Για την κοινωνική ασφάλιση
Άξονες πολιτικών επιλογών
Συλλογικές επεξεργασίες στελεχών της Ανανεωτικής Συσπείρωσης, 2002-04-01, Δημοσιευμένο: 2003-01-01
Οι άξονες πολιτικών επιλογών, που παρουσιάζουμε παρακάτω, αποτελούν συλλογικές επεξεργασίες των στελεχών της Ανανεωτικής Συσπείρωσης και παρουσιάστηκαν είτε σε αρθρογραφία είτε σε συζητήσεις σε όργανα του ΣΥΝ.
Είναι προφανές ότι μέσα από τον διάλογο στο site μας φιλοδοξούμε να εμπλουτίσουμε και να βελτιώσουμε το σύστημα των προτάσεών μας.
ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ: Ενοποίηση όλων των ταμείων, ως το 2005.
Δημόσιος ο χαρακτήρας της κοινωνικής Ασφάλισης. Όλες οι προτεινόμενες λύσεις πρέπει να περιλαμβάνουν και την αύξηση των πόρων και την αλλαγή του ίδιου του συστήματος παραγωγής υπηρεσιών και την αναδιάρθρωση των παροχών του.
Η κεντρική μας στόχευση είναι η Ενιαιοποίηση των Ταμείων. Αναγκαίο το χρονοδιάγραμμα ώστε, με χρονικό ορίζοντα το 2010, να έχουμε τρία Ταμεία κύριας ασφάλισης:
Όλοι οι μισθωτοί στο ΙΚΑ
Αγρότες στον ΟΓΑ
Ενιαίο ταμείο αυτοαπασχολουμένων.
Όλες όμως οι ενδιάμεσες αναδιαρθρώσεις και ενέργειες (ομαδοποιήσεις, συμπτύξεις, οργανωτικές αλλαγές κλπ.) θα πρέπει να αναφέρονται στον κεντρικό στόχο και να αποδεικνύεται η συμβατότητά τους με αυτόν.
Τελικός στόχος, ως το 2025, το ένα ΤΑΜΕΙΟ.
Α) Εθνικό Ταμείο Ασφάλισης Υγείας (ΕΤΑΥ)
Η αναδιοργάνωση του Συστήματος Κοινωνικής Ασφάλισης (ΣΚΑ) και η ενοποίηση των Ταμείων θα πρέπει να περάσει μέσα από τη δημιουργία ενός Εθνικού Ταμείου Ασφάλισης Υγείας, αυτοδιοικούμενου, αποκεντρωμένου και υπό την εποπτεία του κράτους, που θα δρα ως διαμεσολαβητής ανάμεσα στους κλάδους υγείας των οργανισμών ασφάλισης και στις δημόσιες και ιδιωτικές υπηρεσίες υγείας.
Η ένταξη θα είναι σταδιακή (μπορεί να ξεκινήσει πρώτα από το ΙΚΑ, τον ΟΓΑ) και υποχρεωτική μόνο ως προς ένα βασικό πακέτο παροχών. Το ΕΤΑΥ θα αναλαμβάνει την αγορά υπηρεσιών υγείας για λογαριασμό των ασφαλισμένων που θα δικαιούνται πρόσβασης σ’ αυτές ανεξάρτητα από το ιδιαίτερο ασφαλιστικό φορέα τους. Η αγορά των σχετικών υπηρεσιών από το ΕΤΑΥ θα γίνεται στη βάση προγραμματικών συμβολαίων μέσα από διαγωνισμούς μεταξύ δημοσίων, αλλά και ιδιωτικών νοσοκομείων, που θα ανταγωνίζονται για την παρουσίαση συνολικών προσφορών. Το εύρος των υπηρεσιών που θα καλύπτονται είναι απόφαση στρατηγικού χαρακτήρα και η σχετική λίστα θα εγκρίνεται στην αρχή κάθε περιόδου, με γνώμονα την κατά το δυνατό πληρέστερη κάλυψη βασικών αναγκών και την οικονομική δυνατότητα του συστήματος.
