To περιβάλλον ο πρώτος αποκλεισμένος
ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ ΑΘΗΝΑ 2004
Ελλάς GREENPEACE, Δημοσιευμένο: 2004-07-28
Λίγες μόλις ημέρες πριν από την έναρξη των Ολυμπιακών Αγώνων, το περιβάλλον είναι ο πρώτος μεγάλος αποκλεισμένος. Στη σημερινή συνέντευξη τύπου, η Greenpeace παρουσίασε την πιο πρόσφατη αποτίμηση της περιβαλλοντικής διάστασης των Αγώνων. Παρά το γεγονός ότι υπήρχαν και ο χρόνος, και τα χρήματα, και η διαθέσιμη τεχνολογία, οι επιδόσεις είναι δυστυχώς εξαιρετικά φτωχές. Η Αθήνα έχασε οριστικά την ευκαιρία να διοργανώσει πραγματικά ‘πράσινους’ Ολυμπιακούς Αγώνες και μαζί έχασε ένα στοίχημα που έβαλε με τον εαυτό της όταν διεκδικούσε τους Αγώνες προβάλλοντας τη φιλοπεριβαλλοντική διάστασή τους.
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες της Αθήνας δεν υστερούσαν σε διακηρύξεις για την ανάδειξη της περιβαλλοντικής τους διάστασης. Απ’ αυτές είχαμε πολλές, τόσο από τις κυβερνήσεις και την Οργανωτική Επιτροπή Αθήνα 2004, όσο και από τη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή (ΔΟΕ). Εκεί που σίγουρα υστερούν είναι τα αποτελέσματα.
«Οι Ολυμπιακοί Αγώνες της Αθήνας είναι οι αγώνες των χαμένων ευκαιριών για το περιβάλλον. Οι περιβαλλοντικές τους επιδόσεις είναι εξαιρετικά φτωχές και υπολείπονται κατά πολύ των αντίστοιχων δεσμεύσεων, διακηρύξεων και υποσχέσεων. Η εικόνα των Αγώνων, λίγες μόλις ημέρες πριν από την έναρξή τους, δε θυμίζει σε τίποτα τις πράσινες δεσμεύσεις του φακέλου υποψηφιότητας. Με πρόσχημα τα ασφυκτικά χρονοδιαγράμματα, υπήρξαν απαράδεκτοι συμβιβασμοί και επιβλήθηκαν πρακτικές και επιλογές που καμία σχέση δεν έχουν με τις αντίστοιχες δεσμεύσεις. Ανεξαρτήτως λοιπόν του αγωνιστικού μέρους, για το οποίο ευχόμαστε κάθε επιτυχία, το περιβάλλον είναι ο πρώτος μεγάλος αποκλεισμένος στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας», επεσήμανε ο Νίκος Χαραλαμπίδης, διευθυντής του ελληνικού γραφείου της Greenpeace.
Σε συνέντευξη τύπου που πραγματοποιήθηκε σήμερα στα γραφεία της, η Greenpeace δημοσιοποίησε την τρίτη κατά σειρά (και τελευταία) έκθεση με τίτλο «Ολυμπιακοί Αγώνες ΑΘΗΝΑ 2004: Υποσχέσεις – πάντα πράσινες, πάντα ξεχασμένες»(1). Στην έκθεση γίνεται μια αποτίμηση της περιβαλλοντικής διάστασης των Αγώνων. Η αποτίμηση βασίστηκε στα όσα οι ιθύνοντες είχαν υποσχεθεί στο Φάκελο Υποψηφιότητας για την ανάληψη των Αγώνων, καθώς και στις Αρχές Περιβαλλοντικής Πολιτικής της Οργανωτικής Επιτροπής ‘Αθήνα 2004’.
Όπως προκύπτει από την έκθεση της Greenpeace, οι ευθύνες για την εξαιρετικά χαμηλή περιβαλλοντική επίδοση των Αγώνων της Αθήνας καταμερίζονται στην κυβέρνηση (η απουσία πολιτικής βούλησης έβαλε το περιβάλλον στο περιθώριο), τους δημόσιους φορείς (οι προδιαγραφές τους, στις περισσότερες περιπτώσεις, απλώς αντέγραψαν την παρωχημένη συμβατική εργολαβική λογική(2)), την Οργανωτική Επιτροπή Ολυμπιακών Αγώνων «ΑΘΗΝΑ 2004» (δεν απαίτησε την υλοποίηση των δικών της διακηρύξεων και δεσμεύσεων για το περιβάλλον), τη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή (προτίμησε τη λογική των πολιτικών ισορροπιών από την υλοποίηση των δικών της δεσμεύσεων για την ανάδειξη του περιβάλλοντος σε τρίτο πυλώνα του ολυμπισμού) και την πλειοψηφία των χορηγών (οι οποίοι περιορίστηκαν σε δημόσιες σχέσεις αντί της προώθησης προϊόντων και υπηρεσιών φιλικών προς το περιβάλλον).
