Η ήττα Ελλάδας και Κύπρου δεν κρύβεται κάτω από το χαλί
Κυριάκος Πιερίδης, Η Εφημερίδα των Συντακτών, Δημοσιευμένο: 2020-12-13
Στον απόηχο ακόμα μιας μαραθώνιας συζήτησης για την Τουρκία, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο (Ε.Σ.) τα μεσάνυχτα της Πέμπτης (10/12) αποφάσισε να κρατήσει στο τραπέζι την προσφορά του προς την Αγκυρα (τη «θετική ατζέντα»), αλλά αδυνατεί να χαράξει στρατηγική απέναντι στον πολύτιμο, γεωστρατηγικό -πλην όμως προβληματικό- γείτονά της και να καταλήξει σε αποφάσεις. Οι πιο ζημιωμένες από αυτή την αποτυχία είναι οι άμεσα ενδιαφερόμενες, η Κύπρος και η Ελλάδα, όσο κι αν το γεγονός αυτό κρύβεται πίσω από τις «μάχες» περί κυρώσεων στο τελικό κείμενο των συμπερασμάτων.
Τι συνέβη στο δείπνο των Ευρωπαίων ηγετών και βγήκαν οι δύο κυβερνήσεις ικανοποιημένες; Για άλλο ένα εξάμηνο η Ελλάδα και η Κύπρος έχουν αναλώσει όλη τη διπλωματική ενέργειά τους για να επιτύχουν κάποιας μορφής τιμωρητικών μέτρων σε βάρος της Τουρκίας: «Τα μέτρα που αποφασίστηκαν θα είναι κυρώσεις σε βάρος προσώπων και ενδέχεται να υπάρξουν επιπρόσθετα μέτρα εάν η Τουρκία συνεχίσει τις ενέργειές της» μεταδίδει το AFP ξημερώματα της Παρασκευής.
Το πολύωρο διπλωματικό παζάρι με πρωταγωνιστή τον Ελληνα πρωθυπουργό Κ. Μητσοτάκη εστίασε σε κυρώσεις σε βάρος προσώπων και οντοτήτων που σχετίζονται με τον ερευνητικό και γεωτρητικό στόλο της Τουρκίας. Αυτή όμως είναι μια επίπονη διαδικασία που θα εξελιχθεί αυστηρά τεχνοκρατικά σε ειδική επιτροπή του Συμβουλίου (Foreign Relations Counsellors Working Party - RELEX). Εφαρμόστηκε ήδη για τις τουρκικές ενέργειες στην κυπριακή ΑΟΖ και απέδωσε τη φτωχή συγκομιδή-καταχώριση 3-4 χαμηλόβαθμων στελεχών της τουρκικής TPAO.
Ποιος πιστεύει ειλικρινά ότι με τον τρόπο αυτό η Κύπρος και η Ελλάδα βάζουν τροχοπέδη ή ότι έτσι θα λύσουν τα προβλήματά τους με την Τουρκία; Η μία αγκομαχεί να μη βουλιάξει στη διχοτόμηση και η άλλη βλέπει τις θάλασσες «γκριζαρισμένες»!
Η μονοδιάστατη πληροφόρηση, την οποία κατευθύνουν εδώ και μερικούς μήνες οι ΥΠΕΞ Ν. Δένδιας και Ν. Χριστοδουλίδης, δεν ακυρώνει το άλλο, πιο βασικό… συμπέρασμα από το τελευταίο Ε.Σ. Η αναβολή και επανεξέταση τον Μάρτιο του 2021 των σχέσεων Τουρκίας - Ε.Ε. σημαίνει ότι οι «27» δεν μπορούν να σηκώσουν το βάρος στρατηγικών αποφάσεων.
Εξ ου και η πρόσκληση που απευθύνουν προς τις ΗΠΑ -τη νέα αμερικανική διοίκηση του Τζο Μπάιντεν- για συντονισμό. Κανείς ηγέτης με βαρύνουσα γνώμη στο Ε.Σ. δεν θέλει τη ρήξη με την Τουρκία και οι πιο ισχυρές χώρες (Γερμανία, Ιταλία, Ισπανία) δεν θέλουν πραγματικές κυρώσεις. Οι αντιφατικές επιδιώξεις των «27» ακυρώνουν το βασικό ζητούμενο, που είναι μια «συνεκτική σχέση» με την Τουρκία. Συνεπώς η Ε.Ε., με πρώτη την καγκελάριο Μέρκελ, παραδέχονται ότι μόνο με «βαριά διπλωματία» μπορεί να σπάσει ο φαύλος κύκλος που κρατά εδώ και χρόνια, για τον οποίο η Κύπρος και η Ελλάδα είναι συνυπεύθυνες. Ο ΥΠΕΞ Χάικο Μάας ήταν αυτός που πρότεινε την πρόσκληση προς τους Αμερικανούς.
