Ας αρχίσουμε από τα δεν

Η κρίση που είχαν διαγνώσει ή εξαγγείλει πολλές πολιτικές δυνάμεις τώρα δείχνει το πραγματικό της πρόσωπο, τώρα αγγίζει και απειλεί τις ζωές των ανθρώπων. Τώρα υπονομεύει βαθιά θεσμούς και προκαλεί ρωγμές στην κοινωνία. Εν μέσω της διεθνούς πίεσης και της εσωτερικής πολιτικής σύγχυσης, των κοινωνικών εντάσεων που κλιμακώνονται είναι δύσκολο, πολύ δύσκολο να συγκροτηθούν καθαρές εικόνες με ευρεία αποδοχή για το πώς πρέπει να βαδίσει η χώρα.

Αν οι θετικές επιλογές είναι δύσκολες ή καταλήγουν σε ασαφή ευχολόγια το τι δεν πρέπει να πάθει η χώρα, το τι δεν πρέπει να γίνει και να γίνεται είναι πολύ πιο σαφή και συγκεντρώνουν κάπως ευρείες συμφωνίες. Ένας κατάλογος συμπεριφορών, πολιτικών και επιλογών που συγκεντρώνουν μεγάλη ίσως και πλειοψηφική απόρριψη είναι πολλαπλά χρήσιμος, πιστεύω ως αφετηρία, για εμπλουτισμό:

Η ασυδοσία, το ατιμώρητο των εχόντων. Δεν έχει τιμωρηθεί ουσιαστικά κανείς από το πολιτικό και κρατικό σύστημα που είναι υπεύθυνο για τη δημοσιονομική κατάρρευση και την οικονομική κρίση της χώρας. Η ατολμία της δικαιοσύνης και η επικρατούσα νοοτροπία συλλογικής ευθύνης στο στρώμα των πολιτικών της εξουσίας έχει πλήξει σοβαρά την εμπιστοσύνη προς τους δημοκρατικούς θεσμούς. Όλες οι υποθέσεις χρηματισμού και υπονόμευσης του δημοσίου συμφέροντιος σέρνονται. Αυτό ποιος το θεωρεί σωστό; Και όμως αυτό ακριβώς γίνεται.

Η αυτοδικία, η προσωπική βία, η καθημερινή. Ποιο πρόβλημα λύνει; Κανένα. Όλοι το ξέρουν. Και οι πολλοί δεν τη θέλουν. Η βία βεβαίως δε χρειάζεται τους πολλούς για να επιβληθεί. Μπορεί και με τους λίγους - αρκεί οι πολλοί να αδρανούν, να μη μπορούν να συνεννοηθούν και να αντιδράσουν. Η κλιμάκωση της καθημερινής σωματικής βίας ή απειλής χρήσης βίας μπορεί βεβαίως να αποδοθεί στην ένταση της κρίσης, είναι όμως και τροφοδότης της. Όπως και της πάσης μορφής παρανομίας, και της “νόμιμης” και επισήμως αποδεκτής. Όμως ηθικά και έμπρακτα οι πολλοί δεν ακολουθούν αυτόν τον δρόμο και δεν θέλουν να ζήσουν σε μια τέτοια κοινωνία.

Η παράλυση και ακύρωση του κοινωνικού κράτους. Οι περισσότεροι πολίτες είτε από συμφέρον είτε από ιδεολογία θέλουν να επιβιώσουν οι δωρεάν ή χαμηλού κόστους προσφερόμενες υπηρεσίες του κράτους στην παιδεία, την περίθαλψη, τις συγκοινωνίες. Αντιδρούν στις μεγάλες περικοπές κονδυλίων, θέλουν να βρεθούν λύσεις. Δεν συμφωνούν με τις συχνές ή παρατεταμένες απεργιακές κινητοποιήσεις που επιβαρύνουν τις συνθήκες ζωής στην πόλη, τις οικογένειες των άλλων εργαζομένων - όσο κι αν συμφωνούν με τις μισθολογικές ή άλλες διεκδικήσεις. Ξέρουν ότι οι αντίστοιχες εταιρείες ή οργανισμοί του δημοσίου δεν είναι όπως οι ιδιωτικές επιχειρήσεις και οφείλουν -διοίκηση και εργαζόμενοι- να εξυπηρετούν τους πολλούς.

Η έξαρση της επιβολής και της διεκδίκησης των επιμέρους συμφερόντων. Στις συνθήκες της κρίσης όλοι θέλουμε την ιδιαίτερη εξασφάλιση, και της ιδιαίτερης επαγγελματικής κατηγορίας μας. Συγχρόνως όπως κατανοούμε ότι η επιβολή ιδιαίτερων προνομίων κατανάλωσης και σπατάλης -μέσω δανεισμού- είναι ο πυρήνας της κατάρρευσης. Και ότι ο πολλαπλασιασμός αυτής της κατάστασης θα είναι η τελική πορεία προς τον γκρεμό. Όμως, και σωστά, οι πολλοί δε δέχονται και την αδικία. Άλλοι θα θυσιάζονται και άλλοι να παραμένουν βολεμένοι.

Η επίρριψη του κόστους της κρίσης όλο και περισσότερο στα μεσαία και τα χαμηλά εισοδηματικά στρώματα. Αυτή δεν είναι η πραγματικότητα της κυβερνητικής πολιτικής ; Ειναι αλήθεια ότι υπάρχουν και από το επιχειρηματικό κόσμο θύματα της κρίσης. Όλοι όμως ξέρουμε ότι η συντριπτική πλειοψηφία όσων κέρδισαν την περασμένη δεκαετία -και με τη δέουσα φοροδιαφυγή- δεν έχουν πληγεί βαριά, ενώ η μεγάλη πλειοψηφία των μεσαίων και χαμηλών στρωμάτων πλήττεται κάθε μήνα όλο και πιο σκληρά.

Η συνέχιση της σπατάλης. Το αίσθημα της αδικίας ενισχύεται όσο μας φθάνουν πληροφορίες για τη συνέχιση της σπατάλης του δημόσιου χρήματος ή την προκλητική ιδιωτική κατανάλωση. Τώρα δεν επιδεικνύεται η σπατάλη - οι δράστες την κρύβουν και από τα μέσα ενημέρωσης. Όμως δυστυχώς συνεχίζεται.

Στα λόγια αλληγεγγύη, αλλά όχι στα έργα. Ο φαρισαϊσμός της φραστικής αλληλεγγύης χωρίς έργα όχι μόνον δεν έλκει, αλλά ενοχλεί. Θα περίμενε κανείς οι δυνάμεις της αριστεράς παντού σε όλη τη χώρα όταν επικρίνουν -και ορθά- την κυβερνητική πολιτική να πρωτοστατούν στη δημιουργία ενός κύματος θεσμών καθημερινής κοινωνικής βοήθειας, στην άσκηση ασφυκτικής πίεσης προς τον ιδιωτικό τομέα της οικονομίας να προσφέρει από τα κέρδη του - εκεί που υπάρχουν. Αντιθέτως η πίεση είναι πάντα προς το σχεδόν χρεωκοπημένο Δημόσιο...

Μόνον πάνω στην απόρριψη των απαράδεκτων συμπεριφορών και πολιτικών μπορούν να χτιστούν σχέσεις εμπιστοσύνης ή έστω να κρατηθούν οι κρίσιμες για την κοινωνική συνοχή. Βεβαίως η λύση των μεγάλων προβλημάτων θα στηριχθεί και σε θετικές επιλογές, σε αποτελέσματα - δεν φθάνει η απόρριψη των απαράδεκτων πολιτικών και επιλογών.