Η διαπραγμάτευση του θέματος «απεργία πείνας Κουφοντίνα» μοιάζει με βόλτα σε ναρκοπέδιο. Είναι τόσα τα «disclaimers» που χρειάζονται προκειμένου να αποποιηθεί της ευθύνης για τις παρερμηνείες ο προτιθέμενος να γράψει ώστε ενδέχεται ο αναγνώστης να βαρεθεί να διαβάζει κοινοτοπίες, όπως: «το Κράτος Δικαίου ισχύει για όλους», «υπεράσπιση δικαιωμάτων του κρατούμενου δεν σημαίνει υποστήριξη του προσώπου, της ιδεολογίας ή, πολύ περισσότερο, των εγκλημάτων του», «ο κρατούμενος που εκτίει ποινή δεν παύει να είναι υποκείμενο δικαιωμάτων», «η Δημοκρατία δεν εκδικείται, ούτε κάνει τη χάρη στους εχθρούς της να εμφανίζονται ως υπερασπιστές της δημοκρατικής νομιμότητας», «η κριτική στις πράξεις της εξουσίας δεν σημαίνει αδιαφορία για τον πόνο των θυμάτων», «δεν είναι κάθε θέμα κατάλληλο για κομματική εκμετάλλευση», «όπως δεν είναι μόνο δεξιοί όσοι ενδιαφέρονται για το δημόσιο συμφέρον έτσι δεν είναι μόνο αριστερή η υπόθεση των δικαιωμάτων» και άλλα πολλά.

Η πανδημία επιβάλλει παγκοσμίως τους δικούς της κανόνες, αλλά λειτουργεί και ως επιταχυντής, επιφέροντας κοσμογονικές αλλαγές σε όλα τα πεδία. Ρίχνει ταμπού και δόγματα δεκαετιών, ανασύρει παραγκωνισμένες αρχές και αξίες και ταυτοχρόνως διευρύνει τις ανισότητες, δίνοντας την ευκαιρία στις εξουσίες να ενισχύσουν τη δύναμή τους, αξιοποιώντας την ως πρόσχημα.

Η νίκη του Τραμπ το 2016, λίγο μετά το Brexit, σηματοδότησε το απόγειο ενός διεθνούς πολιτικού κύκλου που συνοπτικά αλλά εύστοχα χαρακτηρίστηκε λαϊκιστικός. Εύλογα λοιπόν η ήττα του Τραμπ έθεσε το αντίστροφο ερώτημα. Κλείνει αυτός ο κύκλος; Μπορούμε να μιλάμε για μια γενικότερη υποχώρηση του ποικιλόχρωμου λαϊκιστικού κύματος; Εχουμε μια «επάνοδο στην κανονικότητα»; Και σε ποια κανονικότητα; Ή μήπως όλα αυτά είναι συγκυριακές διακυμάνσεις στο ίδιο πλαίσιο χωρίς βαθύτερες ασυνέχειες και ρήξεις;

Η σχέση ανάμεσα στον καπιταλισμό και τη δημοκρατία, ανεξάρτητα από τη θεωρητική προσέγγιση, έχει περάσει από διακριτές φάσεις στις διαφορετικές ιστορικές περιόδους και σίγουρα δεν είναι γραμμική. Τα δικαιώματα φαίνεται να αποτελούν μια κρίσιμη παράμετρο, αφού αρχικά διευκόλυναν την εμπέδωση του καπιταλισμού σε συνδυασμό με τη σταδιακή διεύρυνση της δημοκρατίας.

Το φάντασμα του κορωνοϊού, που πλανάται πάνω από τον κόσμο, για να παραφράσουμε την γνωστή ρήση του Μαρξ, αποτελεί αναμφισβήτητα μια άνευ προηγουμένου δοκιμασία για τις σύγχρονες κοινωνίες. Ακόμη μεγαλύτερη, όμως, είναι η δοκιμασία για τις ευρωπαϊκές κοινωνίες, όχι μόνον διότι είχαν τα περισσότερα έως τώρα θύματα αλλά και διότι οι αντιδράσεις τους εκ των πραγμάτων εντάσσονται σε ένα διαφορετικό πλαίσιο, που ορίζεται από την δημοκρατική συνταγματική τους τάξη αλλά και από το ευρύτερο περιβάλλον του ευρωπαϊκού νομικού πολιτισμού. Ως εκ τούτου βρέθηκαν από την αρχή αντιμέτωπες με το ακόλουθο ερώτημα:

Η για καιρό συνέχιση της τακτικής της νομοθέτησης μέσω διαταγμάτων μπορεί να οδηγήσει σε κατάργηση της Δημοκρατίας, επισημαίνει ο Νίκος Αλιβιζάτος. Εξοργίζεται με συναδέλφους του που χαρακτηρίζουν τα μέτρα που επιβάλλει η πανδημία αντισυνταγματικά. Ο κορυφαίος συνταγματολόγος εξηγεί πώς ήρθε η ώρα να περάσουμε από τον όρο εθνική κυριαρχία στον όρο κυριαρχία της αλληλεγγύης και εξετάζει τη στάση του Κυριάκου Μητσοτάκη που θα βγει ενισχυμένος από την κρίση - υπενθυμίζοντας όμως την τύχη του Τσόρτσιλ και του Βενιζέλου. Επισημαίνει ότι η καλύτερη απάντηση στους «καραγκιόζηδες» της συνωμοσιολογίας είναι η τηλεθέαση της ΕΡΤ όταν μιλάει ο Τσιόδρας.

Ο Νίκος Αλιβιζάτος κάνει την αρχή της συζήτησης για τις προκλήσεις της Δημοκρατίας και του κράτους Δικαίου εξαιτίας της πανδημίας και του νέου κόσμου που διαμορφώνεται.