To αποτέλεσμα του χθεσινού Eurogroup μόνο ικανοποιητικό δεν μπορεί να χαρακτηριστεί. Σε δόσεις η δόση και χωρίς ουσιαστική ελάφρυνση του χρέους η οποία μετατίθεται για μετά το 2018. Την προηγούμενη περίοδο το ΔΝΤ ήταν σύμμαχος στο χρέος και απέναντι στις ελληνικές θέσεις στα νέα δυσβάσταχτα μέτρα λιτότητας, οι ευρωπαϊκοί θεσμοί -εταίροι το αντίθετο καθώς ήταν απέναντι σε άμεση απομείωση του χρέους. Η κυβέρνηση κατάφερε το ακατόρθωτο, πέτυχε το χειρότερο μίγμα. Επιβεβαιώθηκε η θέση των Ευρωπαίων για μη άμεση απομείωση του χρέους και η θέση του ΔΝΤ για όλα τα επώδυνα μέτρα που περνά η ελληνική κυβέρνηση. Εξάλλου αξιοσημείωτο είναι ότι η ελληνική κυβέρνηση συμφώνησε στην τελική ανακοίνωση να δεχθεί να υπάρξει η διατύπωση για διορθώσεις στην νομοθεσία του ασφαλιστικού, των δανείων και των αποκρατικοποιήσεων, δηλαδή θα ζητήσει από το ελληνικό κοινοβούλιο να αλλάξει ακόμη και αυτά τα απαράδεκτα ψηφισμένα μέτρα σε δυσμενέστερη κατεύθυνση. Αν είχε κλείσει η ελληνική κυβέρνηση άμεσα την συμφωνία μετά τις εκλογές του Σεπτεμβρίου, όπως την καλούσαμε, όλα αυτά θα είχαν αποφευχθεί. Δυστυχώς η αναποτελεσματική διαπραγμάτευση και οι αυταπάτες έχουν επώδυνες συνέπειες για την ελληνική κοινωνία

Ακούσαμε πολλά ενόψει του πολυνομοσχεδίου, το οποίο μετά τη χτεσινή υπερψήφισή του από την οριακή κυβερνητική πλειοψηφία εγκαινιάζει το Μνημόνιο 3 plus (ή, αλλιώς, το «Μνημόνιο για πάντα»). Αναμφισβήτητα, η πιο ενδιαφέρουσα δήλωση ανήκει στην βουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ κ. Θεοπεφτάτου: «Προσπαθήσαμε το ποσό του ΦΠΑ να μοιραστεί σε διάφορα είδη. Επειδή δύσκολα συμβαίνει και να πίνεις πολύ και να καπνίζεις πολύ και να πηγαίνεις να πίνεις πολλούς καφέδες, δηλαδή πρέπει να συμπίπτουν πάρα πολλά πράγματα για να επιβαρυνθεί σοβαρά ένα νοικοκυριό, και γι’ αυτό μοιράστηκε». Τυχαίνει να ανήκω και στις τρεις κατηγορίες, και ομολογώ πως ποτέ δεν είχα φανταστεί πως ο κ. Τόμσεν και η παρέα του ασχολείται ειδικά με τα ανθρώπινα πάθη των καθημερινών βλαπτικών εξαρτήσεων για να «μοιράσουν» το βάρος των Μνημονίων.

Ενα από τα σημεία τριβής ανάμεσα στην κυβέρνηση και την αντιπολίτευση έχει να κάνει με το ποιος φταίει για το κακό που μας βρήκε. Φταίει το ΔΝΤ με τις νεοφιλελεύθερες συνταγές του ή οι γνωστές ελληνικές παθογένειες που ανάγκασαν όχι μόνο την κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ αλλά και τις προηγούμενες να μην εφαρμόσουν τις περιβόητες διαρθρωτικές αλλαγές;

Οφείλω να ομολογήσω ότι δεν διαθέτω τις απαιτούμενες οικονομολογικές γνώσεις για να έχω μια τεκμηριωμένη άποψη επί του θέματος. Θα μπορούσαμε όμως να δούμε αυτή την αντιδικία σαν ένα ρητορικό τέχνασμα. Κι όταν λέω «ρητορικό» δεν εννοώ τη γλωσσική ευφράδεια αλλά την κατασκευή ενός σχήματος, το οποίο καθοδηγεί τις αντιδράσεις μας και μας ωθεί να δούμε ή να μη δούμε κάποια πράγματα. Και το κάνει χωρίς να δηλώνεται, έμμεσα, και ίσως γι’ αυτό πολύ αποτελεσματικά.

