Οταν το 1985 ο Ανδρέας Παπανδρέου επέλεγε να αφαιρέσει αρμοδιότητες από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, ενισχύοντας την ήδη πανίσχυρη πρωθυπουργική εξουσία, άνοιγε έναν κύκλο προεδρικών εκλογών όπου το συμβολικό στοιχείο θα αποκτούσε προτεραιότητα. Ταυτόχρονα, η προεδρική εκλογή θα σηματοδοτούσε από εδώ και στο εξής στρατηγικές πόλωσης ή συναίνεσης συνδεδεμένες άμεσα με εξελίξεις στο πεδίο του κομματικού ανταγωνισμού.

Πώς χειρίζεσαι έναν γείτονα που αισθάνεται ισχυρός, που θέλει να διαφεντεύει στην ευρύτερη περιοχή και διεκδικεί κομμάτι από αυτό που θεωρείς εσύ δικό σου οικόπεδο; Εχεις διάφορες επιλογές: σηκώνεις ψηλούς φράκτες, αναζητάς φίλους και προστάτες στη γειτονιά και απέξω, ετοιμάζεις προσφυγή στα δικαστήρια. Το ιδανικό θα ήταν να τα κάνεις όλα αυτά μαζί. Και να κρατάς την ψυχραιμία σου προσπαθώντας ταυτόχρονα να καταλάβεις ποια είναι τα ισχυρά όπλα του γείτονα και ποιες οι αδυναμίες του, ώστε να μπορέσεις να τον αντιμετωπίσεις αποτελεσματικά. Υπάρχει βεβαίως και η ενστικτώδης αντίδραση, να ξεκινήσεις δηλαδή μαζί του έναν καβγά – και όπου βγει.

«Πραγματικά πιστεύω ότι αν δεν ήμουν εγώ, η Ελλάδα θα είχε βγει από το ευρώ το 2015», μας λέει ο Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ με αφοπλιστική ειλικρίνεια. Από το 2014 που ανέλαβε τα ηνία της Ε.Ε., ο Λουξεμβούργιος πολιτικός βρέθηκε αντιμέτωπος με μία σειρά από πρωτόγνωρες κρίσεις. Από την αποχώρηση ενός μέλους της Ε.Ε. για πρώτη φορά, στη μεγαλύτερη μεταναστευτική κρίση στην ιστορία της Ενωσης και στις εντάσεις με τις ΗΠΑ – ο κ. Γιούνκερ λέει χωρίς να διστάζει ότι το μοναδικό ζήτημα που τον κρατούσε ξάγρυπνο κατά τη διάρκεια της προεδρίας του δεν ήταν άλλο από εκείνο της Ελλάδας.

Οι ανισότητες στην κατανάλωση, στα εισοδήματα και στον πλούτο αποτελούσαν πάντοτε το πιο επικίνδυνο ναρκοπέδιο της κοινωνίας. Αν αποκτούσαν μεγάλη έκταση προκαλούσαν σφοδρές αντιδράσεις, από διαμαρτυρίες και διεκδικήσεις έως εξεγέρσεις, πολέμους και κύματα μετανάστευσης. Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, πολλά κράτη εφάρμοσαν πολιτικές που περιόρισαν τις αιτίες και τις συνέπειες των ανισοτήτων, σήμερα όμως εξαπλώνονται πάλι και μάλιστα σε τρεις πλέον διαστάσεις: εθνικές με βάση την κατανομή εισοδήματος και πλούτου, γεωγραφικές που προκαλούνται από την άνιση ανάπτυξη ανάμεσα στις διάφορες χώρες, καθώς και ανισότητες μεταξύ γενεών όταν οι προοπτικές ευημερίας στενεύουν για τους νεότερους.

«Οι χρήσιμες τριμερείς συνεργασίες δεν μπορούν να υποκαταστήσουν την ανάγκη συνεννόησης με την Τουρκία, πολύ περισσότερο να αποσκοπούν ή να φαίνεται ότι αποσκοπούν στον αποκλεισμό της Τουρκίας».

