Οι επόμενες εκλογές διεξάγονται με απλή αναλογική. Ο Πρωθυπουργός δηλώνει ότι θα προχωρήσει σε δεύτερες εκλογές γιατί η σταθερότητα προϋποθέτει αυτοδυναμία. Ο κ. Τσίπρας δηλώνει ότι δεν επιθυμεί κυβέρνηση ηττημένων. Το ΠΑΣΟΚ-Κίνημα Αλλαγής όμως εγκαλείται γιατί δεν δημοσιοποιεί με ποιον θα συνεργαστεί για να διασφαλιστεί η σταθερότητα.
H λέξη της χρονιάς για το 2022 σύμφωνα με το λεξικό Collins είναι η permcrisis (αεικρίση), που περιγράφει μια κατάσταση επάλληλων κρίσεων που συνδιαμορφώνουν τη νέα οικονομική, κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα της τρίτης δεκαετίας του 21ου αιώνα. Για τους Έλληνες η permcrisis είναι κανονικότητα από το 2008. Πριν φύγει η πανδημία βρίσκονται αντιμέτωποι με την ενεργειακή κρίση και τον πληθωρισμό, ενώ συσσωρεύονται τα σύννεφα μιας νέας παγκόσμιας ύφεσης εν μέσω γεωπολιτικών και γεωοικονομικών ανακατατάξεων.
Η ΕΚΤ πρόσφατα παρουσίασε ένα πρόσθετο εργαλείο (TPI) - πέρα από τις επαναγορές ομολόγων του PEPP που λήγουν - με στόχο την αποτροπή αύξησης της μεταβλητότητας στις διαφορές αποδόσεων των ομολόγων των χωρών της ευρωζώνης. Λίγες ημέρες πριν το Συμπόσιο στο Jackson Hole που διοργάνωσε παράρτημα της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ οι επενδυτές άρχισαν μαζικές πωλήσεις ομολόγων αναμένοντας τις ομιλίες των τραπεζιτών της FED και της ΕΚΤ για την πολιτική επιτοκίων στο επόμενο διάστημα.
Οι κρίσεις της τελευταίας δωδεκαετίας και οι αλλαγές στις πολιτικές που υιοθετήθηκαν από κυβερνήσεις για να αντιμετωπιστούν οι συνέπειές τους καθιστούν επίκαιρο το ερώτημα αν ωρίμασαν οι συνθήκες για αλλαγή οικονομικού παραδείγματος. Αλλαγή που με τη σειρά της θα μπορούσε να συμβάλει στην επιστροφή των σοσιαλιστικών κομμάτων -έπειτα από μια εικοσαετία εκλογικών απωλειών- σε πρωταγωνιστικό ρόλο στην πολιτική σκηνή στην Ευρώπη.
Τα αποτελέσματα δυο εκλογικών αναμετρήσεων που θα διεξαχθούν το επόμενο διάστημα σε δυο κομβικές για την ιστορία του ευρωπαϊκού σοσιαλισμού χώρες θα αποσαφηνίσουν σε σημαντικό βαθμό τις προοπτικές της ευρωπαϊκής Σοσιαλδημοκρατίας. Στις γερμανικές εκλογές του Σεπτεμβρίου για την πρώτη θέση θα ανταγωνιστούν οι Χριστιανοδημοκράτες με το κόμμα των Πρασίνων. Το SPD το παλαιότερο κόμμα της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας θα κατέβει στις εκλογές με επικεφαλής υποψήφιο για την Καγκελαρία τον Όλαφ Σολτς. Σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, θα βρεθεί στην τρίτη θέση με ένα ποσοστό που δύσκολα θα ξεπεράσει το 15%.
Η απόφαση της Ε.Ε. για τη δημιουργία του Ταμείου Ανάκαμψης προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι οικονομικές συνέπειες της κρίσης πανδημίας είναι ένα σημαντικό βήμα. Οι καθυστερήσεις όμως στην εξειδίκευση των στοιχείων του και οι αντικρουόμενες δηλώσεις σημαντικών παραγόντων της ευρωπαϊκής πολιτικής δημιουργούν παρανοήσεις για το τι πραγματικά είναι και τι δεν είναι το Ταμείο Ανάκαμψης.
Στο ξεκίνημα της τρίτης δεκαετίας του 21ου αιώνα η χώρα βρίσκεται αντιμέτωπη με προκλήσεις που απορρέουν από την 4η Βιομηχανική Επανάσταση, την Κλιματική Αλλαγή, την επιδείνωση των δημογραφικών χαρακτηριστικών του πληθυσμού και την τήρηση των δεσμεύσεων για σταδιακή απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα στην παραγωγή ενέργειας.