Ο πρωθυπουργός Κ. Μητσοτάκης και ο πρόεδρος Ν. Αναστασιάδης μπαινοβγαίνουν στο ανώτατο θεσμικό όργανο της Ε.Ε. ως διαμαρτυρόμενοι και φωνασκούντες. Στην πράξη δεν διαθέτουν στρατηγική, ούτε προτάσεις ενταγμένες σε μια κυρίαρχη γραμμή για την πρόσδεση της Τουρκίας, καταθέτοντας προτάσεις για να λύσουν τα προβλήματά τους. Τα διαιωνίζουν, μεταθέτουν στον χρόνο τις δικές τους ευθύνες και παίζουν συγκυριακά με τους αντιδραστικούς που τρέφονται με τον αντι-ερντογανισμό. Ομως με την καταγγελία ως διπλωματικό μέσο και με εθισμένη την κοινή γνώμη στην ανέξοδη ρητορεία ο Ν. Αναστασιάδης σπρώχνει πιο βαθιά την Κύπρο από το χείλος της διχοτόμησης. Ο δε Ελληνας πρωθυπουργός δεν μπορεί να ανακόψει την παρουσία του τουρκικού Ναυτικού από τα ανατολικά της Ρόδου μέχρι την Κύπρο.
Σε αυτό το Ε.Σ. ο Ελληνας πρωθυπουργός Κ. Μητσοτάκης πήρε πάνω του την ευθύνη της καθιερωμένης πλέον διάλεξης προς τους υπόλοιπους εταίρους περί της αξιοπιστίας της Ευρώπης απέναντι στην ταραχοποιό Τουρκία. «Pacta sunt servanda» είπε προσερχόμενος στο δείπνο της Πέμπτης απαιτώντας κυρώσεις. Μέσα από όλο τον… σαματά ο πρωθυπουργός τροποποίησε ελάχιστα το λεκτικό, ώστε τα μέτρα που αποφασίστηκαν το 2019 για τις γεωτρήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ να διευρυνθούν και για την Ελλάδα. Στην πρόθεση για επαναξιολόγηση της Τουρκίας τον Μάρτιο του 2021 η εντολή προς τον Μπορέλ θα αφορά όλο το φάσμα των ευρωτουρκικών σχέσεων. Ο ΥΠΕΞ Ν. Δένδιας πιστεύει ότι μπορεί έτσι να μπλοκάρει και την Τελωνειακή Ενωση της Τουρκίας, δηλαδή να… ακυρώσει εμπορικά συμφέροντα δισ. ευρώ με τους «27» και να πάει τις σχέσεις πίσω στο 1995. Οχι να συζητήσει και μια νέα αναβαθμισμένη σχέση, βίζα, μεταναστευτικό κ.ο.κ. Θεωρεί λοιπόν ότι ο Ζ. Μπορέλ τον Μάρτιο θα περιλάβει στην έκθεσή του «όλα τα εργαλεία και τις επιλογές…».
Η έκφραση «pacta sunt servanda» έχει μια σημειολογία στις ευρωτουρκικές σχέσεις. Την επικαλέστηκε το 2000 ο πρόεδρος της Κομισιόν, Λουξεμβούργιος Ζακ Σαντέρ, ως απάντηση στις απειλές της Τουρκίας για «άνευ ορίων» αντίδραση αν η Κύπρος εντασσόταν στην Ε.Ε. χωρίς να προηγηθεί η επίλυση του Κυπριακού. Τότε το «pacta sunt servanda» έγινε όντως λάβαρο, αλλά αφορούσε μια συνολική στρατηγική, την οποία εφάρμοσε η ελληνική διπλωματία από το Ελσίνκι (1999) και ακολούθησε η Κύπρος μέχρι το 2003 για να λύσουν τα προβλήματά τους με την Τουρκία. Είχε τη στήριξη όλων των ισχυρών χωρών της Ε.Ε. και των ΗΠΑ.
Το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών γνωρίζει από τα αρχεία του ότι τον Νοέμβριο του 2003 οι διαπραγματεύσεις Ελλάδας - Τουρκίας κατέστησαν επιλύσιμα όλα τα ζητήματα που αφορούσαν το Αιγαίο. Ορισμένες περιοχές οριοθέτησης που απέμεναν, θα διαβιβάζονταν για υποχρεωτική διαιτησία στη Χάγη. Με βάση τα συμπεράσματα του τότε Ε.Σ. (2002), η Τουρκία θα έπρεπε να συμμορφωθεί σε αυτό μέχρι τον Δεκέμβριο του 2004, αν ήθελε να αρχίσει διαπραγματεύσεις ένταξης.
