Should I stay or should I go?
Ελένη Αναγνωστοπούλου, Μεταρρύθμιση, Δημοσιευμένο: 2015-05-10
Το Ηνωμένο Βασίλειο, εκτός από νέο μέλος της βασιλικής οικογένειας, διαθέτει πλέον και νέα -αυτοδύναμη- κυβέρνηση. Έτσι, μετά από μία από τις πιο αναπάντεχες εκλογικές αναμετρήσεις των τελευταίων δεκαετιών, η Μεγάλη Βρετανία βρίσκεται επισήμως με το ένα πόδι έξω από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Τα τελικά αποτελέσματα όπως διαμορφώθηκαν εξέπληξαν πολλούς.
Συντηρητικοί – 331 έδρες
Εργατικοί – 232
Σκωτσέζικο Εθνικό Κόμμα – 56
Φιλελεύθεροι – 8
UKIP – 1
Άλλα – 22
Έχουμε λοιπόν, για πρώτη φορά μετά από χρόνια, αυτοδύναμη κυβέρνηση των Συντηρητικών στη Μεγάλη Βρετανία. Όμως τα αποτελέσματα των εκλογών έχουν πολλαπλές αναγνώσεις και παράλληλα διδάσκουν κάποια σημαντικά μαθήματα.
Σε πρώτη φάση, κλονίστηκε σημαντικά, αν όχι ανεπανόρθωτα, η εμπιστοσύνη πολιτικών και πολιτών στα exit polls και τις δημοσκοπήσεις. Δευτερόλεπτα πριν ανοίξουν οι κάλπες, οι δημοσκοπήσεις σχημάτιζαν την εικόνα μιας μάχης στήθος με στήθος μεταξύ Εργατικών και Συντηρητικών, δίνοντας μάλιστα ένα ελαφρό προβάδισμα στο Labour Party του Miliband. Αυτή η εικόνα κατέρρευσε με τη δημοσίευση του πρώτου exit poll. Και συνέχισε να αποσυντίθεται καθώς οι ώρες περνούσαν και προχωρούσε η καταμέτρηση, καταλήγοντας στο συγκλονιστικό αποτέλεσμα της αυτοδυναμίας Cameron με 331 έδρες. Μάλιστα το αποτέλεσμα καθίσταται ακόμα πιο εντυπωσιακό αν σκεφτεί κανείς πόσα χρόνια έχει να υπάρξει αυτοδύναμη κυβέρνηση στο Ηνωμένο Βασίλειο, το οποίο ανέκαθεν βασιζόταν στις κυβερνήσεις συνεργασίας. Ηθικό δίδαγμα προς δημοσκόπους: ό,τι λάμπει δεν είναι χρυσός.
Στη συνέχεια η Μεγάλη Βρετανία φρόντισε να μας θυμίσει γιατί ονομάζεται η «μητέρα του Κοινοβουλευτισμού», δίνοντας μονάχα μία έδρα στο Κόμμα Ανεξαρτησίας του Ηνωμένου Βασιλείου, το κόμμα δηλαδή του ταλαντούχου Nigel Farage, που κατάφερε να καλύψει έναν ακραίο εθνικισμό με τον μανδύα του Ευρωσκεπτικισμού. Ο ίδιος δεν εκλέγεται Βουλευτής, γι’ αυτό και παραιτείται από την αρχηγία του κόμματος. Και παρότι το ποσοστό του UKIP στο σύνολο της χώρας είναι αρκετά υψηλό, εδώ έρχεται το ιδιαίτερο εκλογικό σύστημα της Αγγλιάς, το οποίο συχνά έχει κατηγορηθεί ως μη αντιπροσωπευτικό, να αποκαταστήσει την γενικότερη κοινωνική ισορροπία, δίνοντας τελικά μόνο μία έδρα στο UKIP, αποτυπώνοντας έτσι την πραγματική του δυναμική. Το πιο σημαντικό όμως είναι πως σε μια εποχή μεγάλης και ουσιαστικής πολιτικής και οικονομικής κρίσης για την Ευρώπη και την Αγγλία, ο βρετανικός λαός αντιστάθηκε στον πειρασμό του εθνικισμού ως «πανάκεια» για τα προβλήματα της χώρας, διδάσκοντας ένα μάθημα που ούτε η Γαλλία ούτε η Ελλάδα έχουν μάθει.
