Διεύρυνση: παράπλευρη συνέπεια του Brexit

Το μπλοκάρισμα (βέτο) της Γαλλίας στην έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με τη Βόρεια Μακεδονία και την Αλβανία μπορεί να είναι εξόχως άστοχο έως επικίνδυνο για την Ευρώπη όσο και για την περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων, δεν αποτελεί όμως και τόσο έκπληξη. Είναι εκδήλωση - σύμπτωμα της αρνητικής παραδοσιακής γαλλικής στάσης απέναντι στη διεύρυνση της Ενωσης. Αποτελεί όμως - και τούτο είναι ιδιαίτερα σημαντικό - την πρώτη αφανή, παράπλευρη συνέπεια του Brexit: την αποχώρηση της Βρετανίας από τις διαδικασίες και επιρροή της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Η Βρετανία υπήρξε, ως γνωστόν, ως ενεργός χώρα - μέλος της Ενωσης σταθερά υπέρμαχος της διεύρυνσης της Ενωσης. Εκτιμώ ότι εάν το Λονδίνο συμμετείχε ενεργά στη συζήτηση για το άνοιγμα των διαπραγματεύσεων με Βόρεια Μακεδονία και Αλβανία, δεν θα είχαμε φθάσει στο θλιβερό και αναξιόπιστο αυτό αρνητικό αποτέλεσμα (σημειωτέον ότι η ΕΕ δεσμεύτηκε ότι θα αρχίσουν οι διαπραγματεύσεις με τις δύο χώρες, και μάλιστα τον Ιούνιο 2019, με αποφάσεις του Συμβουλίου / Ευρωπαϊκού Συμβουλίου τον Ιούνιο 2018).

Η ιστορία της Γαλλίας σχετικά με τη διεύρυνση είναι εν πολλοίς μια σειρά διαδοχικών «όχι», βέτο. Ξεκίνησε το 1963 όταν ο (τότε) πρόεδρος, στρατηγός Ντε Γκολ είπε το πρώτο μεγαλοπρεπές «όχι» στην πρώτη αίτηση για ένταξη του Ηνωμένου Βασιλείου στην τότε Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα, με το επιχείρημα ότι «η χώρα δεν ήταν επαρκώς ευρωπαϊκή» (αν και ίσως να μην είχε και εντελώς άδικο)! Εκτοτε η ντεγκολική άρνηση στη διεύρυνση αποτέλεσε λίγο - πολύ τη γαλλική στρατηγική. Τον Μάιο του 1991 ο πρόεδρος Μιτεράν προκειμένου να αποτρέψει τη διαφαινόμενη τότε μεγάλη διεύρυνση της Ενωσης πρότεινε με σχετικό υπόμνημα τη συγκρότηση ευρωπαϊκής συνομοσπονδίας για την ενσωμάτωση των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης. Η πρόταση απορρίφθηκε πανηγυρικά τόσο από τα μέλη της Ενωσης όσο και από τις ενδιαφερόμενες χώρες. Αλλά κυρίως υπήρξε το Ηνωμένο Βασίλειο το οποίο πίεσε έντονα προκειμένου να ανοίξει η διαδικασία της μεγάλης διεύρυνσης που κατέληξε τελικά τον Μάιο του 2004 στην ένταξη των δέκα κρατών. Για την ένταξη της Τουρκίας η Γαλλία είχε μια κάπως αντιφατική στάση. Σε μια πρώτη φάση ήταν αντίθετη. Το 1997 πρότεινε την Ευρωπαϊκή Συνδιάσκεψη ως εναλλακτικό πρότυπο για την ενσωμάτωση της Τουρκίας, αλλά απορρίφθηκε από την ίδια την Τουρκία. Στη συνέχεια ο πρόεδρος Ζακ Σιράκ πίεσε έντονα προκειμένου η Τουρκία να ανακηρυχθεί επίσημα ως «υποψήφια για ένταξη χώρα», όπως και έγινε στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Ελσίνκι τον Δεκέμβριο του 1999. Αλλά όταν άρχισαν οι σχετικές ενταξιακές διαπραγματεύσεις (Οκτώβριος 2005), ο γάλλος πρόεδρος Νικολά Σαρκοζί τις πάγωσε (2007) μπλοκάροντας μια σειρά από διαπραγματευτικά κεφάλαια. Και πρότεινε ως εναλλακτικό πρότυπο τη Μεσογειακή Ενωση, στην οποία δεν συμμετείχε τελικά η Τουρκία και η οποία ουσιαστικά δεν απέδωσε τα προσδοκώμενα.

Είναι προφανές λοιπόν ότι η Γαλλία προτείνει σταθερά εναλλακτικά πλαίσια, όπως κάνει τώρα με τα Δυτικά Βαλκάνια. Οπως είναι επίσης φανερό ότι με την αποχώρηση του ΗΒ και την απροθυμία της Γερμανίας να αναλάβει ηγετικό ρόλο, το Παρίσι καθίσταται ικανό να επιβάλει την άποψή του. Το σταθερό επιχείρημά του ενάντια στη διεύρυνση είναι σχεδόν πάντοτε ότι «θα πρέπει να προηγηθεί η εμβάθυνση». Ο πραγματικός λόγος βρίσκεται όμως στην εκτίμηση ότι με τη διεύρυνση κλονίζεται ο ηγετικός ρόλος του στην Ενωση. Καθώς και οι εσωτερικές πολιτικές σκοπιμότητες...