Δυστυχώς δεν είμαστε όλοι Aμερικανοί...

... κι έτσι δεν θα ψηφίσουμε την προσεχή Tρίτη. Aπλώς θα υποστούμε τις συνέπειες της ψήφου. Σπάνια τόσοι λίγοι θα αποφασίσουν για τόσους πολλούς και για τόσο σοβαρά θέματα.


Το διακύβευμα των εκλογών είναι το κλίμα και η πολιτική που θα διαμορφωθεί στον κόσμο τα προσεχή χρόνια, δηλαδή οι συνθήκες μέσα στις οποίες θα ζήσουν τα «υπόλοιπα» έξι δισεκατομμύρια. Θα συνεχίσει το σκότος που προκάλεσε η μιλιταριστική πολιτική της αμερικανικής Δεξιάς του Μπους ή θα αναγεννηθεί η ελπίδα ενός ειρηνικότερου τρόπου διαχείρισης του μεταδιπολικού κόσμου στην περίπτωση που κερδίσει ο Κέρι; H απάντηση θα κριθεί από λίγες χιλιάδες ψήφους. Από μόνο του το γεγονός δείχνει πόσο ασταθής είναι η πολιτική ισορροπία στον σημερινό κόσμο.

H Αμερική προκαλούσε και εξακολουθεί να προκαλεί ανάμεικτα αισθήματα στους λαούς του κόσμου. Το ευφυές σύνθημα «Αμερικάνοι γυρίστε σπίτι σας, αλλά πάρτε μαζί και εμένα» εκφράζει με χιούμορ την αμφιθυμία προς τη χώρα του ιμπεριαλισμού αλλά και της δημοκρατίας, του ακραίου ατομισμού αλλά και της ελευθερίας, των μεγάλων ανισοτήτων αλλά και του εξαιρετικού δυναμισμού. H Αμερική ήταν και τα δύο ταυτόχρονα. Όμως, η πολιτική της αμερικανικής Δεξιάς και ο πόλεμος στο Ιράκ άλλαξαν το μείγμα. Μετά το τρομοκρατικό χτύπημα των Δίδυμων Πύργων της Νέας Υόρκης, ο Z.M. Κολομπανί, διευθυντής της «Μοντ», είχε γράψει «Είμαστε όλοι Αμερικανοί;» (Εκδ. Πόλις 2002) για να εκφράσει τη συμπαράσταση του κόσμου στη δοκιμαζόμενη τότε χώρα. Ο τίτλος θα μείνει σαν μαρτυρία του κεφαλαίου διεθνούς συμπάθειας που διασπάθισε ο Μπους μέσα σε λίγα χρόνια. Γιατί η Αμερική που ψηφίζει την Τρίτη έχει γίνει μια υπερδύναμη απομυθοποιημένη και αντιπαθής στα μάτια της διεθνούς κοινής γνώμης. Το έχουν δείξει αλλεπάλληλες διεθνείς δημοσκοπήσεις, ακόμα και σε χώρες που μέχρι πρόσφατα ήταν φιλικές. Αιτία είναι η πολιτική της αμερικανικής Δεξιάς και του Μπους. Οι Αμερικανοί μπορεί να το σκέπτονται, αλλά ο υπόλοιπος κόσμος ψηφίζει Κέρι. (Υπάρχουν βέβαια και οι μεγάλες εξαιρέσεις, όπως ο Πούτιν, που θέλει να συνεχίσει την αποτυχημένη και αιματοβαμμένη πολιτική του στην Τσετσενία). H απομυθοποίηση περιέλαβε και τον ανθό του αμερικανικού ονείρου: την ελευθερία και το κράτος δικαίου. Οι φυλακές του Αμπού Γκράιμπ και το Γκουαντάναμο, τα συγκλονιστικά γκράφιτι στους τοίχους της Βαγδάτης που παρίσταναν το ʼγαλμα της Ελευθερίας στη θέση του ιρακινού κρατουμένου με την κουκούλα και τα χέρια δεμένα με τα καλώδια του ηλεκτροσόκ, χτύπησαν στην καρδιά τη νομιμοποιητική ιδεολογία της αμερικανικής ισχύος. Και αν οι «παρεκτροπές» στο εξωτερικό ήταν γνωστές από παλιά, ήρθαν να προστεθούν οι παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των υπόπτων για τρομοκρατία μέσα στις ίδιες τις ΗΠΑ. H εικόνα της «κοιτίδας της σύγχρονης δημοκρατίας» θάμπωσε. Ο επιφανής Αμερικανός κοινωνιολόγος Μάικλ Μαν (Incoherent Empire, Verso 2003, σ. 120) παρατηρεί: «Ο έξω κόσμος έχει συνείδηση των αντιθέσεων της αμερικανικής αυτοκρατορίας. Βλέπει ότι το αμερικανικό όνειρο γίνεται αμερικανικό φάντασμα. Χορεύει μπροστά στα μάτια του κόσμου, αλλά όταν το πλησιάζουν, αυτό τρεμοπαίζει, οπισθοχωρεί και εξαφανίζεται. Οι αμερικανικές δημοκρατικές αξίες έρχονται σε κατάφορη αντίθεση με έναν ιμπεριαλισμό ο οποίος είναι ισχυρός όταν επιτίθεται στρατιωτικά, αλλά ανίκανος κατόπιν να φέρει την τάξη, την ειρήνη και τη δημοκρατία». ʼλλωστε οι Αμερικανοί λίγο ενδιαφέρονται για τον «έξω κόσμο». Σε έρευνα του 2002 (εν μέσω της καμπάνιας κατά της διεθνούς τρομοκρατίας) η National Geographic Society ζήτησε από νέους 18 ώς 24 χρόνων να εντοπίσουν στον χάρτη ορισμένες χαρακτηριστικές λόγω συγκυρίας χώρες. Μόνο το 13% μπόρεσε να βρει το Ιράκ και το Ιράν, το 17% το Αφγανιστάν, το 24% τη Σαουδική Αραβία. Αντίθετα, το 34% εντόπισε το νησάκι του Ειρηνικού που γυρίστηκε το τελευταίο Survivor Show και το 89% τις ΗΠΑ (ό.π., σ. 102). Προφανώς, αυτή η έλλειψη ενδιαφέροντος για τον «έξω κόσμο» είναι ψυχολογικά αμφίρροπη. Από τη μια προστατεύει κάπως την Αμερική από την εμφάνιση αυτοκρατορικών φαντασιώσεων, από την άλλη όμως μπορεί εύκολα να ενθαρρύνει την εθνικιστική αλαζονεία και την περιφρόνηση προς τους άλλους. Εδώ άλλωστε δεν πατάει ο Μπους όταν κατηγορεί τον Κέρι «ότι θέλει να ρωτάμε τους Γάλλους για το τι θα κάνουμε στο Ιράκ»;


