Οι Εργατικοί του Κόρμπιν και το Brexit
Γιώργος Γιαννουλόπουλος, Η Εφημερίδα των Συντακτών, Δημοσιευμένο: 2019-08-10
«Εχω μια καλή απάντηση. Μήπως έχετε καμιά ερώτηση;» λέει ο Γούντι Αλεν σε μια ταινία του, δεν θυμάμαι ποια. Η ατάκα αυτή μου ήρθε στον νου παρακολουθώντας τις αντιδράσεις του Εργατικού Κόμματος και κυρίως του ηγέτη του στο επερχόμενο Brexit με την πλέον μπρουτάλ εκδοχή του, δηλαδή χωρίς συμφωνία.
Η καλή απάντηση του Κόρμπιν είναι η εξής: Πρέπει, λέει και ξαναλέει, να βάλουμε τέλος στη λιτότητα, η οποία επιβλήθηκε για να επουλωθούν τα τραύματα από την απληστία του χρηματοπιστωτικού τζόγου που οδήγησε στο κραχ του 2008, πρέπει να προασπίσουμε το κοινωνικό κράτος και να διασφαλίσουμε τα δικαιώματα των εργαζομένων που απειλούνται από ένα νέο κύμα απορρύθμισης.
Ποίο το πρόβλημα λοιπόν; Το πρόβλημα είναι ότι καλή μεν η απάντηση του Κόρμπιν, αλλά αγνοεί το πιο σημαντικό ερώτημα που αντιμετωπίζει το Ενωμένο Βασίλειο από τον πόλεμο και μετά: Brexit ή Bremain; Και το αγνοεί επειδή στις αποβιομηχανοποιημένες περιοχές της βόρειας Αγγλίας, τα παραδοσιακά προπύργια των Εργατικών, αρκετοί ψηφοφόροι τους δεν θα διστάσουν να υποστηρίξουν τους ακροδεξιούς Τόρηδες.
Μπορεί σε εθνικό επίπεδο η μεγάλη πλειονότητα των Εργατικών να τάσσεται σαφώς κατά του Brexit, αλλά, παραδόξως, στις περιοχές που επλήγησαν περισσότερο από τη λιτότητα και τη συρρίκνωση του κοινωνικού κράτους, η εργατική τάξη είναι διατεθειμένη να συνταχθεί πίσω από τα παιδιά της Θάτσερ για να απαλλάξουν την πατρίδα τους από τους ξένους.
Εκείνους στις Βρυξέλλες που υποκατέστησαν τη Βουλή των Κοινοτήτων (την οποία ο Τζόνσον γράφει εκεί που δεν πιάνει μελάνι) και εκείνους που έχουν έρθει στην Αγγλία για να κάνουν δουλειές τις οποίες δεν καταδέχονται οι Αγγλοι. Θυμάμαι τι μου είχε πει κάποτε ένας Ρώσος, όταν υπήρχε ακόμα η Σοβιετική Ενωση: Στη χώρα μου οι άνθρωποι σχηματίζουν ουρές έξω από τα καταστήματα και περιμένουν με τις ώρες να ανοίξουν οι πόρτες. Και όταν απαυδήσουν και εκνευριστούν, τα βάζουν με εκείνους που είναι τελευταίοι στην ουρά.
Πώς εξηγείται η στάση του Κόρμπιν και της μικρής ηγετικής ομάδας που θεωρούνται και είναι πολύ αριστεροί; Οπως συμβαίνει συνήθως, δεν υπάρχει μία αιτία αλλά πολλές που εκκινούν από διαφορετικές αλλά συγκλίνουσες κατευθύνσεις. Μία απ’ αυτές είναι η βαθιά ριζωμένη αλλά σπανίως διατυπωμένη στις μέρες μας μαρξιστική άποψη ότι «σε τελική ανάλυση», για να χρησιμοποιήσω την περιβόητη φράση, το ουσιαστικό είναι η βάση, όχι το εποικοδόμημα. Και ότι στο εποικοδόμημα ανήκει η ιδεολογία και γενικότερα το πώς βλέπουμε τον εαυτό μας.
Το τι σημαίνει αυτό και ποιος έχει δίκιο είναι μεγάλη συζήτηση, αλλά όχι της παρούσης. Αποτελεί γεγονός όμως, γεγονός καλό ή κακό, ότι εδώ και καιρό η πολιτική ως διαχείριση του προβλήματος της ταυτότητας (identity politics) κερδίζει συνεχώς έδαφος και τείνει να γίνει το κριτήριο που επισκιάζει όλα τα υπόλοιπα. Πολλά και εμφανέστατα τα παραδείγματα.
