχασμού εξασθενεί όσο απομακρυνόμαστε από αυτόν. Επιπλέον, η μεγάλη κρίση βρήκε την Ευρώπη αγκυλωμένη στα συντηρητικά ιδεολογήματα περί «αναπτυξιακής λιτότητας», η οικονομία παγιδεύτηκε στην ύφεση, το ισχυρό κοινωνικό κράτος υπέστη διαδοχικά πλήγματα, η εμπιστοσύνη των Ευρωπαίων στη χρησιμότητα της Ενωσης άρχισε να διαβρώνεται.

Τα μηνύματα από τις Βρυξέλλες δεν σηκώνουν παρερμηνείες. Το σημαντικότερο, πέραν όσων είπαν οι κύριοι Ντάισελμπλουμ και Ντράγκι, είναι η προειδοποίηση που διατύπωσε η καγκελάριος Μέρκελ προς τον πρόεδρο της Ν.Δ., κ. Μητσοτάκη, στη συνάντηση γνωριμίας τους: Η αξιολόγηση πρέπει να κλείσει με επιτυχία, οι μεταρρυθμίσεις να προωθηθούν, να μην οδηγηθούν τα πράγματα σε αδιέξοδο γιατί ούτε η ίδια έχει πλέον περιθώρια να υποστηρίξει στο γερμανικό Κοινοβούλιο νέο πρόγραμμα για την Ελλάδα. Το τρέχον είναι το τελευταίο. Αλλη ευκαιρία δεν θα υπάρξει.