Αξιοσημείωτη και η ραγδαία άνοδος του ποσοστού του Σκωτσέζικου Εθνικού Κόμματος το οποίο ανέβασε το ποσοστό του κατά 50 έδρες, χτυπώντας έτσι κυρίως τους Εργατικούς που εδραίωναν για χρόνια την «κυριαρχία» τους επί του Σκωτσέζικου εδάφους. Αυτό δείχνει πρώτον ότι τελικά τα πολιτικά-πολιτισμικά προβλήματα έχουν πολύ μεγαλύτερη δύναμη από τα οικονομικά. Κατά δεύτερον επιβεβαιώνει κάποια ρητά, ότι δηλαδή το πρόβλημα δεν μπορεί να κρυφτεί κάτω απ’ το χαλί και ότι αν κάτι ραγίσει δεν ξανακολλάει. Η Σκωτία ήθελε, θέλει και θα θέλει να ανεξαρτητοποιηθεί. Το δημοψήφισμα μπορεί να τάχθηκε υπέρ της παραμονής στο Ηνωμένο Βασίλειο, όμως αυτό δεν σημαίνει πως το σημαντικό ποσοστό που ψήφισε υπέρ της ανεξαρτησίας εξαφανίστηκε. Και κυρίως δεν σημαίνει ότι ακόμα και όσοι δεν τόλμησαν να στηρίξουν τη ρήξη, είναι υπέρ της πολιτικής εξίσωσης Αγγλίας και Σκωτίας. Η Σκωτία λοιπόν έδειξε με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο ότι ψυχή (και όχι σώματι) είναι ανεξάρτητη και θέλει να αντιμετωπίζεται ως τέτοια.
Φυσικά μεγάλη ήταν και η συντριπτική ήττα των Φιλελευθέρων, του μεγάλου εξισορροπητικού παράγοντα των τελευταίων ετών. Οι Φιλελεύθεροι έχασαν 49 έδρες από τις προηγούμενες εκλογές, αποδεικνύοντας ότι σε καιρό κρίσης θέση έχει μόνο η σιγουριά και όχι η ουδετερότητα. Η ήττα αυτή οδήγησε στην παραίτηση του αρχηγού του κόμματος Nick Clegg, ο οποίος κατηγορήθηκε από τους υποστηρικτές του κόμματος για την εξαιρετικά χαμηλών τόνων στάση του εντός του Κοινοβουλίου την περασμένη πενταετία.
