Οι τολμηρές ιδέες ενός σπουδαίου χαρισματικού πολιτικού και ανθρώπου

Στον Λεωνίδα Κύρκο, όπως και στους Μίμη Δεσποτίδη, Κώστα Φιλίνη, Γρηγόρη Γιάνναρο και Ηλία Στάβερη, χρωστάω εν πολλοίς πως και σήμερα νιώθω υπερήφανος που επί τριάντα σχεδόν χρόνια ανήκα στη φυλή των κομμουνιστών και αριστερών της ανανέωσης.

Πρώτον, γιατί η φυλή αυτή πάλεψε για την ελευθερία και την κοινωνική δικαιοσύνη περισσότερο από κάθε άλλον σ’ αυτή τη χώρα. Κι αυτό ισχύει όποια και να είναι η κρίση της Ιστορίας για την τραγωδία του κομμουνισμού.

Δεύτερον, γιατί η "δρακογενιά" της Εθνικής Αντίστασης ξεχωρίζει από τους σύγχρονους και μεταγενέστερους πολιτικούς για το ανυπόκριτο και αφιλόκερδο της στράτευσής της. Άνθρωποι που πήγαιναν στο εκτελεστικό απόσπασμα ή σε πολυετείς φυλακίσεις και εξορίες για την άρνηση μιας υπογραφής απέχουν έτη φωτός από όσους επένδυσαν σε διάφορους αγώνες και "αγώνες" για να κατακτήσουν μια καρέκλα. Μπορούσες να τους εμπιστεύεσαι. Το διαμέρισμα της Καλλιδρομίου είναι το σύμβολο αυτού του ήθους που τόσο μας λείπει σήμερα.

Λίγοι πολιτικοποιημένοι Έλληνες μιας κάποιας ηλικίας δεν θυμούνται τις προεκλογικές ομιλίες του Κύρκου στο Σύνταγμα και στην Ομόνοια (που αναμεταδίδονταν στην τηλεόραση). Αν η ανανεωτική αριστερά μπόλιασε την ελληνική πολιτική ζωή με μια κουλτούρα που κάλυπτε τόσο το περιεχόμενο του μηνύματος, όσο και το ήθος και το ύφος, αυτό το οφείλει σε μεγάλο βαθμό στον Κύρκο. Υπήρξαν και άλλοι μεγάλοι ρήτορες, αλλά κανένας που να συνδυάζει όλα τα στοιχεία αυτά.

Ο Λεωνίδας ήταν πρωτεργάτης και χαρισματικός προπαγανδιστής πολλών από τις ιδέες που ενέπνευσαν εμένα και πολλούς από τη γενιά μου από το 1972 ώς τα μέσα της δεκαετίας του ’90:

Η εθνική αντιδικτατορική ενότητα, δηλαδή η αντίληψη που περιλάμβανε την κοινοβουλευτική δεξιά στο κοινό μέτωπο για την ανατροπή της δικτατορίας και για τη σταθεροποίηση της δημοκρατίας.

Η ένταξη της χώρας στην ΕΟΚ, ως το ευνοϊκότερο πεδίο πάλης για την αριστερά.

Η υπέρβαση του κομμουνισμού με τη μετεξέλιξη του ΚΚΕ Εσωτερικού στο κόμμα της Ελληνικής Αριστεράς.

Η αποφασιστική αντίθεση το 1989 στον εκφυλισμό της πολιτικής ζωής που επέφερε ο Ανδρέας Παπανδρέου.

Η πάλη ενάντια στην εθνικιστική υστερία, ιδίως όσον αφορά στο Μακεδονικό, τις ελληνοτουρκικές σχέσεις και το Κυπριακό.

Βρέθηκα ιδιαίτερα κοντά στον Λεωνίδα τη δεκαετία του ’80, όταν επί μερικά χρόνια συντόνιζα την κοινοβουλευτική δουλειά του μοναδικού τότε βουλευτή του ΚΚΕ Εσωτερικού. Συμμετείχα δε ενεργά την ίδια περίοδο και στην επίπονη μετεξέλιξη του κόμματος στην Ελληνική Αριστερά.

Στις καθημερινές μου επαφές μαζί του τον εκτίμησα απεριόριστα και τον αγάπησα. Σε αρκετές περιπτώσεις διαφώνησα και μαζί του, πράγμα που ήταν για μένα κάτι σαν πατροκτονία: πιο πολύ θυμάμαι τη δημιουργία του Συνασπισμού, που νομίζω πως γι’ αυτόν στηριζόταν στην πεποίθηση ότι ο Γκορμπατσόφ θα ανανέωνε τον κομμουνισμό και θα επιβαλλόταν στο ΚΚΕ.

Οι παροικούντες την Ιερουσαλήμ θυμόμαστε πολλές οξύτατες αντιπαραθέσεις -συχνά εξαιρετικά στείρες- τόσο στο εσωτερικό του κόμματος, όσο και στην ευρύτερη αριστερά. Βλέπετε, η φυλή μας, μαζί με το έπος της Αντίστασης, κουβαλούσε και το φορτίο του σεχταρισμού της πολυετούς απομόνωσης και του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος.

Ο Λεωνίδας συμμετείχε ενεργά σ’ όλα αυτά. Έχοντας όμως μιαν ιστορία στενής επαφής με το ευρύτερο κοινό (τις "μάζες"), συχνά ασφυκτιούσε στο κλίμα των εσωτερικών αντιπαραθέσεων. Όσοι τον υποστηρίζαμε πιστεύαμε ακράδαντα ότι το μικρό μας κόμμα "δεν τον χωρούσε" και ότι πολλοί μέσα σ’ αυτό ήθελαν να τον φέρουν στα μέτρα της μιζέριας μας.

Ο Λεωνίδας ήταν και ο χαριτωμένος άνθρωπος που σε κατακτούσε με την ευφυΐα, την απλότητα και το χιούμορ του. Η προσωπικότητά του αυτή, σε συνδυασμό με τις ανοικτές ιδέες της ανανεωτικής αριστεράς, όπως είναι φυσικό, κέρδιζαν τον σεβασμό και σήμερα επισημαίνονται από τους πολιτικούς του αντιπάλους.

Κάποιοι, ως συνήθως σε τέτοιες περιπτώσεις, προσπαθούν να ιδιοποιηθούν την ιστορία και τις ιδέες του θανόντος προσαρμόζοντάς τις στα δικά τους μέτρα. Η προσφιλής παραποίηση στην περίπτωση του Κύρκου είναι μια εικόνα γενικής και απολίτικης συναίνεσης που δήθεν πρέσβευε, καθώς και η πλήρης αποσιώπηση του αριστερού στίγματος των ανανεωτικών του θέσεων. Ας μη μείνουμε όμως εκεί.

Στην πανελλήνια συγκίνηση για τον θάνατο του Λεωνίδα Κύρκου βλέπω την αναγνώριση ενός μεγάλου ηγέτη, αλλά και της συμβολής ενός πολιτικού ρεύματος που συνολικά μεν συμπαρασύρθηκε από την κατάρρευση του κομμουνισμού, εξακολουθεί όμως να έχει να συμβάλει πολύτιμα στην αναγέννηση μιας δημοκρατικής αριστεράς και του τόπου.