Λευκή ή Μαύρη Βίβλος;

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε την πολυαναμενόμενη Λευκή Βίβλο για το μέλλον της Ευρώπης ιδιαίτερα μετά την απόφαση του Ην. Βασιλείου να αποχωρήσει από την Ευρωπαϊκή Ενωση (Brexit). Η Επιτροπή παρουσιάζει πέντε σενάρια για το μέλλον της Ευρώπης/Ενωσης χωρίς να διευκρινίζει ποιο ακριβώς προκρίνει η ίδια ως το πλέον επιθυμητό και ικανό να ανταποκριθεί στις προκλήσεις και στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν σήμερα Ευρώπη και παγκόσμιο σύστημα. Από τα πέντε σενάρια, τα τέσσερα πρώτα («συνεχίζουμε κανονικά», «περιοριζόμαστε στην εσωτερική αγορά», «αυτοί που θέλουν προχωρούν μπροστά», «κάνουμε λιγότερα πιο αποτελεσματικά») εμφανίζονται περισσότερο ως Μαύρη παρά Λευκή Βίβλος για το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Εάν επιλεγούν και μάλιστα μεμονωμένα το πιθανότερο είναι ότι θα οδηγήσουν στη στασιμότητα και τελικά στην προϊούσα αποσύνθεση του συστήματος της Ενωσης και της ενοποιητικής διαδικασίας γενικότερα. Προκαλεί απορία και ξενίζει έντονα το γεγονός ότι η Επιτροπή προτείνει π.χ. ότι η ενοποίηση θα μπορούσε να περιορισθεί μόνο στην ενιαία εσωτερική αγορά χωρίς ουσιαστικά άλλες πολιτικές όπως διαρθρωτική πολιτική συνοχής, μεταναστευτική πολιτική, πολιτική περιβάλλοντος, χωρίς προϋπολογισμό ή ισχυρή κοινή εξωτερική πολιτική κ.λπ. Απ’ ό,τι γνωρίζω καμιά απολύτως χώρα ούτε καν το Ην. Βασίλειο δεν είχε προτείνει ένα τέτοιο ακραίο σενάριο, μια Ευρωπαϊκή Ενωση δηλαδή μόνο για την αγορά. Οπως ορθά είχε πει ο Ζ. Ντελόρ, «κανένας, μα κανένας δεν μπορεί να ερωτευτεί μια ενιαία εσωτερική αγορά». Που σημαίνει ότι ένα τέτοιο σενάριο είναι ευθύς εξ αρχής καταδικασμένο ως πλήρως απονομιμοποιημένο. Παρά ταύτα προτείνεται ως μια εναλλακτική επιλογή από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή!

Ούτε βεβαίως το σενάριο «κάνουμε λιγότερα με πιο αποτελεσματικό τρόπο», που σημαίνει στην πράξη επανεθνικοποίηση των αρμοδιοτήτων που σήμερα ασκεί η Ενωση, αποτελεί την απάντηση στο πρόβλημα της Ευρώπης. Είναι σχεδόν βέβαιο ότι το «κάνουμε λιγότερα» θα σημαίνει η Ενωση «κάνει λιγότερα» ή σχεδόν τίποτα στους τομείς διαρθρωτικής πολιτικής, σύγκλισης, συνοχής, αναδιανομής πόρων, κοινωνικής πολιτικής και σειράς άλλων πολιτικών. (Βεβαίως αυτό δεν σημαίνει ότι κάποιες άλλες μικροαρμοδιότητες όπως π.χ. για το πώς θα πρέπει να σερβίρεται το κρασί στις ταβέρνες δεν θα πρέπει να γυρίσουν στις χώρες-μέλη). Το πλέον ρεαλιστικό σενάριο με την έννοια ότι ανταποκρίνεται στις σημερινές προκλήσεις, προβλήματα και απειλές είναι αυτό που λέει «κάνουμε μαζί πολύ περισσότερα», αυτό δηλαδή που οδηγεί σε «περισσότερη αλλά και καλύτερη Ευρώπη». (Verhofstadt Option). Ιδιαίτερα με τα όσα συμβαίνουν στο παγκόσμιο σύστημα και κυρίως τις ΗΠΑ και τη Ρωσία η «περισσότερη Ευρώπη» δεν είναι απλώς μια επιλογή, είναι μια επιτακτική ανάγκη για τη διαφύλαξη της δημοκρατίας, ειρήνης, σταθερότητας, ανοιχτής κοινωνίας. H «περισσότερη Ευρώπη» θα πρέπει να καλύψει τουλάχιστον τρεις συγκεκριμένους τομείς: α) την ολοκλήρωση της οικονομικής και νομισματικής ένωσης στη βάση της έκθεσης των πέντε προέδρων που είχε παρουσιασθεί το 2015 και παραμένει αυτή τη στιγμή καταχωνιασμένη σε κάποιο συρτάρι. Η ολοκλήρωση της ΟΝΕ δεν μπορεί παρά να συμπεριλαμβάνει τη διαμόρφωση κοινής δημοσιονομικής πολιτικής (fiscal policy), τη συμπλήρωση της τραπεζικής ένωσης και την οικονομική ένωση με τρόπο που θα επιτρέπει τη συμμετρική προσαρμογή από πλευράς τόσο πλεονασματικών όσο και ελλειμματικών κρατών μελών· β) την ανάπτυξη συνεκτικής αμυντικής πολιτικής με διακριτά στοιχεία «στρατιωτικής ολοκλήρωσης» στο πλαίσιο ενίσχυσης συνολικά της κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Είναι σημαντικό ότι στον τομέα αυτό αναπτύσσονται πρωτοβουλίες και μάλιστα με ενεργό ρόλο της Γερμανίας. Η τελευταία εμφανίζεται για πρώτη φορά στην ιστορία της να θέλει να διαδραματίσει ενεργό ρόλο στη διαδικασία αμυντικής ενοποίησης, κάτι που είναι ιδιαίτερα σημαντικό· γ) την ανάπτυξη της κοινωνικής πολιτικής της ΕΕ με κύριες παραμέτρους την πολιτική απασχόλησης, την καταπολέμηση των νέων ανισοτήτων και φτώχειας που έχουν εμφανισθεί στην Ευρώπη κυρίως ως αποτέλεσμα της παγκοσμιοποίησης, αλλά και την αποτελεσματική διαχείριση των μεταναστευτικών ροών στη βάση των πάγιων ανθρωπιστικών αξιών της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Βεβαίως μια ομάδα χωρών δεν θα ήθελε την «περισσότερη Ευρώπη» αλλά για τις χώρες αυτές η διέξοδος βρίσκεται στην επιλογή «αυτοί που θέλουν λιγότερα κάνουν λιγότερα» (ευέλικτη, διαφοροποιημένη ολοκλήρωση).

Επομένως το μόνο σενάριο που θα όφειλε να παρουσιάσει η Επιτροπή είναι αυτό της «περισσότερης Ευρώπης» με την αναγκαία ευελιξία για ορισμένους. Ολα τα άλλα χρωματίζουν τη Λευκή Βίβλο με έντονο μαύρο χρώμα.

Και τέλος, η ελληνική κυβέρνηση ελπίζω να κάνει τις σωστές επιλογές για τη χώρα, την υποστήριξη δηλαδή του σεναρίου της βαθύτερης ενοποίησης σε όλους τους τομείς που προαναφέραμε με στόχο τελικά τη δημοκρατική πολιτική ένωση.