Από το America First του Τραμπ και την Ιταλία του Σαλβίνι μέχρι τη φαντασίωση των Αγγλων, ακόμα και των λαϊκών στρωμάτων, ή μάλλον κυρίως των λαϊκών στρωμάτων, ότι η Βρετανία θα γίνει ξανά Μεγάλη αν σπάσει τις αλυσίδες της Ευρωπαϊκής Ενωσης που την κρατούν καθηλωμένη. (Είναι εύκολο να δούμε το γελοίο του πράγματος όταν πρόκειται για τους άλλους· σκεφτείτε όμως πώς αντιδρούμε εμείς όταν αμφισβητούνται τα δικά μας δικαιώματα ως νόμιμων κληρονόμων του Πλάτωνα και του Μεγαλέξανδρου – βλέπε Μακεδονικό.)
Ο δηλητηριώδης συνδυασμός της δυσφορίας για έναν κόσμο που πολλοί δεν είναι πια σε θέση, ίσως λόγω ηλικίας, να παρακολουθήσουν τις ταχύρρυθμες καινοτομίες του, με την παρουσία ολοένα και περισσότερων δαιμονοποιημένων ξένων και την εμμονή στην εθνική ιδιαιτερότητα και ανωτερότητα, είναι το βούτυρο στο ψωμί του ακροδεξιού λαϊκισμού, ο οποίος δυστυχώς προελαύνει ακάθεκτος.
Αυτό που ο Κόρμπιν απέφυγε να κάνει είναι να δηλώσει ξεκάθαρα ότι ο εχθρός δεν είναι μόνο η λιτότητα, η συρρίκνωση του κοινωνικού κράτους και το ψαλίδισμα των εργασιακών δικαιωμάτων που απειλούνται από τη νεοφιλελεύθερη απορρυθμισμένη αγορά αλλά και ο ακροδεξιός λαϊκισμός, ο οποίος έχει μεγαλύτερη απήχηση στην εργατική τάξη παρά στους αστούς – άλλη μία άβολη ειρωνεία για την Αριστερά.
Και δεν πρόκειται να το κάνει διότι θα θεωρηθεί επίκριση εκείνων που υποτίθεται ότι εκπροσωπεί. Πώς μπορεί η εργατική τάξη να πέφτει τόσο έξω; Αυτή δεν είναι ο κινητήριος μοχλός της Ιστορίας;
Ετσι εξηγείται η αμήχανη αμφισημία του Κόρμπιν που ενώ λέει όλα τα ωραία και τα αριστερά που έλεγε πάντοτε, δεν βλέπει ή κάνει πως δεν βλέπει τον ελέφαντα της ξενοφοβίας και του εθνικισμού εν ονόματι του ένδοξου αυτοκρατορικού παρελθόντος, που κάνει βόλτες μέσα στο δωμάτιο.
Η καλή απάντηση του Κόρμπιν είναι η εξής: Πρέπει, λέει και ξαναλέει, να βάλουμε τέλος στη λιτότητα, η οποία επιβλήθηκε για να επουλωθούν τα τραύματα από την απληστία του χρηματοπιστωτικού τζόγου που οδήγησε στο κραχ του 2008, πρέπει να προασπίσουμε το κοινωνικό κράτος και να διασφαλίσουμε τα δικαιώματα των εργαζομένων που απειλούνται από ένα νέο κύμα απορρύθμισης.
Ποίο το πρόβλημα λοιπόν; Το πρόβλημα είναι ότι καλή μεν η απάντηση του Κόρμπιν, αλλά αγνοεί το πιο σημαντικό ερώτημα που αντιμετωπίζει το Ενωμένο Βασίλειο από τον πόλεμο και μετά: Brexit ή Bremain; Και το αγνοεί επειδή στις αποβιομηχανοποιημένες περιοχές της βόρειας Αγγλίας, τα παραδοσιακά προπύργια των Εργατικών, αρκετοί ψηφοφόροι τους δεν θα διστάσουν να υποστηρίξουν τους ακροδεξιούς Τόρηδες.
Μπορεί σε εθνικό επίπεδο η μεγάλη πλειονότητα των Εργατικών να τάσσεται σαφώς κατά του Brexit, αλλά, παραδόξως, στις περιοχές που επλήγησαν περισσότερο από τη λιτότητα και τη συρρίκνωση του κοινωνικού κράτους, η εργατική τάξη είναι διατεθειμένη να συνταχθεί πίσω από τα παιδιά της Θάτσερ για να απαλλάξουν την πατρίδα τους από τους ξένους.