«Ας μη διαφεύγει της προσοχής μας ότι και η Τουρκία, ως παράκτια χώρα, έχει νόμιμα συμφέροντα στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο. Όχι βέβαια στην έκταση που αυτή ισχυρίζεται, αλλά πάντως υπαρκτά, με βάση το Δίκαιο της Θάλασσας».

Στο ξεκίνημα της τρίτης δεκαετίας του 21ου αιώνα η χώρα βρίσκεται αντιμέτωπη με προκλήσεις που απορρέουν από την 4η Βιομηχανική Επανάσταση, την Κλιματική Αλλαγή, την επιδείνωση των δημογραφικών χαρακτηριστικών του πληθυσμού και την τήρηση των δεσμεύσεων για σταδιακή απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα στην παραγωγή ενέργειας.

Η τουρκική γεώτρηση στο οικόπεδο 8 και οι πολλαπλές ζημιές που προξενεί. Αλλη μία ταπείνωση για τη χώρα, που βλέπει να χάνει τη διεθνή αξιοπιστία της στα μάτια του ΟΗΕ και της Ε.Ε., ενώ πληθαίνουν τα ερωτήματα για το αν η πολιτική που ακολουθεί η Λευκωσία συμβάλλει τελικά στην επίλυση ή οδηγεί στην παγίωση νέων τετελεσμένων και την οριστική διχοτόμηση.

Σε πολλαπλά αδιέξοδα βρίσκεται η κυπριακή κυβέρνηση, εξαντλώντας χωρίς έμπρακτο αποτέλεσμα όλα τα θεσμικά περιθώρια που διαθέτει διεθνώς και ως κράτος-μέλος της Ε.Ε. για να αντιμετωπίσει την Τουρκία. Δυστυχώς για την Κύπρο, τα νέα τετελεσμένα στις θάλασσες εξελίσσονται σε μια επικίνδυνη περιπέτεια, τις συνέπειες της οποίας η Λευκωσία δεν είχε υπολογίσει.

Οι προκλήσεις της Αγκυρας συνεχίζονται. Σε προχθεσινές δηλώσεις του ο υπουργός Αμυνας της γειτονικής μας χώρας αναφέρθηκε στο γεγονός ότι η Ελλάδα έχει εθνικό εναέριο χώρο 10 ν.μ. ενώ έχει αιγιαλίτιδα ζώνη 6 ν.μ. και ότι δεν τηρεί τους όρους της αποστρατιωτικοποίησης, όπως προβλέπεται από τις σχετικές διατάξεις των Συνθηκών Ειρήνης της Λωζάννης και Παρισίων του 1923 και 1947.

Και σχετικά με τη διαφορά για την αιγιαλίτιδα ζώνη, είναι αλήθεια ότι η Ελλάδα διατηρεί αυτό το παράδοξο καθεστώς να έχει διαφορετική αιγιαλίτιδα από τον εθνικό εναέριο χώρο, τη στιγμή που το Διεθνές Δίκαιο επιτάσσει την ταυτότητα του χώρου αυτού στον αέρα με τα εξωτερικά όρια της αιγιαλίτιδας.

«Δεν εφησυχάζουμε, δεν παρασυρόμεθα». Βρήκα πολύ εύστοχο τον τίτλο που συνόψιζε τη στάση της κυβέρνησης στην εξελισσόμενη ένταση με την Τουρκία. Πόσω μάλλον που φαίνεται να εκφράζει τη γενικότερη στάση της Ελλάδας στην οποία συγκλίνουν τα βασικά κόμματα. Καλό θα ήταν και τα ΜΜΕ να δείξουν μια σχετική αυτοσυγκράτηση. Οι διαφορές απόψεων υπάρχουν, είναι γνωστές, αλλά οι περιστάσεις απαιτούν περίσκεψη. Ετσι κι αλλιώς η κατάσταση είναι δύσκολη, οι όποιες επιλογές δύσβατες, και άμεσες λύσεις δεν υπάρχουν. Επιδιώκουμε το καλύτερο, είμαστε έτοιμοι για το χειρότερο, πορευόμαστε με εθνική αυτοπεποίθηση, αλλά χωρίς εθνικιστικές «κορόνες» και ψευτομαγκιές.

