Οι διαφορές στο Αιγαίο αποτελούν ασφαλώς τον «σκληρό πυρήνα» των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Η κάθε πλευρά ισχυρίζεται ότι έχει το απόλυτο δίκαιο, καθώς και ότι η άλλη πλευρά είναι πάντα προκλητική και βρίσκεται εν αδίκω.

Οι δύο χώρες πρέπει να ξεφύγουν από τη λογική του «μηδενικού αθροίσματος», σύμφωνα με την οποία ό,τι κερδίζει ο ένας το χάνει ο άλλος. Είναι σημαντικό να εδραιωθεί η πεποίθηση ότι είναι δυνατόν να εξευρεθούν λύσεις που μπορεί να εξυπηρετήσουν τα συμφέροντα και των δύο χωρών. Στις σύγχρονες συνθήκες, η αντίληψη ότι πρέπει να λαμβάνονται υπόψη τα συμφέροντα και το αίσθημα ασφάλειας του γείτονα είναι κεντρική.

Πώς χειρίζεσαι έναν γείτονα που αισθάνεται ισχυρός, που θέλει να διαφεντεύει στην ευρύτερη περιοχή και διεκδικεί κομμάτι από αυτό που θεωρείς εσύ δικό σου οικόπεδο; Εχεις διάφορες επιλογές: σηκώνεις ψηλούς φράκτες, αναζητάς φίλους και προστάτες στη γειτονιά και απέξω, ετοιμάζεις προσφυγή στα δικαστήρια. Το ιδανικό θα ήταν να τα κάνεις όλα αυτά μαζί. Και να κρατάς την ψυχραιμία σου προσπαθώντας ταυτόχρονα να καταλάβεις ποια είναι τα ισχυρά όπλα του γείτονα και ποιες οι αδυναμίες του, ώστε να μπορέσεις να τον αντιμετωπίσεις αποτελεσματικά. Υπάρχει βεβαίως και η ενστικτώδης αντίδραση, να ξεκινήσεις δηλαδή μαζί του έναν καβγά – και όπου βγει.

Οι προκλήσεις της Αγκυρας συνεχίζονται. Σε προχθεσινές δηλώσεις του ο υπουργός Αμυνας της γειτονικής μας χώρας αναφέρθηκε στο γεγονός ότι η Ελλάδα έχει εθνικό εναέριο χώρο 10 ν.μ. ενώ έχει αιγιαλίτιδα ζώνη 6 ν.μ. και ότι δεν τηρεί τους όρους της αποστρατιωτικοποίησης, όπως προβλέπεται από τις σχετικές διατάξεις των Συνθηκών Ειρήνης της Λωζάννης και Παρισίων του 1923 και 1947.

Και σχετικά με τη διαφορά για την αιγιαλίτιδα ζώνη, είναι αλήθεια ότι η Ελλάδα διατηρεί αυτό το παράδοξο καθεστώς να έχει διαφορετική αιγιαλίτιδα από τον εθνικό εναέριο χώρο, τη στιγμή που το Διεθνές Δίκαιο επιτάσσει την ταυτότητα του χώρου αυτού στον αέρα με τα εξωτερικά όρια της αιγιαλίτιδας.

Την ανάγκη μια νέας θέασης και κατά συνέπεια προσέγγισης στο πώς αντιμετωπίζουμε τα εθνικά θέματα και την ιστορία μας γενικότερα εκφράζει μέσω της συνέντευξης που έδωσε στην «Εφ.Συν.» ο ιστορικός και ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Αντώνης Λιάκος.

Διατυπώνει την άποψη πως η Αριστερά «αντί του πολέμου των αγωγών, αντί της λογικής των αξόνων, πρέπει να προβάλει ένα ρωμαλέο κίνημα ειρήνης», ενώ με αφορμή την επέτειο του 1821 την καλεί να ξαναβρεί τη σύνδεσή της με την εθνική Ιστορία. Ειδικά για τις σχέσεις μας με την Τουρκία σημειώνει πως «ο Ερντογάν δεν θα είναι αιώνιος» και ότι «κλειδί για την εξέλιξή τους είναι το Κυπριακό»

Όταν αντιμετωπίζουμε καταστάσεις, όπως η ένταση με την Τουρκία, οφείλουμε να έχουμε σοβαρότητα και ψυχραιμία. Όπως η Ελλάδα έχει τις δικές της θέσεις, έχει και η άλλη πλευρά τις απόψεις της, τις οποίες δεν μπορεί να αγνοούμε.

Ο λόγος υπέρ της ειρήνης πλέον δεν ακούγεται. Αντιθέτως, σχεδόν όλος ο πολιτικός ορίζοντας διακατέχεται από ένα δυσοίωνο σύνδρομο: αυτό της δημιουργίας γεωπολιτικών αξόνων στο όνομα μιας λογικής αμοιβαία αυτοεκπληρούμενων προφητειών του κακού.
Πριν από μερικά χρόνια υπήρχε ένα μέτωπο ανθρώπων, που έπιανε από το χώρο της φιλελεύθερης Δεξιάς, το κέντρο μέχρι και την άκρα αριστερά, το οποίο μιλούσε για ειρήνη. Ο καθείς με τον τρόπο του. Από το κλασικό αντιιμπεριαλιστικό «Έξω οι βάσεις του θανάτου-Ειρήνη στη Μεσόγειο» μέχρι τον διεθνιστικό λόγο της κάθε λογής αριστεράς και τον κοσμοπολιτισμό ενός τμήματος των ελίτ που έβλεπαν στο ενδεχόμενο ενός πολέμου την καταστροφή – οικονομική, και όχι μόνο. Ο λόγος υπέρ της ειρήνης πλέον δεν ακούγεται. Έχει σιγάσει. 