Η χρηματοδότηση του ΕΤΑΥ θα προκύπτει από τις εισφορές εργοδοτών – εργαζομένων (τμήμα της σημερινής εισφοράς), με συντελεστές ίδιους για όλα τα Ασφαλιστικά Ταμεία-μέλη, και από την επιχορήγηση του κράτους.
Β) Κλάδοι συντάξεων
Οι κλάδοι συντάξεων των ασφαλιστικών ταμείων θα ενοποιηθούν κατά παρόμοιο τρόπο. Δύο οι πυλώνες. Η κύρια και η επικουρική σύνταξη.
Η κύρια σύνταξη: Θα ισούται προς τον κατώτατο μισθό και θα παρέχεται σε όποιον/αν θεμελιώνει δικαίωμα συνταξιοδότησης. Καμία σύνταξη στη χώρα δεν επιτρέπεται να είναι κατώτερη από τον κατώτατο μισθό που ορίζει η Εθνική Γενική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας. Η σύνταξη αυτή θα πρέπει να είναι πλήρως τιμαριθμοποιημένη. Θα συνοδεύεται με τη δωρεάν πρόσβαση στις υπηρεσίες του κράτους κοινωνικής προστασίας. (Η πρόταση άλλωστε του Εθνικού Ταμείου Ασφάλισης Υγείας περιλαμβάνει την αποσύνδεση των ασφαλιστικών φορέων από την νοσοκομειακή περίθαλψη).
Η επικουρική σύνταξη: Θα παρέχεται σε κάθε ασφαλισμένο/νη που θεμελιώνει δικαίωμα συνταξιοδότησης. Είναι δημόσια και υποχρεωτική για κάθε εργαζόμενο/νη υπό οιοδήποτε καθεστώς απασχόλησης (πλήρης, μερική, διακοπτόμενη, νέες μορφές όπως η τηλεργασία και η εργασία κατ’ οίκον).
Τα επικουρικά ταμεία καλούνται να διαδραματίσουν κεντρικό ρόλο στο σύστημα συνταξιοδότησης. Μπορούν έτσι να καταβάλλονται συντάξεις που θα εκφράζουν την ευρωστία των αυτοχρηματοδοτούμενων Ταμείων (χωρίς την κρατική συμβολή όπου εργοδότης δεν είναι το κράτος) καθώς και τα διαφορετικά ύψη συνολικών συντάξεων στη βάση των εισφορών που καταβλήθηκαν καθ’ όλη τη διάρκεια του ασφαλιστικού βίου.
ΟΡΓΑΝΩΣΗ και ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ του ΣΚΑ (έως το 2025)
Τα ταμεία κύριας σύνταξης, τα προβλεπόμενα τρία, (καθώς και τα υπάρχοντα μέχρι και την κατάργησή τους) θα έχουν την νομική μορφή Ν.Π.Ι.Δ. Θα διοικούνται από κράτος, εργαζόμενους – συνταξιούχους, εργοδότες με πλειοψηφία εργαζομένων και εργοδοτών).
Ο δεύτερος πυλώνας, δηλαδή η επικουρική ασφάλιση(με την εφ’ άπαξ ασφάλιση) θα συνδέεται με το είδος της απασχόλησης και θα έχει συμπληρωματικό χαρακτήρα. Τα ταμεία αυτά θα διοικούνται αποκλειστικά από εργαζόμενους – εργοδότες. Θα υπάγονται στο νόμο περί Α.Ε., εποπτευόμενα από το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων.
Χρηματοδότηση του ΣΚΑ
α) Θεσμοθετείται η τριμερής χρηματοδότηση του ΣΚΑ για όλους τους ασφαλισμένους γα κύρια σύνταξη. Αναλογία:
Για τους μισθωτούς: 2/9 από εργαζόμενους, 3/9 από τον κρατικό προϋπολογισμό, 4/9 από τους εργοδότες.
Για τους αυτοαπασχολούμενους: 6/9 οι ίδιοι και 3/9 το κράτος
β) Για την επικουρική θα ισχύει η διμερής χρηματοδότηση από εργοδότες και εργαζόμενους, σε αναλογία 2/3 και 1/3 αντιστοίχως.
Η υποχρεωτική συνεισφορά του κρατικού προϋπολογισμού θα καταβάλλεται, υποχρεωτικά εντός του έτους, υπολογιζόμενη στη βάση του συνόλου των ετησίων εισφορών των εργαζομένων (2/9) και (4/9) των εργοδοτών, που αυτοί θα καταβάλλουν στο ΙΚΑ.
Όσο υπάρχουν και λειτουργούν τα άλλα ταμεία η κρατική εισφορά σ’ αυτά θα πρέπει να υπολογίζεται ισόποσα για κάθε ασφαλισμένο τους με την αντίστοιχη ετήσια εισφορά του κράτους ανά ασφαλισμένο του ΙΚΑ.
Η απαράδεκτα άνιση προικοδότηση ταμείων ασφαλισμένων από το κοινωνικό σύνολο είτε ευθέως είτε δια των λεγομένων «κοινωνικών πόρων» σε σχέση που φτάνει το 1 προς 10 ανά ασφαλισμένο πρέπει να καταργηθούν, σταδιακώς ως το 2010. Δεν είναι δυνατόν και στη βάση αυτή να συνεχίζονται συνταξιοδοτήσεις με αποδοχές πάνω από το 100% των αποδοχών του τελευταίου χρόνου (!)
γ) Νέοι Πόροι: Η ενεργητικότερη πολιτική απασχόλησης, η άμεση νομιμοποίηση και ένταξη στην ρυθμιζόμενη αγορά εργασίας των μεταναστών, η σταδιακή ένταξη της παραοικονομίας στη νόμιμη οικονομία, η συστηματική πολιτική καταστολής της εισφοροδιαφυγής και η μηδενική ανοχή σε κάθε παραβίαση της ασφαλιστικής νομοθεσίας μπορούν να αποδώσουν πόρους. Δεν επαρκούν. Αφού αποκλειστεί η περαιτέρω φορολόγηση της εργασίας ή και του κεφαλαίου για παραγωγικές επενδύσεις (σε αντίθετη κατεύθυνση θα έπρεπε να προχωρήσουμε) πρέπει να αναζητηθούν ειδικοί για την ασφάλιση πόροι, όπως αυτοί προς την κατεύθυνση των έμμεσων φόρων (οι τομείς της κατανάλωσης βενζίνης ή τσιγάρων και ποτών πολυτελείας, ή χρήσης ενεργειακών πόρων είναι ενδεικνυόμενοι) αλλά και άμεσων (με επιβάρυνση των μεγάλων εισοδημάτων και περιουσιών).
Όροι συνταξιοδότησης:
Τα προβλεπόμενα από την κείμενη ασφαλιστική νομοθεσία όρια ηλικίας. Παραμένουν. Η 35ετία (ανεξαρτήτως ηλικίας), να ισχύει μόνο για τα βαρέα και ανθυγιεινά σε κάθε περίπτωση (αναγκαία οπωσδήποτε η επανεξέταση για την αποκατάσταση της φερεγγυότητας και αντικειμενικότητας του συστήματος των Βαρέων και Ανθυγιεινών επαγγελμάτων).
Ιδιαίτερη μέριμνα για τις κατώτατες συντάξεις, που στη σταδιακή τους αύξηση ως το 2025 θα πρέπει να φτάσουν, ως κύρια σύνταξη, το ύψος της ΕΓΣΣΕ (βλέπε στρατηγική πρόταση). Σε αντίστροφη προσαρμογή, με ορίζοντα το 2025, θα κινηθούν οι υψηλές συντάξεις.
Αναγκαία η μέριμνα για διατήρηση των εισφορών των μετακινούμενων εργαζομένων σε διαφορετική δουλειά μέσα από την διασφάλιση της κινητικότητας μεταξύ των διαφορετικών ασφαλιστικών φορέων.
