Τέλος γενιάς

Οι τίτλοι τέλους εποχής έχουν πέσει προ πολλού. Με τον Λεωνίδα εξαντλούνται σιγά σιγά και οι τίτλοι τέλους γενιάς. Τελειώνει βιολογικά η φοβερή «πουρναρογενιά»- όπως την αποκαλούσε ο Μπάμπης Δρακόπουλος- της Εθνικής Αντίστασης. Τελευταίοι φεύγουν οι τότε νεότεροι, η σπουδάζουσα, οι Επονίτες. Ένας από αυτούς ήταν ο Κύρκος. Αυτά τα δεκαεφτάχρονα αγόρια και κορίτσια που μπήκαν στον αγώνα κατά του κατακτητή, πολεμούσαν και τραγουδούσαν για μια ζωή ελεύθερη και ωραία, θέλανε λεύτερη πατρίδα και πανανθρώπινη την λευτεριά. Απολύτως φυσιολογικά οι περισσότεροι έγιναν κομμουνιστές και ακολούθησαν τον δύσκολο, μαρτυρικό και αντιφατικό δρόμο. (Αυτή η πραγματικότητα -ότι τα πιο φωτισμένα μυαλά της τότε νέας γενιάς προσχώρησαν στο κόκκινο- πρέπει να προβληματίσει όσους αβασάνιστα ταυτίζουν το κόκκινο με το μαύρο παραβλέποντας άθελα τους την απελευθερωτική δύναμη που συμπύκνωνε για χρόνια το κόκκινο). Επίσης απολύτως φυσιολογικά οι περισσότεροι από τους ηγέτες της ΕΠΟΝ με κόπο και απέραντη οδύνη διαχώρισαν την θέση τους από το Σοβιετικό μοντέλο, και πρωτοστάτησαν στην συγκρότηση του ΚΚΕ Εσωτερικού, του κόμματος που μπόλιασε την πολιτική ζωή του τόπου με νέες ιδέες , νέο ύφος και ήθος στην άσκηση πολιτικής. Ο πιο τυπικός, ο πιο χαρισματικός και ο πιο αναγνωρίσιμος εκπρόσωπος αυτού του πολιτικού και πολιτισμικού χώρου (Το κόμμα του Κύρκου που έχει γραμματέα τον Δρακόπουλο, λέγανε για το ΚΚΕ Εσωτερικού) ήταν ο Λεωνίδας. Μερικοί -ανάμεσα τους και φίλοι του- έφτιαξαν μια κάπως γλυκερή εικόνα του Λεωνίδα, του ήπιου ρήτορα που έπαιζε και φυσαρμόνικα ενώ σφύριζε πανέμορφα την ενάτη του Μπετόβεν. Αυτή ήταν η μία του πλευρά, αναπόσπαστο κομμάτι του χαρακτήρα του και της αστικής παιδείας του. Όσοι όμως είχαμε την χαρά να συμπορευτούμε κάποιες στιγμές και να συγκρουστούμε κάποιες άλλες μαζί του γνωρίσαμε και την τραχιά, πεισματική πλευρά του αγωνιστή που παλεύει με πάθος, ανυποχώρητα για τις ιδέες του. Γιατί αυτό ήταν κυρίως ο Λεωνίδας, άνθρωπος των ιδεών και των μεγάλων πολιτικών αποφάσεων. Το πώς αξιολογεί ο καθένας τις πολιτικές αποφάσεις που πήρε ο Λεωνίδας είναι άλλη υπόθεση και αυτό θα το κάνει με ψυχραιμία η Ιστορία. Γιατί πολλές από τις αποφάσεις του σφράγισαν την πορεία της Αριστεράς και του τόπου. Διάσπαση του 68, συγκρότηση ΣΥΝ με τον Χαρίλαο Φλωράκη, το δύσκολο 89 είναι οι πιο χαρακτηριστικές.

