Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας η μεθαυριανή Τρίτη. Και σίγουρα, για να καλυφθούν οι ανάγκες του υποκριτικού ενδιαφέροντος για το φύλο που εξακολουθεί να χαρακτηρίζεται «αδύναμο», ώστε να αντιμετωπίζεται και ως αδύναμο, δηλαδή ως κατώτερο πνευματικά και ως ευεπίφορο στις κάθε λογής παρεκτροπές, θα ανασυρθούν από την αποθήκη των στερεοτύπων όλα τα τετριμμένα κλισέ. Και θα ξανακουστούν τα ευχολόγια του ανέξοδου φαρισαϊσμού.

Είναι φορές που στον νου μου έρχεται ο πατέρας ενός φίλου, μολονότι τον συνάντησα μόνο μία φορά λίγους μήνες πριν πεθάνει. Ηταν πλήρης ημερών αλλά το μυαλό του δούλευε ρολόι. Απλώς είχε κατεβάσει στροφές. Δεν έβγαινε από το σπίτι και η αγαπημένη του ασχολία ήταν να βλέπει την ιστορία του Β′ Παγκόσμιου Πόλεμου σε κασέτες, παίζοντας ξανά και ξανά εκείνες για το Στάλινγκραντ και την προέλαση του Κόκκινου Στρατού μέχρι το Βερολίνο. Αυτή η εικόνα ενός αριστερού που ενώ πλησιάζει ο θάνατος θέλει να ξαναζήσει τις ένδοξες στιγμές του παρελθόντος με οδήγησε σε κάποιες σκέψεις, τις οποίες θα προσπαθήσω να τις βάλω σε μια σειρά.

Ο Γάλλος κοινωνιολόγος Πιερ Ροζανβαλόν, με αφορμή την έκδοση του τελευταίου βιβλίου του «Les épreuves de la vie» (Seuil 2021), έδωσε στο περιοδικό L’ Espresso τη συνέντευξη που ακολουθεί.

Η Πρόεδρος της Δημοκρατίας σε σύντομο αλλά περιεκτικό άρθρο της έθεσε το πλαίσιο των σχέσεων πολιτικής και Ιστορίας της επετείου των 100 χρόνων από τη Μικρασιατική Καταστροφή. Επιδιώκουμε καλές σχέσεις με την Τουρκία αλλά απαιτούμε σεβασμό στην Ιστορία. Το άρθρο («Καθημερινή» 16.1.22) ήταν απάντηση στην τουρκική πλευρά που δυσανασχέτησε με τις αναφορές της Προέδρου στη γενοκτονία των Ποντίων.

Ας ξεκινήσουμε με τα ωμά δεδομένα. Προσφάτως, το Κέντρο Φιλελεύθερων Μελετών (ΚΕΦίΜ) δημοσίευσε την ετήσια μελέτη δύο σημαντικών διεθνών ινστιτούτων (Cato και Fraser), που καταγράφει τη συνολική εικόνα της παγκόσμιας ελευθερίας μέσω του δείκτη ανθρώπινης ελευθερίας.

Όλο και περισσότερο μεγαλώνει η απορία μου: γιατί δεν παίρνονται αποτελεσματικά μέτρα για την αντιμετώπιση της πανδημίας (δημόσια σχολεία, ΜΜΜ, ΕΣΥ, Μαζικοί χώροι εργασίας- χειρώνακτες κ.α.); Πέρα από την αρνητική έως απορριπτική στάση της κυβέρνησης για κάθε δημόσιο φορέα και την ολοφάνερη πρόθεση της να υπηρετεί την οικονομική ελίτ, υπάρχει και κάτι άλλο;

Η σκηνή ένα καφενείο στο Παγκράτι, όχι στην πολυσύχναστη πλατεία Προσκόπων, αλλά κάπου προς τη λεωφόρο Υμηττού, εκεί που οι θαμώνες είναι πιο λαϊκοί. Γύρω από ένα τραπέζι έξι άντρες, ετών εβδομήντα περίπου, λένε τα δικά τους. Ξαφνικά εμφανίζεται κι άλλος ένας. Κρίνοντας από την αντίδρασή τους, πρόκειται για μέλος της παρέας που είχαν καιρό να τον δουν και τον υποδέχονται με φωνές και αγκαλιές. Ενας τού λέει: «Πού ήσουνα, ρε μπαγάσα, και σε πεθύμησα»! Και η απάντηση: «Ναι, αλλά δεν μου έκανες like!».

Φαίνεται πως στην Ελλάδα οι σχέσεις μας με την Ιστορία δεν είναι τόσο αγαθές, όσο συχνά θέλουμε να πιστεύουμε. Το Κέντρο Φιλελεύθερων Μελετών (ΚΕΦίΜ) πραγματοποίησε μέσα στο 2020 μία εξαιρετικά ενδιαφέρουσα δημοσκόπηση σχετικά με το τι γνωρίζουν οι Ελληνες για τον Πόλεμο της Ανεξαρτησίας.

Πέρα από τη διακοσιοστή επέτειο της Επανάστασης και της εθνικής ανεξαρτησίας, το σωτήριο έτος 2021 θα μπορούσε να παραπέμπει επίσης και στην ιδέα του πολιτισμού εν γένει. Πράγματι, δυόμισι ακριβώς χιλιετίες (2021+479 χρόνια) μας χωρίζουν από τη στιγμή που, μετά την οριστική ήττα των εισβολέων Μήδων, οι Αθηναίοι παγίωσαν αυτό που σήμερα ονομάζουμε «πολιτικό πολιτισμό».

Ακούγαμε και ακούμε κατά καιρούς διάφορες σοφιστείες που περνούν στο ντούκου, ίσως επειδή επαναλαμβάνονται τόσο συχνά ώστε έχουν γίνει σκληρά, ασχολίαστα, δόγματα. Για παράδειγμα, ο φερετζές των ομοφοβικών είναι η φράση «εγώ δεν έχω τίποτε κατά των ομοφυλοφίλων, αρκεί να μην προκαλούν».

Και περνούσαν και περνούσαν μπροστά από το κοριτσάκι. Κι έβλεπαν… Δεν έβλεπαν. Μόνο τον εαυτό τους έβλεπαν. Ετσι τους έμαθαν. Ετσι τους είπαν. Ετσι τους δασκάλεψαν. Τι να τον κάνεις τον άλλο; Απού μπορεί κι απάνω του. Ετσι είναι η ζωή τούς είπαν. Σκληρή. Μην κωλώνεις. Ο εαυτός σου πάνω απ’ όλα. Τα οφέλη σου και μόνο κοίτα. Την ευχαρίστησή σου. Αρπαζε τις ευκαιρίες όπως να ’ναι. Οπου να ’ναι. Μην το ψάχνεις. Απόφευγε τις «κακοτοπιές».

Πώς εξηγείτε το φαινόμενο της βίας κατά των γυναικών; Γιατί είναι δύσκολη η αντιμετώπισή του;

Η βία κατά των γυναικών αποτελεί μέρος της δομής των κοινωνιών μας και του συστήματος λειτουργίας τους. Φαινόμενο τόσο παλιό όσο και οι πατριαρχικές μας κοινωνίες, αναγνωρίστηκε ως κοινωνικό πρόβλημα χάρη στις έρευνες και τις προσπάθειες των φεμινιστριών, που έγιναν αποδεκτές και από τους διεθνείς οργανισμούς, όπως ο ΟΗΕ, η Ε.Ε., το Συμβούλιο της Ευρώπης, κ.ά. Η βία, αλλά και η απειλή της βίας, συνιστούν σημαντικό μέσο κοινωνικού ελέγχου.