ΤΟ ΔΙΛΗΜΜΑ KAIEI ΟΛΟΝ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ
H Αμερική που ψηφίζει την Τρίτη μοιάζει αμήχανη μπροστά στην ίδια την ισχύ της. Είναι πολύ ισχυρή για να δεχτεί ότι είναι ίση με τους «υπόλοιπους», αλλά όχι τόσο ισχυρή ώστε να είναι ηγεμόνας. Με άλλα λόγια, οι ΗΠΑ δεν έχουν τους οικονομικούς, πολιτικούς και ιδεολογικούς πόρους να οργανώσουν μονοπολικά τον κόσμο, αλλά ούτε έχουν αποφασίσει να κάνουν παραχωρήσεις σε μια συνεταιρική, πολυμερή και δημοκρατική διαχείριση της παγκόσμιας αλληλεξάρτησης. Αυτή η αμηχανία, ανοιχτή σε διαφορετικές κατευθύνσεις, καθορίζει τις συμπεριφορές, τροφοδοτεί τα διλήμματα που ταλανίζουν και πολώνουν όχι μόνο τα επιτελεία, αλλά και το κοινωνικό σώμα, τηρουμένων βεβαίως των αναλογιών.

Γι’ αυτό η Αμερική που ψηφίζει την Τρίτη είναι βαθιά διχασμένη και μετωπικά πολωμένη. Οι ειδικοί μιλάνε για τις πιο σκληρές εκλογές μετά τον Εμφύλιο. Εξάλλου, για πρώτη φορά μετά το Βιετνάμ η εξωτερική πολιτική παίζει τόσο σημαντικό ρόλο στην επιλογή υποψηφίου. Και για τους ίδιους τους Αμερικανούς, το διακύβευμα είναι η σχέση της χώρας τους με τον κόσμο. Από τη μια η συνέχεια της αλαζονικής μονομέρειας με τον Μπους, από την άλλη η ελπίδα απεγκλωβισμού που εξ αντικειμένου πρεσβεύει ο Κέρι.

Το δίλημμα καίει όλον τον κόσμο. ʼλλο να έχεις να κάνεις με την Αμερική της Αλαμπάμα και του Αϊντάχο και άλλο με την Αμερική της Νέας Υόρκης και της Καλιφόρνιας. Επ’ αυτού δεν χρειάζεται πολύς Μαρξ και Λένιν για να το καταλάβεις, άσε που μερικοί μπερδεύονται. Ούτε ο Ρόρτι και ο Ντουόρκιν. Φτάνουν ο Τζον Γουέιν και ο Κλιντ Ίστγουντ.