Στο νέο υπερταμείο θα υπαχθούν και οι ΔΕΚΟ και περίπου 70.000 ακίνητα του Δημοσίου, θα διοικείται από 5μελές συμβούλιο (τρία της Ελλάδας, δύο των θεσμών), θα αποφασίζει με πλειοψηφία 4 επί των 5, θα έχει διάρκεια ζωής 99 χρόνια. Γιατί (στα αλήθεια!..) κάποιοι ενοχλούνται; Διότι δημιουργούνται προϋποθέσεις για επαγγελματική διαχείριση των ΔΕΚΟ, ώστε να μην μπορεί η κάθε κυβέρνηση να διορίζει τα δικά της παιδιά, να μοιράζει τις δουλειές σε «πελάτες» της, να τους παραχωρεί τα κτίρια έναντι συμβολικού τιμήματος κ.λπ. Να μην μπορεί, με δυο λόγια, να μεταχειρίζεται τη δημόσια περιουσία ως λάφυρο. Το πολιτικό προσωπικό χάνει το «βάζο με το μέλι» – γι’ αυτό ένα μέρος του οδύρεται.

Συνεχίζουμε έβδομο χρόνο μνημονίων και ένατο χρόνο ύφεσης και από όσα πληροφορούμαστε έχουμε μπροστά μας άλλα τρία τουλάχιστο χρόνια στο ίδιο καθεστώς. Πολλά έγιναν αυτό το διάστημα, κάπως μαζεύτηκε η κατάσταση που είχε λάβει ανεξέλεγκτες διαστάσεις αλλά σίγουρα δεν έγιναν όλα όσα έπρεπε, με τους ρυθμούς και την ένταση που έπρεπε. Αποφεύχθηκαν κυρίως οι μεταρρυθμίσεις και επιλέχθηκαν δημοσιονομικά μέτρα – περικοπές και αύξηση φορολογίας. Δεν αλλάξαμε αυτά που έπρεπε και πρέπει να αλλάξουμε με αποτέλεσμα να επιμηκυνθεί η κρίση, να βαθύνει και να θέσει εν αμφιβόλω τις προοπτικές εξόδου και ανάκαμψης.

Πολλά έχουν γραφτεί για τις τελευταίες αποφάσεις του Eurogroup αναφορικά με το (επικείμενο) κλείσιμο της αξιολόγησης και τη διευθέτηση του χρέους (χρειάζεται όμως να κατανοήσουμε ότι οι ρυθμίσεις για το χρέος συνιστούν ένα άγαρμπο σύνολο αμφίσημων και πολλαπλής ερμηνείας πλαίσιο, ένα κλασικό fudge της ευρωπαϊκής διαδικασίας λήψης αποφάσεων, μέσα στο οποίο ο καθένας διαβάζει ό,τι θέλει).

Η φάση των αναζητήσεων, του προσανατολισμού, της διερεύνησης και της προσαρμογής του ΣΥΡΙΖΑ, ή του ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ στις κυβερνητικές ευθύνες, λήγει σιγά-σιγά με τον πιο επίσημο και οδυνηρό για την κοινωνία τρόπο. Είμαστε στον έκτο χρόνο της λιτότητας. Κι όμως, ούτε ο πόνος απαλύνθηκε, ούτε η ντροπή αποπλύθηκε, ούτε τα ερωτηματικά απαντήθηκαν, ούτε τα θύματα της οικονομίας δικαιώθηκαν, ούτε η γνώση έχει εμπλουτιστεί.

Μέσα στα συγκρουόμενα σμήνη από ιαχές νίκης και από κατάρες είναι σημαντικό να μην παραβλεφθεί κάτι στρατηγικά ουσιώδες. Η αρχική στρατηγική του ΣΥΡΙΖΑ στηριζόταν στην απλοϊκή και μηχανιστική σύλληψη περί «αποικίας χρέους»: Να πάψει η χώρα να δανείζεται για να πληρώνει τα δάνεια, να κουρέψουμε το χρέος για να εξοικονομηθούν πόροι ώστε να ενισχυθεί η συνολική ζήτηση και έτσι, μέσα από την τόνωση της κατανάλωσης, να βγούμε από την κρίση. Εξ ου και η άρνηση, στις 30 Ιανουαρίου 2015, να δεχτούμε την τελευταία δόση 7,5 δισ. από το δεύτερο μνημόνιο – ως «αντίσταση».