Κλείνοντας αυτό το σημείωμα μνήμης και τιμής θα μεταφέρω μια συνομιλία με τον Λεωνίδα που χαρακτηρίζει τον άνδρα. Ο Λεωνίδας, ως γνωστόν, παρά την αυστηρή κριτική που ασκούσε στην Σοβιετική Ένωση ήταν από τους «φιλοσοβιετικούς» του ΚΚΕ Εσωτερικού. Του ασκήθηκε, μάλιστα εκ των έσω κριτική, ότι αυτό του το «κόλλημα», η άρνηση του να κόψει ένα νεκρό ομφάλιο λώρο καθυστέρησε την χειραφέτηση του κόμματος του. Ο Λεωνίδας με πείσμα επέμενε: «Ας μην ήταν ο σοβιετικός στόλος στην Μεσόγειο και σου λέω εγώ τι πάρτυ θα κάνανε οι Αμερικάνοι» μου έλεγε. Ήταν γέννημα θρέμμα της Οκτωβριανής Επανάστασης και στον διπολικό κόσμο ήταν με τους Σοβιετικούς. Και την ίδια στιγμή που ανησυχούσε μήπως χάσουμε τον σοβιετικό στόλο από την Μεσόγειο, δεν είχε αυταπάτες: Δεν πάει άλλο η κατάσταση στην Σοβιετία. Όλο αυτό θα σκάσει. Και ξέρεις τι φοβάμαι;», έλεγε και τα έξυπνα μάτια του πίσω από τα γυαλιά μεγάλωναν από την ένταση. «Επειδή είναι έτσι το σύστημα και οι μάζες βρίσκονται σε χρόνια αδράνεια έως αποβλάκωση, η λύση μόνο μέσα από το κόμμα θα έρθει. Δεν μπορεί κάποιοι θα βλέπουν τον γκρεμό μπροστά τους. Χάνουν σε όλους τους τομείς από τους Αμερικάνους, στην τεχνολογία έχουν μείνει είκοσι χρόνια πίσω, μόνο στρατιωτικά τους ανταγωνίζονται, αλλά αυτό με τεράστιο κόστος. Κάποιος φωτισμένος άνθρωπος θα βρεθεί, να βάλει τέλος σε αυτή τη μούχλα. Φοβάμαι, όμως, ότι είναι πολύ αργά και ο κόσμος δεν θα ακολουθήσει. Κουράστηκε να ξεκινάει πάλι και πάλι. Δεν είναι από σίδερο. Δεν πιστεύουν πια στην ανανέωση του σοσιαλισμού, θέλουν ότι τους έλειψε και νομίζουν ότι μόνον ο καπιταλισμός θα τους το δώσει». Το πρόσωπό του σκοτείνιασε και συνέχισε, «Και όταν αυτή η τελευταία προσπάθεια αποτύχει, δεν θα μείνει τίποτε όρθιο από την Σοβιετική Ένωση. Και τότε όλος ο καταπιεσμένος εθνικισμός στην Ανατολική Ευρώπη θα τινάξει το καπάκι και θα δούμε πράγματα που δεν τα φανταζόμαστε. Ξέρεις τι άλλο φοβάμαι; Ότι αυτή η άγνωστη πίσω πλευρά της Σοβιετικής Ένωσης στην Ασία, αυτές οι σιωπηλές Σοβιετικές Δημοκρατίες που σχεδόν αγνοούμε την ύπαρξή τους, θα πάνε προς το Ισλάμ».

Όταν μετά το 1999, ένα-ένα τα κομμάτια του προφητικού παζλ έμπαιναν με ανατριχιαστική ακρίβεια στη θέση τους, δεν μπορούσα παρά να θαυμάσω τη διορατικότητα του Κύρκου. Αν η πολιτική είναι η τέχνη του προβλέπειν ο Κύρκος ήταν μεγάλος πολιτικός. Ακόμα και αν ο Κωνσταντίνος Καραμανλής είχε δίκιο όταν έλεγε: «Κύρκο, είσαι σε λάθος εποχή, σε λάθος χώρα και σε λάθος κόμμα.»