Ο προϋπολογισμός του 2019 που κατέθεσε η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ – ΝΕΟ, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως προϋπολογισμός «μπαλάκι». Ο υπουργός Οικονομικών κ. Τσακαλώτος τον «πλάσαρε» – αναπολώντας τον Καντονά – γνωρίζοντας ότι δεν πρόκειται να τον υλοποιήσει. Πετάει την μπάλα στον διάδοχό του που θα οριστεί μετά τις εκλογές. Μοιάζει με τον προϋπολογισμό που κατέθεσε η κυβέρνηση της ΝΔ τον Δεκέμβριο του 2008 στον βαθμό που κινείται στα όρια και παραβλέπει τους υπαρκτούς κινδύνους που μπορεί να τον εκτροχιάσουν.
Με τη λήξη του τρίτου Μνημονίου, οι πολίτες που βρέθηκαν αντιμέτωποι με τις συνέπειες της δεκαετούς κρίσης θέτουν προς τις πολιτικές δυνάμεις που κυβέρνησαν τη χώρα τα χρόνια αυτά τα ακόλουθα ερωτήματα. Το πρώτο είναι αν έχουμε υπερβεί την κρίση οριστικά και με ασφάλεια. Αν δηλαδή έχει ολοκληρωθεί το σύνολο των αναγκαίων αλλαγών ώστε η οικονομία να είναι περισσότερο ανθεκτική στο ενδεχόμενο μιας νέας κρίσης στο μέλλον. Το δεύτερο είναι αν, έπειτα από μια χαμένη δεκαετία, η μετάβαση σε θετικό ρυθμό ανάπτυξης το 2017 θα έχει συνέχεια ώστε η χώρα να εισέλθει σε τροχιά πραγματικής σύγκλισης με την υπόλοιπη Ευρώπη.
Το κείμενο «Μια Στρατηγική Ανάπτυξης για το Μέλλον», που κατέθεσε με μεγάλη καθυστέρηση στη Βουλή η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, παρέχει την ευκαιρία να συζητήσουμε για την επιθυμητή πορεία της οικονομίας μετά τη λήξη του τρίτου μνημονίου.
Οι κυβερνητικοί εταίροι αναγνωρίζουν ότι η κρίση οδήγησε στα μνημόνια και όχι το αντίστροφο, αφού στο αναπτυξιακό σχέδιο γίνεται η παραδοχή ότι τα δίδυμα ελλείμματα πριν από το 2009 ήταν εκτός ελέγχου, με αποτέλεσμα να χαθεί η πρόσβαση στις αγορές. Ετσι, το σχέδιο αναγνωρίζει ως προϋπόθεση για τη μετάβαση σε βιώσιμη ανάπτυξη τη διαμόρφωση ενός περιβάλλοντος δημοσιονομικής σταθερότητας με υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα.
Οι οικονομικές κρίσεις του 20ου αιώνα (κρίση του 1929, του 1987, της Ν. Ανατολικής Ασίας κλπ) έδωσαν το έναυσμα για την ανάληψη κυβερνητικών πρωτοβουλιών με σκοπό τη αποτροπή νέων κρίσεων στο μέλλον. Αυτό σε μεγάλο βαθμό έγινε εφικτό επειδή μετά την εκδήλωση της κρίσης διαμορφώθηκε ευρύτερη συναίνεση για τα αίτια που οδήγησαν σ’ αυτήν. Οι όποιες διαφωνίες υπήρξαν αφορούσαν κυρίως το μετά. Ποιος δηλαδή θα ήταν ο αποτελεσματικότερος τρόπος διορθωτικής παρέμβασης για να περιοριστεί το οικονομικό και κοινωνικό κόστος της κρίσης και να αποτραπεί το ενδεχόμενο επανάληψής της μελλοντικά.
Με την ολοκλήρωση του Τρίτου Μνημονίου τον Αύγουστο του 2018, η Ελλάδα θα είναι η τελευταία χώρα της ευρωζώνης, από τις τέσσερις που προσέφυγαν σε αναγκαστικό δανεισμό, που θα αποκτήσει πρόσβαση στις αγορές. Ετσι, έχει ξεκινήσει η συζήτηση για το μεταπρογραμματικό πλαίσιο εποπτείας της ελληνικής οικονομίας.
Η κυβέρνηση έχει διακηρύξει ότι στοχεύει στην «καθαρή έξοδο». Ετσι, στις επόμενες εκλογές, ΣΥΡΙΖΑ και ΑΝ.ΕΛΛ. θα μπορούν να ισχυριστούν ότι οδήγησαν τη χώρα έξω από την εποπτεία των μνημονίων, χωρίς τις δεσμεύσεις που θα συνεπαγόταν η έξοδος μέσω προσφυγής σε κάποια προληπτική γραμμή πίστωσης.
