Οι παράλληλοι κόσμοι της Κοπεγχάγης

Νά που τελικά φτάσαμε στην Κοπεγχάγη. Από τις 7 έως τις 18 Δεκεμβρίου εκπρόσωποι 190 χωρών, δεκάδες επιστήμονες και λόμπι, χιλιάδες μέλη περιβαλλοντικών και κοινωνικών οργανώσεων, θα βρίσκονται στην πρωτεύουσα της Δανίας επιχειρώντας να επηρεάσουν θετικά ή αρνητικά την έκβαση της Συνδιάσκεψης του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή. Μια καλή συμφωνία στην Κοπεγχάγη θα πρέπει να είναι νομικά δεσμευτική, δίκαιη και φιλόδοξη. Θα πρέπει να περιέχει όλα εκείνα τα συστατικά που θα διαβεβαιώσουν τους φτωχούς και αδύνατους του κόσμου πως έχουν και αυτοί δικαίωμα σε μια καλύτερη ζωή, χωρίς τη δαμόκλειο σπάθη της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Δυστυχώς, έως σήμερα δεν βρισκόμαστε κοντά στην επίτευξη μιας τέτοιας συμφωνίας.

Όσοι ζούμε από κοντά τις διαπραγματεύσεις μπορούμε με σιγουριά να πούμε πως -παρά τον πρωτοφανή συνδυασμό περιβαλλοντικής, κοινωνικής και οικονομικής κρισιμότητας- δεν διαφέρουν από οποιαδήποτε άλλη διαπραγμάτευση παγκοσμίου βεληνεκούς. Παρακολουθούμε με αμηχανία το ξεδίπλωμα δύο παράλληλων κόσμων, τις αντιθέσεις και τις συγκρούσεις Βορρά και Νότου, τη διελκυστίνδα αναπτυσσόμενων και ανεπτυγμένων κρατών, τις -πολλές φορές- αλλότριες συμμαχίες κρατών. Και όλα αυτά με μοναδικά θύματα, μέχρι στιγμής, το περιβάλλον του πλανήτη και τη μοίρα των πραγματικά αδυνάτων του κόσμου.

Στον δρόμο για την Κοπεγχάγη, και πλέον στις λεωφόρους αυτής της πόλης υπό το βλέμμα της μικρής γοργόνας, συγκρούονται δύο αυτοκρατορίες. Η απερχόμενη και η προελαύνουσα, οι ΗΠΑ και η Κίνα, υπό το αμήχανο βλέμμα ενός συνασπισμού 27 κρατών, που μπορεί οικονομικά να ψήλωσε αρκετά, αλλά πολιτικά εξακολουθεί να στηρίζεται σε πήλινα πόδια. Μια παγκόσμια συμφωνία για το κλίμα, η οποία δεν θα περιλαμβάνει ουσιαστικές δεσμεύσεις για τις δυο χώρες που μαζί ευθύνονται για το 42% των παγκόσμιων εκπομπών, δεν θα είναι τίποτα άλλο παρά ένα κακέκτυπο του ανεπαρκέστατου Πρωτοκόλλου του Κιότο. Όμως σήμερα καμιά από τις δύο υπερδυνάμεις δεν φαίνεται διατεθειμένη να αναλάβει το βάρος της ευθύνης.

Στις ΗΠΑ, η διακυβέρνηση Μπους προξένησε συντριπτικό πλήγμα στις κλιματικές προσπάθειες και, παράλληλα, μπόλιασε με μόνιμο «κλιματικό σκεπτικισμό» μεγάλο μέρος της αμερικάνικης κοινωνίας. Δεν είναι τυχαίο πως στις ΗΠΑ παρατηρείται το μεγαλύτερο ποσοστό ανθρώπων που πιστεύουν ότι για την κλιματική αλλαγή δεν ευθύνεται ο άνθρωπος. Δεν είναι επίσης τυχαίο το γεγονός πως οι πολέμιοι οποιασδήποτε ρύθμισης για τη μείωση των εκπομπών στο εσωτερικό της χώρας κραυγάζουν συνθήματα για τη διάσωση του αμερικάνικου τρόπου ζωής και ξεκινούν σταυροφορία κατά του νέου μεγάλου εχθρού, του κόκκινου δράκου.

Από την άλλη πλευρά, η Κίνα, σίγουρη πλέον για τον εαυτό της, μεγάλος πιστωτής των ΗΠΑ, αλλά και μια χώρα που καταβροχθίζει ενεργειακούς και φυσικούς πόρους, διεκδικεί το ιδιότυπο «δικαίωμα στη ρύπανση». Η Κίνα προχωρά σε διμερείς άνευρες συμφωνίες με όλους τους μεγάλους ρυπαντές, αλλά παράλληλα συντάσσεται με την G77, το γκρουπ δηλαδή των αναπτυσσόμενων χωρών. Παίζει τόσο έξυπνα το διπλωματικό της παιχνίδι, χωρίς να αναγκάζεται μέχρι στιγμής να ανοίξει επαρκώς τα χαρτιά της.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση, δυστυχώς, δεν έχει τρόπο να απαντήσει σε όλα αυτά. Οι έριδες και οι διχογνωμίες στους κόλπους της και οι ενδοσυγκρουσιακές προασπίσεις εθνικών συμφερόντων την έχουν μικρύνει στη διπλωματία της κλιματικής αλλαγής. Τα πρώην ανατολικά κράτη, για λόγους που όλοι φανταζόμαστε, αποτελούν το μεγάλο βαρίδι στην κλιματική πολιτική της Ε.Ε. Κρίμα, γιατί κάποτε η Ε.Ε εμφανίζονταν ως ηγέτιδα δύναμη κατά της κλιματικής αλλαγής, προτάσσοντας την έννοια της αειφορίας και της πράσινης ανάπτυξης.

Είναι νωρίς για να προδικάσουμε την επιτυχία ή την αποτυχία της Συνδιάσκεψης, αν και οι ενδείξεις δεν είναι ενθαρρυντικές. Κατά τα φαινόμενα, η Κοπεγχάγη δεν θα είναι το τέλος του μεγάλου ταξιδιού προς την κλιματική συμφωνία. Είναι όμως ένα κρίσιμο σταυροδρόμι. Είναι στο χέρι μας, ως κοινωνία των πολιτών, να οδηγήσουμε τις εξελίξεις προς τη σωστή κατεύθυνση. Όχι άλλη καθυστέρηση, όχι άλλη αδιαφορία.

* O Αχιλλέας Πληθάρας είναι υπεύθυνος εκστρατειών πολιτικής, WWF Ελλάς