Την περίοδο προσαρμογής είναι αναγκαία η διασφάλιση της ανταποδοτικότητας των ασφαλιστικών κρατήσεων με παροχή μειωμένης σύνταξης για όσους φθάσουν τα όρια συνταξιοδότησης χωρίς τη συμπλήρωση των προβλεπομένων προϋποθέσεων συνταξιοδότησης.
Είναι προφανές ότι μέσα από τον διάλογο στο site μας φιλοδοξούμε να εμπλουτίσουμε και να βελτιώσουμε το σύστημα των προτάσεών μας.
ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ: Ενοποίηση όλων των ταμείων, ως το 2005.
Δημόσιος ο χαρακτήρας της κοινωνικής Ασφάλισης. Όλες οι προτεινόμενες λύσεις πρέπει να περιλαμβάνουν και την αύξηση των πόρων και την αλλαγή του ίδιου του συστήματος παραγωγής υπηρεσιών και την αναδιάρθρωση των παροχών του.
Η κεντρική μας στόχευση είναι η Ενιαιοποίηση των Ταμείων. Αναγκαίο το χρονοδιάγραμμα ώστε, με χρονικό ορίζοντα το 2010, να έχουμε τρία Ταμεία κύριας ασφάλισης:
Όλοι οι μισθωτοί στο ΙΚΑ
Αγρότες στον ΟΓΑ
Ενιαίο ταμείο αυτοαπασχολουμένων.
Όλες όμως οι ενδιάμεσες αναδιαρθρώσεις και ενέργειες (ομαδοποιήσεις, συμπτύξεις, οργανωτικές αλλαγές κλπ.) θα πρέπει να αναφέρονται στον κεντρικό στόχο και να αποδεικνύεται η συμβατότητά τους με αυτόν.
Τελικός στόχος, ως το 2025, το ένα ΤΑΜΕΙΟ.
Α) Εθνικό Ταμείο Ασφάλισης Υγείας (ΕΤΑΥ)
Η αναδιοργάνωση του Συστήματος Κοινωνικής Ασφάλισης (ΣΚΑ) και η ενοποίηση των Ταμείων θα πρέπει να περάσει μέσα από τη δημιουργία ενός Εθνικού Ταμείου Ασφάλισης Υγείας, αυτοδιοικούμενου, αποκεντρωμένου και υπό την εποπτεία του κράτους, που θα δρα ως διαμεσολαβητής ανάμεσα στους κλάδους υγείας των οργανισμών ασφάλισης και στις δημόσιες και ιδιωτικές υπηρεσίες υγείας.
Η ένταξη θα είναι σταδιακή (μπορεί να ξεκινήσει πρώτα από το ΙΚΑ, τον ΟΓΑ) και υποχρεωτική μόνο ως προς ένα βασικό πακέτο παροχών. Το ΕΤΑΥ θα αναλαμβάνει την αγορά υπηρεσιών υγείας για λογαριασμό των ασφαλισμένων που θα δικαιούνται πρόσβασης σ’ αυτές ανεξάρτητα από το ιδιαίτερο ασφαλιστικό φορέα τους. Η αγορά των σχετικών υπηρεσιών από το ΕΤΑΥ θα γίνεται στη βάση προγραμματικών συμβολαίων μέσα από διαγωνισμούς μεταξύ δημοσίων, αλλά και ιδιωτικών νοσοκομείων, που θα ανταγωνίζονται για την παρουσίαση συνολικών προσφορών. Το εύρος των υπηρεσιών που θα καλύπτονται είναι απόφαση στρατηγικού χαρακτήρα και η σχετική λίστα θα εγκρίνεται στην αρχή κάθε περιόδου, με γνώμονα την κατά το δυνατό πληρέστερη κάλυψη βασικών αναγκών και την οικονομική δυνατότητα του συστήματος.
Η χρηματοδότηση του ΕΤΑΥ θα προκύπτει από τις εισφορές εργοδοτών – εργαζομένων (τμήμα της σημερινής εισφοράς), με συντελεστές ίδιους για όλα τα Ασφαλιστικά Ταμεία-μέλη, και από την επιχορήγηση του κράτους.