«Οι περισσότεροι ελπίζαμε σε μια πιο προοδευτική κυβέρνηση Εργατικών. Σε μια κυβέρνηση που θα μείωνε τα δίδακτρα των πανεπιστημίων και δεν θα διακινδύνευε το μέλλον του Ηνωμένου Βασιλείου στην Ένωση»
Πάμε όμως και στην ουσία του αποτελέσματος.Οι περισσότεροι ελπίζαμε σε μια πιο προοδευτική κυβέρνηση Εργατικών. Σε μια κυβέρνηση που θα μείωνε τα δίδακτρα των πανεπιστημίων και δεν θα διακινδύνευε το μέλλον του Ηνωμένου Βασιλείου στην Ένωση. Όμως οι βρετανοί πολίτες δεν έμοιασαν να κινητοποιούνται από αυτές τις υποσχέσεις των Εργατικών. Ο Cameron λοιπόν παίρνει εν λευκώ επιταγή από τον βρετανικό λαό να προβεί ανενόχλητος πλέον από την μειοψηφία στην πραγματοποίηση του -συντηρητικού- προγράμματος του. Οι παράγοντες που οδήγησαν στην συντριπτική αυτή νίκη είναι πολλοί. Κάποιοι το αποδίδουν στην υπόσχεση διεξαγωγής δημοψηφίσματος με αίτημα την έξοδο από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Άλλοι ψέγουν τον προφανώς πιο αδύναμο αντίπαλό του Ed Miliband, ο οποίος δεν κατάφερε να εξαργυρώσει επικοινωνιακά το προφίλ που του έδωσε την αρχηγία του κόμματός του το 2010. Αναπόφευκτη ήταν η σύγκριση με τον αδερφό του, David Miliband, ο οποίος αν και έχασε με μικρή διαφορά την αρχηγία των Εργατικών, απέδειξε και με το παραπάνω την πολιτική του δεινότητα και ευελιξία, αναλαμβάνοντας θέσεις υψηλής ευθύνης και παίζοντας σημαντικό ρόλο στη διαχείριση των διεθνών σχέσεων της Βρετανίας υπό τον τότε Πρωθυπουργό Gordon Brown. Πολλοί αποδίδουν την νίκη στο ιδιαίτερο, απόλυτα πλειοψηφικό εκλογικό σύστημα του Ηνωμένου Βασιλείου, το περίφημο “first-past-the-post”, το οποίο δίνει απευθείας την έδρα στον πλειοψηφήσαντα υποψήφιο. Όμως αυτοί οι παράγοντες δεν αρκούν για να δώσουν 331 έδρες στους Torries. Η ελπίδα ενός δημοψηφίσματος με αμφίβολο αποτέλεσμα ή η αδυναμία ενός πολιτικού αντιπάλου (τακτική με χείρον βέλτιστον) δεν αρκεί για να δώσει αυτοδυναμία για πρώτη φορά στα τελευταία τριάντα χρόνια σε ένα κόμμα.
Το πραγματικό θέμα κρύβεται στην οικονομία: “It’s the economy, stupid”. Η περίφημη φράση του James Carville με την οποία ο Clinton κέρδισε τον πατέρα Μπους πριν αρκετά χρόνια, ταιριάζει απόλυτα στα αποτελέσματα των χθεσινών εκλογών.Ο David Cameron ανέλαβε μία χώρα με κρατικές δαπάνες τις τάξεως του 48,7% και τις κατέβασε στο 44,4 % μέσα σε πέντε χρόνια. Ενίσχυσε σημαντικά τις επενδύσεις, φέρνοντας μία αύξηση της τάξεως του 15%, σε καιρό που όλες οι άλλες χώρες της Ευρώπης πασχίζουν να βρουν τρόπο να προσελκύσουν έστω κάποιες επενδύσεις. Ακολουθώντας τα βήματα της Thatcher άφησε χώρο στην ανάπτυξη του ιδιωτικού τομέα στη Βρετανία, περιορίζοντας το Δημόσιο. O Cameron λοιπόν δεν κέρδισε γιατί υποσχέθηκε δημοψήφισμα, αλλά γιατί έκανε τους Βρετανούς να πιστέψουν πως δεν έχουν ανάγκη την Ευρωπαϊκή Ένωση για την επιβίωσή τους, και πως όταν η Ευρώπη καταρρέει, εκείνος μπορούν με τις δικές τους δυνάμεις να επιβιώσουν. Και αυτό είναι ένα τεράστιο πολιτικό μάθημα για όλους τους ηγέτες της Ευρώπης. Χρειάζεσαι έναν λαό που πιστεύει στις ικανότητές του τόσο ώστε να μην φοβάται ούτε το μέλλον ούτε τους άλλους λαούς γύρω του. Και παρότι η νίκη του Cameron ενέχει αυτό το λανθάνον στοιχείο εθνικής υπερηφάνειας, συνεχίζει να είναι νίκη ενός συντηρητικού αλλά βαθειά δημοκρατικού κόμματος. Αυτή τη λεπτή ισορροπία πέτυχε ο Cameron, και πρέπει να του αναγνωριστεί.