Η ελληνική κυβέρνηση, υπό τους Καραμανλή - Μολυβιάτη, ως γνωστόν υπαναχώρησε. Τώρα οι Μητσοτάκης - Δένδιας φορτώθηκαν το άλυτο πρόβλημα που αφορά όχι μόνο το Αιγαίο, αλλά και την τεράστια ανοιχτή θάλασσα ανατολικά και νότια της Ρόδου μέχρι την Κύπρο. Ο Κ. Μητσοτάκης συνυπογράφει: «Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο σημείωσε την απόσυρση του πλοίου Oruc Reis από την Τουρκία και επιμένει σε διαρκούσα αποκλιμάκωση έτσι ώστε να επιτρέψει τη γρήγορη επανάληψη και ομαλή συνέχιση των άμεσων διερευνητικών συνομιλιών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας». Ούτε λέξη για Χάγη και προθεσμίες!
Ο Ν. Αναστασιάδης βρίσκεται σε ακόμα πιο δεινή θέση, αφού ποτέ δεν ήγειρε την ουσία του Κυπριακού σε Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Ουδέποτε ζήτησε ουσιώδη αλληλεγγύη. Κι αυτός συνυπογράφει ότι «η προσφορά για μια θετική ατζέντα Ε.Ε. - Τουρκίας παραμένει στο τραπέζι, εάν η Τουρκία επιθυμεί να προωθήσει μια πραγματική εταιρική σχέση με την Ε.Ε. και τα κράτη-μέλη της και να επιλύσει τις διαφορές μέσω του διαλόγου και σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο». Αντλώντας από την εποχή των Αδεσμεύτων, ο Κύπριος πρόεδρος επέμενε στην καταδίκη της Τουρκίας για τα «μονομερή βήματα στο Βαρώσι».
Από το 2017 που ναυάγησαν οι διαπραγματεύσεις του ΟΗΕ στο Κραντ Μοντανά, η Λευκωσία αντικατέστησε την πιο σοβαρή προσπάθεια επίλυσης με τον τυχοδιωκτισμό των ΑΟΖ. Η Κύπρος υπέστη εξευτελισμό και πλήρη αμφισβήτηση στις θάλασσές με τα τουρκικά γεωτρύπανα υποτιμώντας την τουρκική αντίδραση. Τώρα -που δεν έχει πλέον προοδευτικό συνομιλητή για τους Τουρκοκύπριους- συνυπογράφει στα συμπεράσματα «τη γρήγορη επανέναρξη των συνομιλιών υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών».
Τι συνέβη στο δείπνο των Ευρωπαίων ηγετών και βγήκαν οι δύο κυβερνήσεις ικανοποιημένες; Για άλλο ένα εξάμηνο η Ελλάδα και η Κύπρος έχουν αναλώσει όλη τη διπλωματική ενέργειά τους για να επιτύχουν κάποιας μορφής τιμωρητικών μέτρων σε βάρος της Τουρκίας: «Τα μέτρα που αποφασίστηκαν θα είναι κυρώσεις σε βάρος προσώπων και ενδέχεται να υπάρξουν επιπρόσθετα μέτρα εάν η Τουρκία συνεχίσει τις ενέργειές της» μεταδίδει το AFP ξημερώματα της Παρασκευής.
Το πολύωρο διπλωματικό παζάρι με πρωταγωνιστή τον Ελληνα πρωθυπουργό Κ. Μητσοτάκη εστίασε σε κυρώσεις σε βάρος προσώπων και οντοτήτων που σχετίζονται με τον ερευνητικό και γεωτρητικό στόλο της Τουρκίας. Αυτή όμως είναι μια επίπονη διαδικασία που θα εξελιχθεί αυστηρά τεχνοκρατικά σε ειδική επιτροπή του Συμβουλίου (Foreign Relations Counsellors Working Party - RELEX). Εφαρμόστηκε ήδη για τις τουρκικές ενέργειες στην κυπριακή ΑΟΖ και απέδωσε τη φτωχή συγκομιδή-καταχώριση 3-4 χαμηλόβαθμων στελεχών της τουρκικής TPAO.