Οι εταίροι μας στην Ευρώπη κλειδαμπαρώθηκαν μέσα στο σπιτάκι τους με την περιφραγμένη ή περιτειχισμένη αυλίτσα του και αρνούνται να δεχθούν έστω τους λιγοστούς πρόσφυγες και μετανάστες που τους αναλογούν. Τάχα «για να μην αλλοιωθεί το ευρωπαϊκό και χριστιανικό έθνος τους». Τόσο ευάλωτο φαίνεται, που κινδυνεύει να χάσει τον χαρακτήρα του αν «μολυνθεί» από μερικές εκατοντάδες Ασιάτες και Αφρικανούς. Το σενάριο της αλλοίωσης, την οποία υποτίθεται ότι επιθυμεί σφόδρα ο «σκοτεινός Σόρος» και οι «σκοτεινότατες ΜΚΟ», δεν έχει οπαδούς μόνο τον Ορμπαν, τον Σαλβίνι και τους ακροδεξιούς σε Γαλλία, Αυστρία, Γερμανία, Δανία κ.ο.κ. Και οι δικοί μας ακροδεξιοί, σε όποιο κόμμα ή μόρφωμα κι αν είναι ενταγμένοι, και τους ανανήψαντες Σαούλ αν παριστάνουν, το ίδιο σενάριο πλασάρουν.

Εκτός ευρώ μάς ήθελαν, όπως αποδείχτηκε, ο Σόιμπλε και οι πιο αντιδραστικοί κύκλοι της Ευρώπης. Που θεωρούσαν, συχνά με ρατσιστικό τρόπο, τη χώρα μας μαύρο πρόβατο και σχεδίαζαν την «εθελούσια» έξοδό της από τον σκληρό πυρήνα της Ε.Ε. Μια τέτοια εξέλιξη όμως θα ήταν μοιραία.

«Δεν θα εξαντλήσει την τετραετία ο Κ. Μητσοτάκης, έχει αρχίσει η φθορά της κυβέρνησής του», υπογραμμίζει ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης Αλέξης Τσίπρας στην εφ’ όλης της ύλης συνέντευξή του, ακριβώς πέντε χρόνια από την πρώτη εκλογική νίκη του ΣΥΡΙΖΑ, τον Ιανουάριο του 2015. Επισημαίνει ότι η Δεξιά κέρδισε τις εκλογές του Ιουλίου ξεγελώντας τον ελληνικό λαό, «η απάτη της όμως αποκαλύπτεται».

Εκτιμά ότι το ασφαλιστικό σχέδιο της κυβέρνησης έχει έντονο άρωμα αδικίας και οπισθοδρόμησης. Πιστεύει ότι είναι πιθανό να εφαρμοστεί και στην Ελλάδα το μοντέλο κυβερνητικής συνεργασίας των προοδευτικών δυνάμεων, όπως στην Πορτογαλία και την Ισπανία, σημειώνοντας ότι «οι προοδευτικές δυνάμεις δεν μπορούν να έχουν προνομιακές σχέσεις με τη Δεξιά, όπως δεν μπορεί να έχουν τα πρόβατα με τον λύκο».

Το επίθετο «ριζοσπαστικός» υποδηλώνει την πράξη ή την πρόθεση να απορρίψουμε το κοινότοπο, δηλαδή κάτι που δεχόμαστε παθητικά ως προφανές. Μολονότι η στάση αυτή χαρακτηρίζει διαφορετικές πολιτικές επιλογές –η ίδια η Θάτσερ διατυμπάνισε ως ριζοσπαστική την αλλαγή παραδείγματος που επέβαλε ο νεοφιλελευθερισμός–, η έννοια της τομής και της ανατροπής ταιριάζει περισσότερο στην Αριστερά. Και επειδή ο ΣΥΡΙΖΑ έχει συμπεριλάβει τον όρο «ριζοσπαστικός» στο όνομά του, τίθεται το ερώτημα: Ποιες είναι οι επιδόσεις του στο άθλημα;