Όσο για το μέλλον των σχέσεων Ηνωμένου Βασιλείου και Ευρωπαϊκής Ένωσης, αυτό μένει να φανεί. Σύντομα μάλιστα.
Συντηρητικοί – 331 έδρες
Εργατικοί – 232
Σκωτσέζικο Εθνικό Κόμμα – 56
Φιλελεύθεροι – 8
UKIP – 1
Άλλα – 22
Έχουμε λοιπόν, για πρώτη φορά μετά από χρόνια, αυτοδύναμη κυβέρνηση των Συντηρητικών στη Μεγάλη Βρετανία. Όμως τα αποτελέσματα των εκλογών έχουν πολλαπλές αναγνώσεις και παράλληλα διδάσκουν κάποια σημαντικά μαθήματα.
Σε πρώτη φάση, κλονίστηκε σημαντικά, αν όχι ανεπανόρθωτα, η εμπιστοσύνη πολιτικών και πολιτών στα exit polls και τις δημοσκοπήσεις. Δευτερόλεπτα πριν ανοίξουν οι κάλπες, οι δημοσκοπήσεις σχημάτιζαν την εικόνα μιας μάχης στήθος με στήθος μεταξύ Εργατικών και Συντηρητικών, δίνοντας μάλιστα ένα ελαφρό προβάδισμα στο Labour Party του Miliband. Αυτή η εικόνα κατέρρευσε με τη δημοσίευση του πρώτου exit poll. Και συνέχισε να αποσυντίθεται καθώς οι ώρες περνούσαν και προχωρούσε η καταμέτρηση, καταλήγοντας στο συγκλονιστικό αποτέλεσμα της αυτοδυναμίας Cameron με 331 έδρες. Μάλιστα το αποτέλεσμα καθίσταται ακόμα πιο εντυπωσιακό αν σκεφτεί κανείς πόσα χρόνια έχει να υπάρξει αυτοδύναμη κυβέρνηση στο Ηνωμένο Βασίλειο, το οποίο ανέκαθεν βασιζόταν στις κυβερνήσεις συνεργασίας. Ηθικό δίδαγμα προς δημοσκόπους: ό,τι λάμπει δεν είναι χρυσός.
Στη συνέχεια η Μεγάλη Βρετανία φρόντισε να μας θυμίσει γιατί ονομάζεται η «μητέρα του Κοινοβουλευτισμού», δίνοντας μονάχα μία έδρα στο Κόμμα Ανεξαρτησίας του Ηνωμένου Βασιλείου, το κόμμα δηλαδή του ταλαντούχου Nigel Farage, που κατάφερε να καλύψει έναν ακραίο εθνικισμό με τον μανδύα του Ευρωσκεπτικισμού. Ο ίδιος δεν εκλέγεται Βουλευτής, γι’ αυτό και παραιτείται από την αρχηγία του κόμματος. Και παρότι το ποσοστό του UKIP στο σύνολο της χώρας είναι αρκετά υψηλό, εδώ έρχεται το ιδιαίτερο εκλογικό σύστημα της Αγγλιάς, το οποίο συχνά έχει κατηγορηθεί ως μη αντιπροσωπευτικό, να αποκαταστήσει την γενικότερη κοινωνική ισορροπία, δίνοντας τελικά μόνο μία έδρα στο UKIP, αποτυπώνοντας έτσι την πραγματική του δυναμική. Το πιο σημαντικό όμως είναι πως σε μια εποχή μεγάλης και ουσιαστικής πολιτικής και οικονομικής κρίσης για την Ευρώπη και την Αγγλία, ο βρετανικός λαός αντιστάθηκε στον πειρασμό του εθνικισμού ως «πανάκεια» για τα προβλήματα της χώρας, διδάσκοντας ένα μάθημα που ούτε η Γαλλία ούτε η Ελλάδα έχουν μάθει.