Φωτεινή εξαίρεση στη χαμηλή περιβαλλοντική επίδοση των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας αποτελεί η προώθηση σύγχρονων μέσων συλλογικής μεταφοράς (τραμ, προαστιακός σιδηρόδρομος, επέκταση μετρό, ανανέωση λεωφορείων), η οποία πολλά οφείλει στα αυστηρά χρονοδιαγράμματα των Αγώνων και τις πιέσεις των οργανωτών.
Στα παράπλευρα περιβαλλοντικά οφέλη των Αγώνων, πρέπει να αναφέρουμε την περίπτωση συγκεκριμένων εταιριών, χορηγών ή μη (Coca Cola, Unilever, ΔΕΛΤΑ, ΦΑΓΕ), που σκοπεύουν να αποφύγουν τη χρήση επιβλαβών για το περιβάλλον ψυκτικών σε συσκευές που θα χρησιμοποιήσουν κατά τη διάρκεια των Αγώνων. Περί τις 1.500 από τις συσκευές επαγγελματικής ψύξης που θα βρίσκονται στους χώρους τέλεσης των αγώνων ή σε κεντρικά σημεία της πόλης, θα χρησιμοποιούν τεχνολογίες φιλικές προς το περιβάλλον (με ψυκτικό διοξείδιο του άνθρακα ή υδρογονάνθρακες, ενώ θα επιδειχτούν και νέες τεχνικές). Η αλλαγή αυτή αναμένεται να επιφέρει τα επόμενα χρόνια σαρωτικές αλλαγές στις ψυκτικές συσκευές που χρησιμοποιούνται κατά εκατομμύρια σε όλο τον κόσμο, συμβάλλοντας σημαντικά στην προστασία του περιβάλλοντος.
Η ανάδειξη της περιβαλλοντικής διάστασης των Αγώνων από τη ΔΟΕ,(3) με αφορμή κυρίως τους Αγώνες του Σίδνεϋ, αποτέλεσε ανάσα ελπίδας για την προώθηση φιλοπεριβαλλοντικών μέτρων, καθαρών τεχνολογιών και σύγχρονων λύσεων στα περιβαλλοντικά προβλήματα. Η εμπειρία που αποκτήθηκε στο Σίδνεϋ, μέσα από τις επιτυχίες και αποτυχίες στην προώθηση και εφαρμογή συγκεκριμένων περιβαλλοντικών μέτρων, αποτελεί μια πολύτιμη βάση και σημείο εκκίνησης για κάθε επόμενη Ολυμπιάδα. Η Αθήνα αντί να χρησιμοποιήσει αυτή την εμπειρία ως σημείο εκκίνησης και να προσπαθήσει να τη βελτιώσει, έκανε βήματα προς τα πίσω ολοταχώς. Ενώ λοιπόν οι Αγώνες του Σίδνεϋ έμειναν στην ιστορία ως οι πρώτοι «πράσινοι» Ολυμπιακοί, οι αντίστοιχοι της Αθήνας «πέτυχαν» τον αποκλεισμό του περιβάλλοντος. Η δέσμευση της ΔΟΕ για την ανάδειξη του περιβάλλοντος ως του τρίτου πυλώνα του Ολυμπισμού αποδείχθηκε, στην Αθήνα, κενή περιεχομένου.
Η περίπτωση του πρόσφατου black out είναι χαρακτηριστική. Ενώ μέχρι το 2001 οι οργανωτές δήλωναν ότι «η ΑΘΗΝΑ 2004 φιλοδοξεί να είναι η πρώτη Ολυμπιάδα που θα χρησιμοποιεί 100% πράσινη ενέργεια από το δίκτυο, χρησιμοποιώντας την αιολική ενέργεια αλλά και φωτοβολταϊκές διατάξεις»,(4) η τοποθέτηση ρυπογόνων ντιζελογεννητριών δίπλα στους χώρους τέλεσης των αγώνων υιοθετήθηκε ως η μόνη λύση για την αδιάλειπτη παροχή ενέργειας. Έτσι, σε μια από τις πιο ηλιόλουστες χώρες του κόσμου, ο ήλιος (όπως άλλωστε και ο αέρας) θα απουσιάζει από τις κερκίδες της «πιο μεγάλης γιορτής του πλανήτη».