Το 2015 φεύγει. Αλλος ένας χρόνος χάθηκε για την υπόθεση της ανάκαμψης και της απασχόλησης.

Τα πράγματα δεν ήταν καλά στο άνοιγμά του. Οι μεταρρυθμίσεις είχαν βαλτώσει και κακοφορμίσει. Υπερώριμες αλλαγές είχαν μπει στο χρονοντούλαπο λόγω μιας παρατεταμένης (διάρκειας επτά μηνών, από τον Ιούλιο 2014) προεκλογικής περιόδου, με την τότε συγκυβέρνηση να βυθίζεται στην παραζάλη της δημαγωγίας με ανύπαρκτα success stories. Με αντιστάθμισμα (έναντι της τρόικας) ένα δημοσιονομικό σφίξιμο που διέλυε τα μεσαία στρώματα και τον κρατικό μηχανισμό – ούτε για αντικατάσταση μιας καμένης λάμπας δεν είχαν λεφτά οι κρατικές υπηρεσίες. Ο κομματισμός θριάμβευε αποπνικτικός. Κι η ανεργία σάρκαζε μια κοινωνία εξουθενωμένη από επτά χρόνια αδιάλειπτης ύφεσης. Οι αγορές εκτιμούσαν ότι αυτά δεν μπορούν να συνεχιστούν κι έμεναν μακριά από τη χώρα.

Οι βουλευτές της Δημοκρατικής Συμπαράταξης έπραξαν κάτι αξιομνημόνευτο. Κυρίως επειδή έρχεται να προστεθεί σε άλλα σημάδια ότι η κοινή λογική και η ψυχραιμία μπορούν, υπό προϋποθέσεις, να επιστρέψουν στην πολιτική μας καθημερινότητα.
Να μάθει ο λαός την αλήθεια, θέλουν οι βουλευτές, αλλά μην τρομάξετε και συνεχίστε: «Για τις πράξεις όλων μας. Για τις παραλείψεις όλων μας. Για τα ενδεχόμενα λάθη όλων μας». Διατυπώσεις ασυνήθιστες όταν περιλαμβάνονται σε πρόταση για τη σύσταση επιτροπής της Βουλής.

«Μπορεί κάποιος να μου εξηγήσει γιατί οι Ελληνες είστε τόσο κολλημένοι με το ευρώ;».

Η ερώτηση έπεσε ξαφνικά σε μια παρέα ελλήνων οικονομολόγων. Ηταν στις αρχές του καλοκαιριού, με τη βαρουφακιάδα σε πλήρη εξέλιξη και το μέλλον άδηλο. Ο ερωτών ήταν ένας διάσημος, προοδευτικός και ήπια ευρωσκεπτικιστής αμερικανός ακαδημαϊκός, περαστικός από την Αθήνα. Γιατί - ρωτούσε - οι Ελληνες, με τόσο μεγάλη πλειοψηφία και τόσο πείσμα, επιμένετε σ’ ένα νόμισμα το οποίο (όπως ο ίδιος εκτιμούσε) ήταν εξαρχής πολύ «σκληρό» για μια οικονομία όπως η ελληνική

Άραγε υπάρχει δυνατότητα διαφυγής από τον φαύλο και ανατροφοδοτούμενο κύκλο της οικονομικής καχεξίας, της πολιτικής αφυδάτωσης και των χαμηλών προσδοκιών; Πιστεύουμε πως υπάρχει. Η διέξοδος όμως δεν θα βρεθεί στην προσχηματική συνεννόηση των κομμάτων για τη διαχείριση του πολιτικού κόστους της προσαρμογής. Αντίθετα, πρέπει να αναζητηθεί στη διαμόρφωση εθνικής συναίνεσης στη βάση ενός νέου «κοινωνικού συμβολαίου» που θα δεσμεύσει το πολιτικό σύστημα σε ένα εθνικό σχέδιο ανασυγκρότησης, θα ενστερνιστεί τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις, θα απελευθερώσει τις χειμαζόμενες παραγωγικές δυνάμεις του τόπου, θα κατανείμει δίκαια τα βάρη της προσαρμογής και θα στηρίξει αποτελεσματικά τον κοινωνικό ιστό της χώρας.