Αξιοσημείωτη και η ραγδαία άνοδος του ποσοστού του Σκωτσέζικου Εθνικού Κόμματος το οποίο ανέβασε το ποσοστό του κατά 50 έδρες, χτυπώντας έτσι κυρίως τους Εργατικούς που εδραίωναν για χρόνια την «κυριαρχία» τους επί του Σκωτσέζικου εδάφους. Αυτό δείχνει πρώτον ότι τελικά τα πολιτικά-πολιτισμικά προβλήματα έχουν πολύ μεγαλύτερη δύναμη από τα οικονομικά. Κατά δεύτερον επιβεβαιώνει κάποια ρητά, ότι δηλαδή το πρόβλημα δεν μπορεί να κρυφτεί κάτω απ’ το χαλί και ότι αν κάτι ραγίσει δεν ξανακολλάει. Η Σκωτία ήθελε, θέλει και θα θέλει να ανεξαρτητοποιηθεί. Το δημοψήφισμα μπορεί να τάχθηκε υπέρ της παραμονής στο Ηνωμένο Βασίλειο, όμως αυτό δεν σημαίνει πως το σημαντικό ποσοστό που ψήφισε υπέρ της ανεξαρτησίας εξαφανίστηκε. Και κυρίως δεν σημαίνει ότι ακόμα και όσοι δεν τόλμησαν να στηρίξουν τη ρήξη, είναι υπέρ της πολιτικής εξίσωσης Αγγλίας και Σκωτίας. Η Σκωτία λοιπόν έδειξε με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο ότι ψυχή (και όχι σώματι) είναι ανεξάρτητη και θέλει να αντιμετωπίζεται ως τέτοια.
Φυσικά μεγάλη ήταν και η συντριπτική ήττα των Φιλελευθέρων, του μεγάλου εξισορροπητικού παράγοντα των τελευταίων ετών. Οι Φιλελεύθεροι έχασαν 49 έδρες από τις προηγούμενες εκλογές, αποδεικνύοντας ότι σε καιρό κρίσης θέση έχει μόνο η σιγουριά και όχι η ουδετερότητα. Η ήττα αυτή οδήγησε στην παραίτηση του αρχηγού του κόμματος Nick Clegg, ο οποίος κατηγορήθηκε από τους υποστηρικτές του κόμματος για την εξαιρετικά χαμηλών τόνων στάση του εντός του Κοινοβουλίου την περασμένη πενταετία.
«Οι περισσότεροι ελπίζαμε σε μια πιο προοδευτική κυβέρνηση Εργατικών. Σε μια κυβέρνηση που θα μείωνε τα δίδακτρα των πανεπιστημίων και δεν θα διακινδύνευε το μέλλον του Ηνωμένου Βασιλείου στην Ένωση»
Πάμε όμως και στην ουσία του αποτελέσματος.Οι περισσότεροι ελπίζαμε σε μια πιο προοδευτική κυβέρνηση Εργατικών. Σε μια κυβέρνηση που θα μείωνε τα δίδακτρα των πανεπιστημίων και δεν θα διακινδύνευε το μέλλον του Ηνωμένου Βασιλείου στην Ένωση. Όμως οι βρετανοί πολίτες δεν έμοιασαν να κινητοποιούνται από αυτές τις υποσχέσεις των Εργατικών. Ο Cameron λοιπόν παίρνει εν λευκώ επιταγή από τον βρετανικό λαό να προβεί ανενόχλητος πλέον από την μειοψηφία στην πραγματοποίηση του -συντηρητικού- προγράμματος του. Οι παράγοντες που οδήγησαν στην συντριπτική αυτή νίκη είναι πολλοί. Κάποιοι το αποδίδουν στην υπόσχεση διεξαγωγής δημοψηφίσματος με αίτημα την έξοδο από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Άλλοι ψέγουν τον προφανώς πιο αδύναμο