«Αν μένει κάτι από την αποτίμηση της περιβαλλοντικής διάστασης των Ολυμπιακών Αγώνων, αυτό είναι η πικρή γεύση των χαμένων ευκαιριών. Όλα τα θετικά που θα προκύψουν λόγω των Αγώνων είναι φυσικά καλοδεχούμενα. Αρκούν όμως αυτά; Ως πότε θα συμβιβαζόμαστε με τα συμβατικά και τα αυτονόητα; Ως πότε θα ανεχόμαστε να συνθλίβεται η καινοτομία και οι φρέσκιες ιδέες; Ως πότε το περιβάλλον θα αποτελεί το αγκάθι και όχι το άνθος της αναπτυξιακής προσπάθειας;» τόνισε ο Νίκος Χαραλαμπίδης.
Η Greenpeace ζητά
• από τη ΔΟΕ να εγγυηθεί στην πράξη ότι οι Ολυμπιακοί Αγώνες θα αποτελούν ευκαιρία για τη βελτίωση των όρων ζωής των πολιτών και ότι το περιβάλλον θα αποτελέσει όντως τον τρίτο πυλώνα του Ολυμπισμού, όπως ανέξοδα διακηρύχθηκε επανειλημμένως προς πάσα κατεύθυνση,
• από την Ελληνική κυβέρνηση, να εξασφαλίσει ότι η μετα-ολυμπιακή χρήση των χώρων και εγκαταστάσεων θα είναι αυτή που προβλεπόταν στον «πράσινο» φάκελο υποψηφιότητας και δε θα υπάρξουν περαιτέρω εκπτώσεις.
Σημειώσεις
(1). Η πλήρης έκθεση της Greenpeace υπάρχει στην ιστοσελίδα της οργάνωσης, www.greenpeace.gr
(2). Η κατασκευή των διαμερισμάτων του Ολυμπιακού Χωριού δεν είναι καν συμβατή με τις οδηγίες του Σχεδίου Δράσης «Ενέργεια 2001» του ΥΠΕΧΩΔΕ και τη σχετική Κοινή Υπουργική Απόφαση, τον Κανονισμό Ορθολογικής Χρήσης και Εξοικονόμησης Ενέργειας (Κ.Ο.Χ.Ε.Ε.) και τη νέα Κοινοτική Οδηγία για τα κτίρια.
(3).«Οι Ολυμπιακοί Αγώνες μπορούν να λειτουργήσουν ως καταλύτης για φιλοπεριβαλλοντικές δράσεις που σκοπεύουν πολύ πέραν της συγκυρίας και αφορούν την αθλητική κοινότητα στο σύνολό της»
Πρόεδρος ΔΟΕ (1997)
(4). Υπεύθυνος Έργου Τεχνολογίας, ΑΘΗΝΑ 2004, Οκτώβριος 2001.
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες της Αθήνας δεν υστερούσαν σε διακηρύξεις για την ανάδειξη της περιβαλλοντικής τους διάστασης. Απ’ αυτές είχαμε πολλές, τόσο από τις κυβερνήσεις και την Οργανωτική Επιτροπή Αθήνα 2004, όσο και από τη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή (ΔΟΕ). Εκεί που σίγουρα υστερούν είναι τα αποτελέσματα.
«Οι Ολυμπιακοί Αγώνες της Αθήνας είναι οι αγώνες των χαμένων ευκαιριών για το περιβάλλον. Οι περιβαλλοντικές τους επιδόσεις είναι εξαιρετικά φτωχές και υπολείπονται κατά πολύ των αντίστοιχων δεσμεύσεων, διακηρύξεων και υποσχέσεων. Η εικόνα των Αγώνων, λίγες μόλις ημέρες πριν από την έναρξή τους, δε θυμίζει σε τίποτα τις πράσινες δεσμεύσεις του φακέλου υποψηφιότητας. Με πρόσχημα τα ασφυκτικά χρονοδιαγράμματα, υπήρξαν απαράδεκτοι συμβιβασμοί και επιβλήθηκαν πρακτικές και επιλογές που καμία σχέση δεν έχουν με τις αντίστοιχες δεσμεύσεις. Ανεξαρτήτως λοιπόν του αγωνιστικού μέρους, για το οποίο ευχόμαστε κάθε επιτυχία, το περιβάλλον είναι ο πρώτος μεγάλος αποκλεισμένος στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας», επεσήμανε ο Νίκος Χαραλαμπίδης, διευθυντής του ελληνικού γραφείου της Greenpeace.