Ποιος πιστεύει ειλικρινά ότι με τον τρόπο αυτό η Κύπρος και η Ελλάδα βάζουν τροχοπέδη ή ότι έτσι θα λύσουν τα προβλήματά τους με την Τουρκία; Η μία αγκομαχεί να μη βουλιάξει στη διχοτόμηση και η άλλη βλέπει τις θάλασσες «γκριζαρισμένες»!
Η μονοδιάστατη πληροφόρηση, την οποία κατευθύνουν εδώ και μερικούς μήνες οι ΥΠΕΞ Ν. Δένδιας και Ν. Χριστοδουλίδης, δεν ακυρώνει το άλλο, πιο βασικό… συμπέρασμα από το τελευταίο Ε.Σ. Η αναβολή και επανεξέταση τον Μάρτιο του 2021 των σχέσεων Τουρκίας - Ε.Ε. σημαίνει ότι οι «27» δεν μπορούν να σηκώσουν το βάρος στρατηγικών αποφάσεων.
Εξ ου και η πρόσκληση που απευθύνουν προς τις ΗΠΑ -τη νέα αμερικανική διοίκηση του Τζο Μπάιντεν- για συντονισμό. Κανείς ηγέτης με βαρύνουσα γνώμη στο Ε.Σ. δεν θέλει τη ρήξη με την Τουρκία και οι πιο ισχυρές χώρες (Γερμανία, Ιταλία, Ισπανία) δεν θέλουν πραγματικές κυρώσεις. Οι αντιφατικές επιδιώξεις των «27» ακυρώνουν το βασικό ζητούμενο, που είναι μια «συνεκτική σχέση» με την Τουρκία. Συνεπώς η Ε.Ε., με πρώτη την καγκελάριο Μέρκελ, παραδέχονται ότι μόνο με «βαριά διπλωματία» μπορεί να σπάσει ο φαύλος κύκλος που κρατά εδώ και χρόνια, για τον οποίο η Κύπρος και η Ελλάδα είναι συνυπεύθυνες. Ο ΥΠΕΞ Χάικο Μάας ήταν αυτός που πρότεινε την πρόσκληση προς τους Αμερικανούς.
Ο πρωθυπουργός Κ. Μητσοτάκης και ο πρόεδρος Ν. Αναστασιάδης μπαινοβγαίνουν στο ανώτατο θεσμικό όργανο της Ε.Ε. ως διαμαρτυρόμενοι και φωνασκούντες. Στην πράξη δεν διαθέτουν στρατηγική, ούτε προτάσεις ενταγμένες σε μια κυρίαρχη γραμμή για την πρόσδεση της Τουρκίας, καταθέτοντας προτάσεις για να λύσουν τα προβλήματά τους. Τα διαιωνίζουν, μεταθέτουν στον χρόνο τις δικές τους ευθύνες και παίζουν συγκυριακά με τους αντιδραστικούς που τρέφονται με τον αντι-ερντογανισμό. Ομως με την καταγγελία ως διπλωματικό μέσο και με εθισμένη την κοινή γνώμη στην ανέξοδη ρητορεία ο Ν. Αναστασιάδης σπρώχνει πιο βαθιά την Κύπρο από το χείλος της διχοτόμησης. Ο δε Ελληνας πρωθυπουργός δεν μπορεί να ανακόψει την παρουσία του τουρκικού Ναυτικού από τα ανατολικά της Ρόδου μέχρι την Κύπρο.
Σε αυτό το Ε.Σ. ο Ελληνας πρωθυπουργός Κ. Μητσοτάκης πήρε πάνω του την ευθύνη της καθιερωμένης πλέον διάλεξης προς τους υπόλοιπους εταίρους περί της αξιοπιστίας της Ευρώπης απέναντι στην ταραχοποιό Τουρκία. «Pacta sunt servanda» είπε προσερχόμενος στο δείπνο της Πέμπτης απαιτώντας κυρώσεις. Μέσα από όλο τον… σαματά ο πρωθυπουργός τροποποίησε ελάχιστα το λεκτικό, ώστε τα μέτρα που αποφασίστηκαν το 2019 για τις γεωτρήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ να διευρυνθούν και για την Ελλάδα. Στην πρόθεση για επαναξιολόγηση της Τουρκίας τον Μάρτιο του 2021 η εντολή προς τον Μπορέλ θα αφορά όλο το φάσμα των ευρωτουρκικών σχέσεων. Ο ΥΠΕΞ Ν. Δένδιας πιστεύει ότι μπορεί έτσι να μπλοκάρει και την Τελωνειακή Ενωση της Τουρκίας, δηλαδή να… ακυρώσει εμπορικά συμφέροντα δισ. ευρώ με τους «27» και να πάει τις σχέσεις πίσω στο 1995. Οχι να συζητήσει και μια νέα αναβαθμισμένη σχέση, βίζα, μεταναστευτικό κ.ο.κ. Θεωρεί λοιπόν ότι ο Ζ. Μπορέλ τον Μάρτιο θα περιλάβει στην έκθεσή του «όλα τα εργαλεία και τις επιλογές…».