αντίπαλό του Ed Miliband, ο οποίος δεν κατάφερε να εξαργυρώσει επικοινωνιακά το προφίλ που του έδωσε την αρχηγία του κόμματός του το 2010. Αναπόφευκτη ήταν η σύγκριση με τον αδερφό του, David Miliband, ο οποίος αν και έχασε με μικρή διαφορά την αρχηγία των Εργατικών, απέδειξε και με το παραπάνω την πολιτική του δεινότητα και ευελιξία, αναλαμβάνοντας θέσεις υψηλής ευθύνης και παίζοντας σημαντικό ρόλο στη διαχείριση των διεθνών σχέσεων της Βρετανίας υπό τον τότε Πρωθυπουργό Gordon Brown. Πολλοί αποδίδουν την νίκη στο ιδιαίτερο, απόλυτα πλειοψηφικό εκλογικό σύστημα του Ηνωμένου Βασιλείου, το περίφημο “first-past-the-post”, το οποίο δίνει απευθείας την έδρα στον πλειοψηφήσαντα υποψήφιο. Όμως αυτοί οι παράγοντες δεν αρκούν για να δώσουν 331 έδρες στους Torries. Η ελπίδα ενός δημοψηφίσματος με αμφίβολο αποτέλεσμα ή η αδυναμία ενός πολιτικού αντιπάλου (τακτική με χείρον βέλτιστον) δεν αρκεί για να δώσει αυτοδυναμία για πρώτη φορά στα τελευταία τριάντα χρόνια σε ένα κόμμα.
Το πραγματικό θέμα κρύβεται στην οικονομία: “It’s the economy, stupid”. Η περίφημη φράση του James Carville με την οποία ο Clinton κέρδισε τον πατέρα Μπους πριν αρκετά χρόνια, ταιριάζει απόλυτα στα αποτελέσματα των χθεσινών εκλογών.Ο David Cameron ανέλαβε μία χώρα με κρατικές δαπάνες τις τάξεως του 48,7% και τις κατέβασε στο 44,4 % μέσα σε πέντε χρόνια. Ενίσχυσε σημαντικά τις επενδύσεις, φέρνοντας μία αύξηση της τάξεως του 15%, σε καιρό που όλες οι άλλες χώρες της Ευρώπης πασχίζουν να βρουν τρόπο να προσελκύσουν έστω κάποιες επενδύσεις. Ακολουθώντας τα βήματα της Thatcher άφησε χώρο στην ανάπτυξη του ιδιωτικού τομέα στη Βρετανία, περιορίζοντας το Δημόσιο. O Cameron λοιπόν δεν κέρδισε γιατί υποσχέθηκε δημοψήφισμα, αλλά γιατί έκανε τους Βρετανούς να πιστέψουν πως δεν έχουν ανάγκη την Ευρωπαϊκή Ένωση για την επιβίωσή τους, και πως όταν η Ευρώπη καταρρέει, εκείνος μπορούν με τις δικές τους δυνάμεις να επιβιώσουν. Και αυτό είναι ένα τεράστιο πολιτικό μάθημα για όλους τους ηγέτες της Ευρώπης. Χρειάζεσαι έναν λαό που πιστεύει στις ικανότητές του τόσο ώστε να μην φοβάται ούτε το μέλλον ούτε τους άλλους λαούς γύρω του. Και παρότι η νίκη του Cameron ενέχει αυτό το λανθάνον στοιχείο εθνικής υπερηφάνειας, συνεχίζει να είναι νίκη ενός συντηρητικού αλλά βαθειά δημοκρατικού κόμματος. Αυτή τη λεπτή ισορροπία πέτυχε ο Cameron, και πρέπει να του αναγνωριστεί.
Όσο για το μέλλον των σχέσεων Ηνωμένου Βασιλείου και Ευρωπαϊκής Ένωσης, αυτό μένει να φανεί. Σύντομα μάλιστα.