Σε συνέντευξη τύπου που πραγματοποιήθηκε σήμερα στα γραφεία της, η Greenpeace δημοσιοποίησε την τρίτη κατά σειρά (και τελευταία) έκθεση με τίτλο «Ολυμπιακοί Αγώνες ΑΘΗΝΑ 2004: Υποσχέσεις – πάντα πράσινες, πάντα ξεχασμένες»(1). Στην έκθεση γίνεται μια αποτίμηση της περιβαλλοντικής διάστασης των Αγώνων. Η αποτίμηση βασίστηκε στα όσα οι ιθύνοντες είχαν υποσχεθεί στο Φάκελο Υποψηφιότητας για την ανάληψη των Αγώνων, καθώς και στις Αρχές Περιβαλλοντικής Πολιτικής της Οργανωτικής Επιτροπής ‘Αθήνα 2004’.
Όπως προκύπτει από την έκθεση της Greenpeace, οι ευθύνες για την εξαιρετικά χαμηλή περιβαλλοντική επίδοση των Αγώνων της Αθήνας καταμερίζονται στην κυβέρνηση (η απουσία πολιτικής βούλησης έβαλε το περιβάλλον στο περιθώριο), τους δημόσιους φορείς (οι προδιαγραφές τους, στις περισσότερες περιπτώσεις, απλώς αντέγραψαν την παρωχημένη συμβατική εργολαβική λογική(2)), την Οργανωτική Επιτροπή Ολυμπιακών Αγώνων «ΑΘΗΝΑ 2004» (δεν απαίτησε την υλοποίηση των δικών της διακηρύξεων και δεσμεύσεων για το περιβάλλον), τη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή (προτίμησε τη λογική των πολιτικών ισορροπιών από την υλοποίηση των δικών της δεσμεύσεων για την ανάδειξη του περιβάλλοντος σε τρίτο πυλώνα του ολυμπισμού) και την πλειοψηφία των χορηγών (οι οποίοι περιορίστηκαν σε δημόσιες σχέσεις αντί της προώθησης προϊόντων και υπηρεσιών φιλικών προς το περιβάλλον).
Φωτεινή εξαίρεση στη χαμηλή περιβαλλοντική επίδοση των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας αποτελεί η προώθηση σύγχρονων μέσων συλλογικής μεταφοράς (τραμ, προαστιακός σιδηρόδρομος, επέκταση μετρό, ανανέωση λεωφορείων), η οποία πολλά οφείλει στα αυστηρά χρονοδιαγράμματα των Αγώνων και τις πιέσεις των οργανωτών.
Στα παράπλευρα περιβαλλοντικά οφέλη των Αγώνων, πρέπει να αναφέρουμε την περίπτωση συγκεκριμένων εταιριών, χορηγών ή μη (Coca Cola, Unilever, ΔΕΛΤΑ, ΦΑΓΕ), που σκοπεύουν να αποφύγουν τη χρήση επιβλαβών για το περιβάλλον ψυκτικών σε συσκευές που θα χρησιμοποιήσουν κατά τη διάρκεια των Αγώνων. Περί τις 1.500 από τις συσκευές επαγγελματικής ψύξης που θα βρίσκονται στους χώρους τέλεσης των αγώνων ή σε κεντρικά σημεία της πόλης, θα χρησιμοποιούν τεχνολογίες φιλικές προς το περιβάλλον (με ψυκτικό διοξείδιο του άνθρακα ή υδρογονάνθρακες, ενώ θα επιδειχτούν και νέες τεχνικές). Η αλλαγή αυτή αναμένεται να επιφέρει τα επόμενα χρόνια σαρωτικές αλλαγές στις ψυκτικές συσκευές που χρησιμοποιούνται κατά εκατομμύρια σε όλο τον κόσμο, συμβάλλοντας σημαντικά στην προστασία του περιβάλλοντος.