Ηταν το περιεχόμενο του άρθρου του πρώην πρωθυπουργού Κώστα Σημίτη ή ο τραβηγμένος από τα μαλλιά για λόγους εντυπωσιασμού τίτλος της εφημερίδας «Τα Νέα» η αιτία για τον θόρυβο που ξέσπασε; Νομίζω το δεύτερο. Αν υπήρχε άλλος τίτλος συμβατός με το άρθρο δεν θα είχαμε αυτή την ένταση.

Γύρω από το θέμα των ελληνοτουρκικών σχέσεων έχουν διατυπωθεί –μέχρι σήμερα– δύο βασικές γραμμές, με διαφορετική επιχειρηματολογία και εκτιμήσεις. Σε γενικές γραμμές, η πρώτη έχει ως αφετηρία τη θέση ότι η Τουρκία ενεργεί με όρους δύναμης και, αν της δοθεί ευκαιρία, δεν θα διστάσει να διεκδικήσει στόχους, ακόμα και υπερβαίνοντας ή παραβιάζοντας το πλαίσιο του Διεθνούς Δικαίου, ενδεχομένως και μια απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης (ΔΔΧ) που δεν θα της ήταν αρεστή. Σε μια τέτοια περίπτωση –σύμφωνα με τη συλλογιστική αυτή–, η Ελλάδα δεν θα κατοχυρωνόταν από μια απόφαση Διεθνούς Δικαστηρίου. Eνα δεύτερο σημείο είναι ότι σε μια διεθνή διαδικασία για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας, η Ελλάδα, πιθανότατα, θα αναγκαζόταν να συμφωνήσει στην παραπομπή ενός μεγαλύτερου φάσματος αμφισβητήσεων της Τουρκίας, με το ενδεχόμενο, μια τέτοια απόφαση να ανατρέψει το status quo σε θέματα που θα ενδιέφεραν την Ελλάδα. Η πρόταση είναι ότι Ελλάδα δεν πρέπει να δεσμευθεί σε διεθνείς θεσμικές διαδικασίες για οποιοδήποτε θέμα πλην της οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας και ούτε σε διμερείς διαπραγματεύσεις.

Ήταν Ιανουάριος του 2006. Ηταν μέρες έξαρσης του φόβου για την γρίπη των πτηνών. Οι τουρκικές αρχές στην Αγκυρα είχαν επιβάλει αυστηρά μέτρα για τα κοτέτσια που πολλοί διατηρούσαν στις αυλές τους. Ο Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ, 82 ετών πια και απόμαχος της πολιτικής, ήταν αναστατωμένος γιατί η αστυνομία είχε περάσει από το σπίτι του και του είχε ζητήσει να θανατώσει τις κότες του. Είχε αυτήν την αγωνία να τον τρώει όταν τον συνάντησα στο σπίτι του, να μιλήσουμε για τα Ιμια, δέκα χρόνια μετά την κρίση που είχε ξεσπάσει όταν εκείνος ήταν πρόεδρος της Δημοκρατίας. Μα είχε διάθεση να μιλήσει.

Η επιδίωξη της εθνικής συνεννόησης ιδιαίτερα για τα ευαίσθητα εθνικά θέματα, είναι βασική και πάγια επιλογή μας. Αποτελεί αυτονόητη ευθύνη και υποχρέωση των πολιτικών δυνάμεων που σήμερα καθίσταται επιτακτική.

Όχι μόνο λόγω της κλιμακούμενης επιθετικότητας της Τουρκίας και της γεωπολιτικής αστάθειας στη ευρύτερη περιοχή , αλλά και λόγω της διαπιστωμένης πια αδυναμίας της Κυβέρνησης των ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ να την εγγυηθεί. Μία κυβέρνηση αμφίθυμη, δίγλωσση που καρκινοβατεί μεταξύ αμηχανίας, απραξίας και ανεύθυνων δηλώσεων και αδυνατεί να αναλάβει τις αναγκαίες πρωτοβουλίες σε Ευρωπαϊκό ,Διεθνές και διμερές επίπεδο.

Η χώρα χρειάζεται ΑΜΕΣΩΣ την διαμόρφωση μιας ολοκληρωμένης εθνικής στρατηγικής, ιδιαίτερα στο πεδίο των Ελληνοτουρκικών σχέσεων.

Η πιο συνηθισμένη κατηγορία είναι: «Προσβολή προς τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας». Κοντά 2.000 άνθρωποι τον τελευταίο χρόνο βρέθηκαν στα δικαστήρια με αυτήν την κατηγορία, αντιμέτωποι με ποινές φυλάκισης μέχρι και τέσσερα χρόνια.

Θα ξεκινήσω την αναλυση μου με μια σύντομη ιστορική αναδρομή, η οποία, πιστεύω, ότι βοηθάει στην καλύτερη κατανόηση των λόγων που οδήγησαν τη διεθνή κοινότητα στην σχετικά πρόσφατη καθιέρωση της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ).