Κακή διπλωματία, ωραία παράσταση

Παρά την παταγώδη αποτυχία όλων των μέχρι σήμερα «διερευνητικών» επαφών με την Τουρκία και χωρίς να έχει μεσολαβήσει κάποια έστω μικρή προοπτική, η κυβέρνηση, εμφανώς απροετοίμαστη, αποφασίζει να παραβλέψει τις συνεχιζόμενες και θεωρούμενες ως σοβαρές τουρκικές προκλήσεις, λεκτικές και μη, αποδεχόμενη πρόσκληση του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών προς τον Ελληνα ομόλογό του. Μια προδήλως καιροσκοπική κίνηση, στο πλαίσιο των γενικότερων τουρκικών διπλωματικών ελιγμών, σε σημείο μάλιστα που και εμείς οι ίδιοι διαμηνύαμε ότι δεν περιμένουμε τίποτε από αυτή την επίσκεψη. Πήγαμε απλώς μια βόλτα να ξεσκάσουμε, μιας και μας αρέσουν και οι «διπλωματικοί μαραθώνιοι».

Την τέχνη της διπλωματίας ποτέ δεν την κατείχαμε. Θα έπρεπε όμως να είμαστε σε θέση να αντιλαμβανόμαστε έστω τα στοιχειώδη. Το ότι η πρόσκληση έγινε αποκλειστικά και μόνο για να βελτιωθεί διεθνώς η εικόνα της Τουρκίας, ενόψει των διαφόρων επικείμενων συνόδων, το αντιλαμβάνεται και ο πιο αδαής διπλωματικός υπάλληλος. Και οι δυο πλευρές έχουν απόλυτη συνείδηση του αδιέξοδου που υπάρχει εδώ και μισό αιώνα, ώστε να μην περιμένουν τίποτε από τέτοιου είδους συναντήσεις.

Η Τουρκία όμως γνωρίζει πολύ καλύτερα και πώς να δημιουργεί και κυρίως πώς να εκμεταλλεύεται ευκαιρίες που προωθούν τους στόχους της. Και αφού ανοήτως και χωρίς κανένα ανταποδοτικό όφελος συρθήκαμε σε αυτή την επίσκεψη, σε κάποια φάση, προφανώς, αντιληφθήκαμε το σφάλμα και αποφασίσαμε, την τελευταία στιγμή, να το καλύψουμε επιδεικνύοντας λίγη εθνική επιθετικότητα.

Τότε φάνηκε και η διπλωματική μας ένδεια. Προκειμένου δε να ικανοποιηθεί και η κοινή γνώμη, αποφασίζεται να δοθεί μια ωραία τηλεοπτική παράσταση. Στη, διεθνώς καθιερωμένη ως τυπική και ανούσια, συνέντευξη Τύπου, όπου παραδοσιακά μετά το τέλος των συνομιλιών συνήθως ανταλλάσσονται γενικόλογα σχόλια και τυπικές φιλοφρονήσεις, ο Ελληνας υπουργός έκρινε σκόπιμο να αραδιάσει όλες τις γνωστές ελληνικές θέσεις και αντιδικίες που έχουμε με την Τουρκία.

Αναμφίβολα και αιφνιδιάστηκε ο Τούρκος ομόλογός του και σαφώς εμφανίστηκε ως ο πιο αδύναμος, προσπαθώντας και αυτός να μπει στο κλίμα για να δώσει τις δικές του εξηγήσεις. Εξελίχτηκε σε μια ανούσια μεν κοκορομαχία, με τον Ελληνα όμως υπουργό να εμφανίζεται ως ο λεκτικά επιτιθέμενος και ο Τούρκος ως ο αμυνόμενος. Θρίαμβος για την Ελλάδα, κόλαφος για την Τουρκία! Φυσικά και όλα τα επιδοτούμενα τηλεοπτικά μέσα κυριολεκτικά εκστασιάστηκαν. Παρουσίασαν δε μία κοινότοπη συνέντευξη Τύπου, στην οποία απλά επαναλήφθηκαν εκατέρωθεν τα αυτονόητα και χιλιοειπωμένα ερείσματα, ως μία εθνική νίκη επί της Τουρκίας.

Μπορεί οι τουρκικές ακταιωροί να καταδιώκουν και να εμβολίζουν, ακόμα και μέσα στα χωρικά μας ύδατα, τις αντίστοιχες δικές μας ακταιωρούς του Λιμενικού, ενώ εμείς επιδεικνύουμε «σύνεση» και «αυτοσυγκράτηση», στα λόγια όμως δεν σηκώνουμε μύγα στο σπαθί μας. Είμαστε αδυσώπητοι, κατατροπώνοντας κάθε τουρκική πρόκληση.

Πάρα πολλές φορές και κυρίως στη σύγχρονη πολιτική μας ιστορία έχουμε αναγάγει το αυτονόητο σε ζητούμενο. Είναι μια παραπλανητική μεθοδολογία προκειμένου να παρακαμφθούν τα δυσεπίλυτα θέματα. Τι πιο αυτονόητο από το να προβάλλεις τις εθνικές σου θέσεις συνδιαλεγόμενος με τον Τούρκο ομόλογό σου; Τι πιο αυτονόητο από το να περιμένεις να ακούσεις και τις επακόλουθες όποιες δικές του αντιρρήσεις; Και τι πιο αυτονόητο όταν γνωρίζεις ότι έχουν, κατ’ επανάληψη, προβληθεί αυτές οι θέσεις σε όλες τις μέχρι σήμερα διμερείς «διερευνητικές» επαφές; Η δημόσια όμως αντιπαράθεση γίνεται ένα πολύ ενδιαφέρον τηλεοπτικό θέαμα υψηλής θεαματικότητας. Το γεγονός ότι δεν αποφέρει κανένα απολύτως ουσιαστικό πλεονέκτημα, αντίθετα οριοθετεί ένα ψυχροπολεμικό αρνητικό κλίμα, το οποίο το μόνο που δεν μπορεί να επιτύχει είναι να λύσει προβλήματα, θεωρείται παρεμπίπτον θέμα. Η τηλεθέαση και ο νικητής μετράει.

Με όση πατριωτική διάθεση και εάν θελήσει κάποιος να την κρίνει, η συνέντευξη του υπουργού Εξωτερικών ήταν μια διπλωματικά λανθασμένη κίνηση, που στόχευε αποκλειστικά και μόνο στην εσωτερική κατανάλωση, τομέα στον οποίο και πέτυχε απόλυτα. Το ότι απομάκρυνε την όποια, έστω και αμυδρή, προοπτική κάποιας ουσίας δεν φαίνεται να απασχόλησε κανέναν.

Στην ενάσκηση της διπλωματίας ζητούμενο δεν είναι η αυτοϊκανοποίηση, ούτε φυσικά είναι η ικανοποίηση του τηλεοπτικού σου κοινού. Ζητούμενο είναι να χρησιμοποιείς, να προβάλλεις και να μπορείς να εκμεταλλευτείς τα ερείσματά σου, κατά τρόπο ώστε σταδιακά, ρεαλιστικά και υπομονετικά να προχωράς προς τον στόχο σου. Εάν βέβαια έχεις στόχους. Η διάθεση της Τουρκίας, παρά τη θεωρούμενη «ήττα» της, για νέα συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών, δείχνει αυτή τη μεθοδολογία.

Είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι τόσο εμείς όσο και η Τουρκία πρέπει να υπερβούμε τους εαυτούς μας, εάν και εφόσον θέλουμε να επιλύσουμε τις διμερείς διαφορές μας. Τα περί αναγωγής των ελληνοτουρκικών σε τουρκοευρωπαϊκά προβλήματα είναι αστεϊσμοί οι οποίοι, ακόμα και εάν ίσχυαν, δεν θα έπρεπε να μας χαροποιούν, δεδομένης της εμπειρίας μας από την ευρωπαϊκή αντιμετώπιση της Τουρκίας.

Μόνο στις δύο χώρες εναπόκειται να κάνουν και συμβιβασμούς και υποχωρήσεις με και από τα όσα ανυπόστατα, επί σειρά ετών, τροφοδοτούν τον φονταμενταλισμό της κοινής γνώμης. Δεν γνωρίζω κατά πόσο ορθά αποδίδεται στον Δ. Σολωμό η ρήση «Το έθνος πρέπει να μάθει να θεωρεί εθνικόν ό,τι είναι αληθές», είναι όμως, σε κάθε περίπτωση, διαχρονικά επίκαιρη για την ελληνική -και όχι μόνο- πραγματικότητα.

Δυστυχώς, όμως, μία τέτοια υπέρβαση, καμία χώρα δεν φαίνεται διατεθειμένη να διακινδυνεύσει, αναλογιζόμενη την κατάρα του πολιτικού κόστους. Τουλάχιστον όμως και μέχρις ότου το πολιτισμικό επίπεδο των δυο λαών μας ή έστω το πολιτικό σθένος κάποιων ηγετών μας συμπέσει χρονικά και επιτρέψει μία τέτοια διαφορετική προσέγγιση, ας σταματήσουμε αυτές τις αποπροσανατολιστικές και ανόητες «διερευνητικές» συναντήσεις.

Δεν υπάρχει απολύτως τίποτε προς διερεύνηση, πέρα από την πολιτική βούληση. Ούτε επιτρέπεται να εθίζεται ο Ελληνας πολίτης με επιπέδου τηλεοπτικών ανοησιών νικητές και ηττημένους, ανάλογα με το ποιος υπουργός ή ποιος πρωθυπουργός τα λέει καλύτερα από τον Τούρκο ή τον οποιονδήποτε άλλο ομόλογό του. Αυτό που θα πρέπει να επιβραβεύει είναι ποιος πολιτικός είναι σε θέση να βελτιώσει την εθνική, διεθνή και οικονομική υπόσταση της χώρας, παραμερίζοντας το προσωπικό πολιτικό όφελος.

Υπάρχουν πολύ περισσότερες -απ’ όσες αντέχει το μέσο ανθρώπινο νοητικό επίπεδο- τηλεοπτικές εκπομπές για πλήρη αποχαύνωση και τέρψη. Ας κρατήσει το υπουργείο Εξωτερικών τα θέματα διεθνούς συνεργασίας στο επίπεδο που τους αρμόζει, μήπως κάποτε μπορέσει να δώσει και κάποιες ουσιαστικές λύσεις στα θέματα που κρατούν τη χώρα όμηρο ξεπερασμένων εθνικιστικών αντιλήψεων και ανυπόστατων οραματισμών.