Η ανάδειξη της περιβαλλοντικής διάστασης των Αγώνων από τη ΔΟΕ,(3) με αφορμή κυρίως τους Αγώνες του Σίδνεϋ, αποτέλεσε ανάσα ελπίδας για την προώθηση φιλοπεριβαλλοντικών μέτρων, καθαρών τεχνολογιών και σύγχρονων λύσεων στα περιβαλλοντικά προβλήματα. Η εμπειρία που αποκτήθηκε στο Σίδνεϋ, μέσα από τις επιτυχίες και αποτυχίες στην προώθηση και εφαρμογή συγκεκριμένων περιβαλλοντικών μέτρων, αποτελεί μια πολύτιμη βάση και σημείο εκκίνησης για κάθε επόμενη Ολυμπιάδα. Η Αθήνα αντί να χρησιμοποιήσει αυτή την εμπειρία ως σημείο εκκίνησης και να προσπαθήσει να τη βελτιώσει, έκανε βήματα προς τα πίσω ολοταχώς. Ενώ λοιπόν οι Αγώνες του Σίδνεϋ έμειναν στην ιστορία ως οι πρώτοι «πράσινοι» Ολυμπιακοί, οι αντίστοιχοι της Αθήνας «πέτυχαν» τον αποκλεισμό του περιβάλλοντος. Η δέσμευση της ΔΟΕ για την ανάδειξη του περιβάλλοντος ως του τρίτου πυλώνα του Ολυμπισμού αποδείχθηκε, στην Αθήνα, κενή περιεχομένου.
Η περίπτωση του πρόσφατου black out είναι χαρακτηριστική. Ενώ μέχρι το 2001 οι οργανωτές δήλωναν ότι «η ΑΘΗΝΑ 2004 φιλοδοξεί να είναι η πρώτη Ολυμπιάδα που θα χρησιμοποιεί 100% πράσινη ενέργεια από το δίκτυο, χρησιμοποιώντας την αιολική ενέργεια αλλά και φωτοβολταϊκές διατάξεις»,(4) η τοποθέτηση ρυπογόνων ντιζελογεννητριών δίπλα στους χώρους τέλεσης των αγώνων υιοθετήθηκε ως η μόνη λύση για την αδιάλειπτη παροχή ενέργειας. Έτσι, σε μια από τις πιο ηλιόλουστες χώρες του κόσμου, ο ήλιος (όπως άλλωστε και ο αέρας) θα απουσιάζει από τις κερκίδες της «πιο μεγάλης γιορτής του πλανήτη».
«Αν μένει κάτι από την αποτίμηση της περιβαλλοντικής διάστασης των Ολυμπιακών Αγώνων, αυτό είναι η πικρή γεύση των χαμένων ευκαιριών. Όλα τα θετικά που θα προκύψουν λόγω των Αγώνων είναι φυσικά καλοδεχούμενα. Αρκούν όμως αυτά; Ως πότε θα συμβιβαζόμαστε με τα συμβατικά και τα αυτονόητα; Ως πότε θα ανεχόμαστε να συνθλίβεται η καινοτομία και οι φρέσκιες ιδέες; Ως πότε το περιβάλλον θα αποτελεί το αγκάθι και όχι το άνθος της αναπτυξιακής προσπάθειας;» τόνισε ο Νίκος Χαραλαμπίδης.
Η Greenpeace ζητά
• από τη ΔΟΕ να εγγυηθεί στην πράξη ότι οι Ολυμπιακοί Αγώνες θα αποτελούν ευκαιρία για τη βελτίωση των όρων ζωής των πολιτών και ότι το περιβάλλον θα αποτελέσει όντως τον τρίτο πυλώνα του Ολυμπισμού, όπως ανέξοδα διακηρύχθηκε επανειλημμένως προς πάσα κατεύθυνση,
• από την Ελληνική κυβέρνηση, να εξασφαλίσει ότι η μετα-ολυμπιακή χρήση των χώρων και εγκαταστάσεων θα είναι αυτή που προβλεπόταν στον «πράσινο» φάκελο υποψηφιότητας και δε θα υπάρξουν περαιτέρω εκπτώσεις.
Σημειώσεις
(1). Η πλήρης έκθεση της Greenpeace υπάρχει στην ιστοσελίδα της οργάνωσης, www.greenpeace.gr
(2). Η κατασκευή των διαμερισμάτων του Ολυμπιακού Χωριού δεν είναι καν συμβατή με τις οδηγίες του Σχεδίου Δράσης «Ενέργεια 2001» του ΥΠΕΧΩΔΕ και τη σχετική Κοινή Υπουργική Απόφαση, τον Κανονισμό Ορθολογικής Χρήσης και Εξοικονόμησης Ενέργειας (Κ.Ο.Χ.Ε.Ε.) και τη νέα Κοινοτική Οδηγία για τα κτίρια.
(3).«Οι Ολυμπιακοί Αγώνες μπορούν να λειτουργήσουν ως καταλύτης για φιλοπεριβαλλοντικές δράσεις που σκοπεύουν πολύ πέραν της συγκυρίας και αφορούν την αθλητική κοινότητα στο σύνολό της»
Πρόεδρος ΔΟΕ (1997)
(4). Υπεύθυνος Έργου Τεχνολογίας, ΑΘΗΝΑ 2004, Οκτώβριος 2001.