Β) Κλάδοι συντάξεων
Οι κλάδοι συντάξεων των ασφαλιστικών ταμείων θα ενοποιηθούν κατά παρόμοιο τρόπο. Δύο οι πυλώνες. Η κύρια και η επικουρική σύνταξη.
Η κύρια σύνταξη: Θα ισούται προς τον κατώτατο μισθό και θα παρέχεται σε όποιον/αν θεμελιώνει δικαίωμα συνταξιοδότησης. Καμία σύνταξη στη χώρα δεν επιτρέπεται να είναι κατώτερη από τον κατώτατο μισθό που ορίζει η Εθνική Γενική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας. Η σύνταξη αυτή θα πρέπει να είναι πλήρως τιμαριθμοποιημένη. Θα συνοδεύεται με τη δωρεάν πρόσβαση στις υπηρεσίες του κράτους κοινωνικής προστασίας. (Η πρόταση άλλωστε του Εθνικού Ταμείου Ασφάλισης Υγείας περιλαμβάνει την αποσύνδεση των ασφαλιστικών φορέων από την νοσοκομειακή περίθαλψη).
Η επικουρική σύνταξη: Θα παρέχεται σε κάθε ασφαλισμένο/νη που θεμελιώνει δικαίωμα συνταξιοδότησης. Είναι δημόσια και υποχρεωτική για κάθε εργαζόμενο/νη υπό οιοδήποτε καθεστώς απασχόλησης (πλήρης, μερική, διακοπτόμενη, νέες μορφές όπως η τηλεργασία και η εργασία κατ’ οίκον).
Τα επικουρικά ταμεία καλούνται να διαδραματίσουν κεντρικό ρόλο στο σύστημα συνταξιοδότησης. Μπορούν έτσι να καταβάλλονται συντάξεις που θα εκφράζουν την ευρωστία των αυτοχρηματοδοτούμενων Ταμείων (χωρίς την κρατική συμβολή όπου εργοδότης δεν είναι το κράτος) καθώς και τα διαφορετικά ύψη συνολικών συντάξεων στη βάση των εισφορών που καταβλήθηκαν καθ’ όλη τη διάρκεια του ασφαλιστικού βίου.
ΟΡΓΑΝΩΣΗ και ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ του ΣΚΑ (έως το 2025)
Τα ταμεία κύριας σύνταξης, τα προβλεπόμενα τρία, (καθώς και τα υπάρχοντα μέχρι και την κατάργησή τους) θα έχουν την νομική μορφή Ν.Π.Ι.Δ. Θα διοικούνται από κράτος, εργαζόμενους – συνταξιούχους, εργοδότες με πλειοψηφία εργαζομένων και εργοδοτών).
Ο δεύτερος πυλώνας, δηλαδή η επικουρική ασφάλιση(με την εφ’ άπαξ ασφάλιση) θα συνδέεται με το είδος της απασχόλησης και θα έχει συμπληρωματικό χαρακτήρα. Τα ταμεία αυτά θα διοικούνται αποκλειστικά από εργαζόμενους – εργοδότες. Θα υπάγονται στο νόμο περί Α.Ε., εποπτευόμενα από το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων.
Χρηματοδότηση του ΣΚΑ
α) Θεσμοθετείται η τριμερής χρηματοδότηση του ΣΚΑ για όλους τους ασφαλισμένους γα κύρια σύνταξη. Αναλογία:
Για τους μισθωτούς: 2/9 από εργαζόμενους, 3/9 από τον κρατικό προϋπολογισμό, 4/9 από τους εργοδότες.
Για τους αυτοαπασχολούμενους: 6/9 οι ίδιοι και 3/9 το κράτος
β) Για την επικουρική θα ισχύει η διμερής χρηματοδότηση από εργοδότες και εργαζόμενους, σε αναλογία 2/3 και 1/3 αντιστοίχως.