Εκείνους στις Βρυξέλλες που υποκατέστησαν τη Βουλή των Κοινοτήτων (την οποία ο Τζόνσον γράφει εκεί που δεν πιάνει μελάνι) και εκείνους που έχουν έρθει στην Αγγλία για να κάνουν δουλειές τις οποίες δεν καταδέχονται οι Αγγλοι. Θυμάμαι τι μου είχε πει κάποτε ένας Ρώσος, όταν υπήρχε ακόμα η Σοβιετική Ενωση: Στη χώρα μου οι άνθρωποι σχηματίζουν ουρές έξω από τα καταστήματα και περιμένουν με τις ώρες να ανοίξουν οι πόρτες. Και όταν απαυδήσουν και εκνευριστούν, τα βάζουν με εκείνους που είναι τελευταίοι στην ουρά.
Πώς εξηγείται η στάση του Κόρμπιν και της μικρής ηγετικής ομάδας που θεωρούνται και είναι πολύ αριστεροί; Οπως συμβαίνει συνήθως, δεν υπάρχει μία αιτία αλλά πολλές που εκκινούν από διαφορετικές αλλά συγκλίνουσες κατευθύνσεις. Μία απ’ αυτές είναι η βαθιά ριζωμένη αλλά σπανίως διατυπωμένη στις μέρες μας μαρξιστική άποψη ότι «σε τελική ανάλυση», για να χρησιμοποιήσω την περιβόητη φράση, το ουσιαστικό είναι η βάση, όχι το εποικοδόμημα. Και ότι στο εποικοδόμημα ανήκει η ιδεολογία και γενικότερα το πώς βλέπουμε τον εαυτό μας.
Το τι σημαίνει αυτό και ποιος έχει δίκιο είναι μεγάλη συζήτηση, αλλά όχι της παρούσης. Αποτελεί γεγονός όμως, γεγονός καλό ή κακό, ότι εδώ και καιρό η πολιτική ως διαχείριση του προβλήματος της ταυτότητας (identity politics) κερδίζει συνεχώς έδαφος και τείνει να γίνει το κριτήριο που επισκιάζει όλα τα υπόλοιπα. Πολλά και εμφανέστατα τα παραδείγματα.
Από το America First του Τραμπ και την Ιταλία του Σαλβίνι μέχρι τη φαντασίωση των Αγγλων, ακόμα και των λαϊκών στρωμάτων, ή μάλλον κυρίως των λαϊκών στρωμάτων, ότι η Βρετανία θα γίνει ξανά Μεγάλη αν σπάσει τις αλυσίδες της Ευρωπαϊκής Ενωσης που την κρατούν καθηλωμένη. (Είναι εύκολο να δούμε το γελοίο του πράγματος όταν πρόκειται για τους άλλους· σκεφτείτε όμως πώς αντιδρούμε εμείς όταν αμφισβητούνται τα δικά μας δικαιώματα ως νόμιμων κληρονόμων του Πλάτωνα και του Μεγαλέξανδρου – βλέπε Μακεδονικό.)
Ο δηλητηριώδης συνδυασμός της δυσφορίας για έναν κόσμο που πολλοί δεν είναι πια σε θέση, ίσως λόγω ηλικίας, να παρακολουθήσουν τις ταχύρρυθμες καινοτομίες του, με την παρουσία ολοένα και περισσότερων δαιμονοποιημένων ξένων και την εμμονή στην εθνική ιδιαιτερότητα και ανωτερότητα, είναι το βούτυρο στο ψωμί του ακροδεξιού λαϊκισμού, ο οποίος δυστυχώς προελαύνει ακάθεκτος.
Αυτό που ο Κόρμπιν απέφυγε να κάνει είναι να δηλώσει ξεκάθαρα ότι ο εχθρός δεν είναι μόνο η λιτότητα, η συρρίκνωση του κοινωνικού κράτους και το ψαλίδισμα των εργασιακών δικαιωμάτων που απειλούνται από τη νεοφιλελεύθερη απορρυθμισμένη αγορά αλλά και ο ακροδεξιός λαϊκισμός, ο οποίος έχει μεγαλύτερη απήχηση στην εργατική τάξη παρά στους αστούς – άλλη μία άβολη ειρωνεία για την Αριστερά.
Και δεν πρόκειται να το κάνει διότι θα θεωρηθεί επίκριση εκείνων που υποτίθεται ότι εκπροσωπεί. Πώς μπορεί η εργατική τάξη να πέφτει τόσο έξω; Αυτή δεν είναι ο κινητήριος μοχλός της Ιστορίας;
Ετσι εξηγείται η αμήχανη αμφισημία του Κόρμπιν που ενώ λέει όλα τα ωραία και τα αριστερά που έλεγε πάντοτε, δεν βλέπει ή κάνει πως δεν βλέπει τον ελέφαντα της ξενοφοβίας και του εθνικισμού εν ονόματι του ένδοξου αυτοκρατορικού παρελθόντος, που κάνει βόλτες μέσα στο δωμάτιο.