Η έκφραση «pacta sunt servanda» έχει μια σημειολογία στις ευρωτουρκικές σχέσεις. Την επικαλέστηκε το 2000 ο πρόεδρος της Κομισιόν, Λουξεμβούργιος Ζακ Σαντέρ, ως απάντηση στις απειλές της Τουρκίας για «άνευ ορίων» αντίδραση αν η Κύπρος εντασσόταν στην Ε.Ε. χωρίς να προηγηθεί η επίλυση του Κυπριακού. Τότε το «pacta sunt servanda» έγινε όντως λάβαρο, αλλά αφορούσε μια συνολική στρατηγική, την οποία εφάρμοσε η ελληνική διπλωματία από το Ελσίνκι (1999) και ακολούθησε η Κύπρος μέχρι το 2003 για να λύσουν τα προβλήματά τους με την Τουρκία. Είχε τη στήριξη όλων των ισχυρών χωρών της Ε.Ε. και των ΗΠΑ.
Το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών γνωρίζει από τα αρχεία του ότι τον Νοέμβριο του 2003 οι διαπραγματεύσεις Ελλάδας - Τουρκίας κατέστησαν επιλύσιμα όλα τα ζητήματα που αφορούσαν το Αιγαίο. Ορισμένες περιοχές οριοθέτησης που απέμεναν, θα διαβιβάζονταν για υποχρεωτική διαιτησία στη Χάγη. Με βάση τα συμπεράσματα του τότε Ε.Σ. (2002), η Τουρκία θα έπρεπε να συμμορφωθεί σε αυτό μέχρι τον Δεκέμβριο του 2004, αν ήθελε να αρχίσει διαπραγματεύσεις ένταξης.
Η ελληνική κυβέρνηση, υπό τους Καραμανλή - Μολυβιάτη, ως γνωστόν υπαναχώρησε. Τώρα οι Μητσοτάκης - Δένδιας φορτώθηκαν το άλυτο πρόβλημα που αφορά όχι μόνο το Αιγαίο, αλλά και την τεράστια ανοιχτή θάλασσα ανατολικά και νότια της Ρόδου μέχρι την Κύπρο. Ο Κ. Μητσοτάκης συνυπογράφει: «Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο σημείωσε την απόσυρση του πλοίου Oruc Reis από την Τουρκία και επιμένει σε διαρκούσα αποκλιμάκωση έτσι ώστε να επιτρέψει τη γρήγορη επανάληψη και ομαλή συνέχιση των άμεσων διερευνητικών συνομιλιών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας». Ούτε λέξη για Χάγη και προθεσμίες!
Ο Ν. Αναστασιάδης βρίσκεται σε ακόμα πιο δεινή θέση, αφού ποτέ δεν ήγειρε την ουσία του Κυπριακού σε Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Ουδέποτε ζήτησε ουσιώδη αλληλεγγύη. Κι αυτός συνυπογράφει ότι «η προσφορά για μια θετική ατζέντα Ε.Ε. - Τουρκίας παραμένει στο τραπέζι, εάν η Τουρκία επιθυμεί να προωθήσει μια πραγματική εταιρική σχέση με την Ε.Ε. και τα κράτη-μέλη της και να επιλύσει τις διαφορές μέσω του διαλόγου και σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο». Αντλώντας από την εποχή των Αδεσμεύτων, ο Κύπριος πρόεδρος επέμενε στην καταδίκη της Τουρκίας για τα «μονομερή βήματα στο Βαρώσι».
Από το 2017 που ναυάγησαν οι διαπραγματεύσεις του ΟΗΕ στο Κραντ Μοντανά, η Λευκωσία αντικατέστησε την πιο σοβαρή προσπάθεια επίλυσης με τον τυχοδιωκτισμό των ΑΟΖ. Η Κύπρος υπέστη εξευτελισμό και πλήρη αμφισβήτηση στις θάλασσές με τα τουρκικά γεωτρύπανα υποτιμώντας την τουρκική αντίδραση. Τώρα -που δεν έχει πλέον προοδευτικό συνομιλητή για τους Τουρκοκύπριους- συνυπογράφει στα συμπεράσματα «τη γρήγορη επανέναρξη των συνομιλιών υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών».