Η υποχρεωτική συνεισφορά του κρατικού προϋπολογισμού θα καταβάλλεται, υποχρεωτικά εντός του έτους, υπολογιζόμενη στη βάση του συνόλου των ετησίων εισφορών των εργαζομένων (2/9) και (4/9) των εργοδοτών, που αυτοί θα καταβάλλουν στο ΙΚΑ.
Όσο υπάρχουν και λειτουργούν τα άλλα ταμεία η κρατική εισφορά σ’ αυτά θα πρέπει να υπολογίζεται ισόποσα για κάθε ασφαλισμένο τους με την αντίστοιχη ετήσια εισφορά του κράτους ανά ασφαλισμένο του ΙΚΑ.
Η απαράδεκτα άνιση προικοδότηση ταμείων ασφαλισμένων από το κοινωνικό σύνολο είτε ευθέως είτε δια των λεγομένων «κοινωνικών πόρων» σε σχέση που φτάνει το 1 προς 10 ανά ασφαλισμένο πρέπει να καταργηθούν, σταδιακώς ως το 2010. Δεν είναι δυνατόν και στη βάση αυτή να συνεχίζονται συνταξιοδοτήσεις με αποδοχές πάνω από το 100% των αποδοχών του τελευταίου χρόνου (!)
γ) Νέοι Πόροι: Η ενεργητικότερη πολιτική απασχόλησης, η άμεση νομιμοποίηση και ένταξη στην ρυθμιζόμενη αγορά εργασίας των μεταναστών, η σταδιακή ένταξη της παραοικονομίας στη νόμιμη οικονομία, η συστηματική πολιτική καταστολής της εισφοροδιαφυγής και η μηδενική ανοχή σε κάθε παραβίαση της ασφαλιστικής νομοθεσίας μπορούν να αποδώσουν πόρους. Δεν επαρκούν. Αφού αποκλειστεί η περαιτέρω φορολόγηση της εργασίας ή και του κεφαλαίου για παραγωγικές επενδύσεις (σε αντίθετη κατεύθυνση θα έπρεπε να προχωρήσουμε) πρέπει να αναζητηθούν ειδικοί για την ασφάλιση πόροι, όπως αυτοί προς την κατεύθυνση των έμμεσων φόρων (οι τομείς της κατανάλωσης βενζίνης ή τσιγάρων και ποτών πολυτελείας, ή χρήσης ενεργειακών πόρων είναι ενδεικνυόμενοι) αλλά και άμεσων (με επιβάρυνση των μεγάλων εισοδημάτων και περιουσιών).
Όροι συνταξιοδότησης:
Τα προβλεπόμενα από την κείμενη ασφαλιστική νομοθεσία όρια ηλικίας. Παραμένουν. Η 35ετία (ανεξαρτήτως ηλικίας), να ισχύει μόνο για τα βαρέα και ανθυγιεινά σε κάθε περίπτωση (αναγκαία οπωσδήποτε η επανεξέταση για την αποκατάσταση της φερεγγυότητας και αντικειμενικότητας του συστήματος των Βαρέων και Ανθυγιεινών επαγγελμάτων).
Ιδιαίτερη μέριμνα για τις κατώτατες συντάξεις, που στη σταδιακή τους αύξηση ως το 2025 θα πρέπει να φτάσουν, ως κύρια σύνταξη, το ύψος της ΕΓΣΣΕ (βλέπε στρατηγική πρόταση). Σε αντίστροφη προσαρμογή, με ορίζοντα το 2025, θα κινηθούν οι υψηλές συντάξεις.
Αναγκαία η μέριμνα για διατήρηση των εισφορών των μετακινούμενων εργαζομένων σε διαφορετική δουλειά μέσα από την διασφάλιση της κινητικότητας μεταξύ των διαφορετικών ασφαλιστικών φορέων.
Την περίοδο προσαρμογής είναι αναγκαία η διασφάλιση της ανταποδοτικότητας των ασφαλιστικών κρατήσεων με παροχή μειωμένης σύνταξης για όσους φθάσουν τα όρια συνταξιοδότησης χωρίς τη συμπλήρωση των προβλεπομένων προϋποθέσεων συνταξιοδότησης.