Διαβατήρια και Κυπριακό σπάνε την «ευφορία» Αναστασιάδη
Κυριάκος Πιερίδης, Η Εφημερίδα των Συντακτών, Δημοσιευμένο: 2021-06-13
Είκοσι μήνες απομένουν για την ολοκλήρωση της β’ προεδρικής θητείας του και ο πρόεδρος Ν. Αναστασιάδης εμφανίζεται στο εσωτερικό της Κύπρου ως να έχει ανακτήσει χαμένο έδαφος. Στην αναστροφή του κλίματος συνέτειναν το αποτέλεσμα των βουλευτικών εκλογών (30/5), ο χειρισμός του προέδρου του ΔΗΣΥ Αβέρωφ Νεοφύτου στη νέα Βουλή και η εκλογή της Αννίτας Δημητρίου (Πέμπτη 10/6) ως της πρώτης γυναίκας προέδρου του σώματος.
Από την άλλη, αυτή την περίοδο παρατηρείται αδυναμία για μια συγκροτημένη και στιβαρή αντιπολίτευση και το κυβερνητικό στρατόπεδο μονοπωλεί την πολιτική ατζέντα. Επεται μάλιστα και κυβερνητικός ανασχηματισμός και ο Ν. Αναστασιάδης αισθάνεται να βγαίνει από την κολυμβήθρα του Σιλωάμ για να συνεχίσει την πολιτική του μέχρι το πέρας της θητείας του. Πλην, όμως, όλα αυτά δεν είναι παρά μια εικονική πραγματικότητα. Η ευφορία είναι συγκυριακή, καθώς τα πραγματικά προβλήματα πιέζουν σε δύο μέτωπα: τη διαφθορά των «χρυσών διαβατηρίων» και το Κυπριακό που οδεύει σε νέα επιδείνωση μετά τα πενιχρά αποτελέσματα της άτυπης Διάσκεψης της Γενεύης τον Απρίλιο.
Τα δύο ανοιχτά μέτωπα
Η πρωτοφανής σε βάθος διαφθορά στη βιομηχανία 6.779 «χρυσών» διαβατηρίων επανήλθε για να ταρακουνήσει ξανά το Προεδρικό. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προχώρησε στην κατάθεση αιτιολογημένης γνώμης (Τετάρτη 9/6) και δίνει προθεσμία δύο μηνών στην κυβέρνηση Αναστασιάδη να συμμορφωθεί για όσα έπραξε μαζικά και αχαλίνωτα στην 8ετία της, τερματίζοντας άμεσα το λεγόμενο Κυπριακό Πρόγραμμα Επενδύσεων (ΚΠΕ) έναντι πώλησης διαβατηρίων.
Το δεύτερο μέτωπο είναι το Κυπριακό, που επίσης δεν εξαρτάται από την επίπλαστη παρούσα συγκυρία. Το καλοκαίρι προβλέπεται ιδιαίτερα θερμό με την Τουρκία, που ετοιμάζεται να ρίξει επιπρόσθετη πίεση με νέα τετελεσμένα στην Κύπρο (Βαρώσι – ΑΟΖ).
Στα δύο αυτά μέτωπα (χρυσά διαβατήρια και Κυπριακό), ο Ν. Αναστασιάδης μοιάζει να στέκει σε «πήλινα πόδια». Τα περιθώρια ελιγμών στο Δικαστήριο Ε.Ε. και στον ΟΗΕ στενεύουν και είναι άγνωστο αν μπορεί να «αγοράσει χρόνο» μέχρι το 2023.
Στο Δικαστήριο Ε.Ε.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε αιτιολογημένη γνώμη, την οποία εδράζει κυρίως η συνέχιση εξέτασης 1.400 αιτήσεων, παρά τον τυπικό τερματισμό του ΚΠΕ έναντι πολιτογραφήσεων την 1/11/2020. Αυτό αποδεικνύει κακή πίστη και ανειλικρίνεια. Οι Βρυξέλλες αντιλαμβάνονται ότι το κράτος - μέλος λαμβάνει ορισμένα μέτρα υπό αφόρητη πίεση, τα οποία, όμως, κρίνει εντελώς ανεπαρκή.
Η κυπριακή κυβέρνηση δεν τήρησε καν τα προσχήματα κι αυτό επιβαρύνει τη θέση της και κινεί ακόμα μεγαλύτερες υποψίες για την έκταση της διαφθοράς. Τελεσίδικα τώρα, αν δεν συμμορφωθεί εντός δύο μηνών, το ζήτημα θα αχθεί ενώπιον του Δικαστηρίου Ε.Ε.
Το Προεδρικό φαίνεται να είχε «εσωτερική» πληροφόρηση από τις Βρυξέλλες για την κίνηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να προχωρήσει. Κατά σύμπτωση, η Ερευνητική Επιτροπή για το ΚΠΕ υπό τον πρώην δικαστή Μ. Νικολάτο πρόλαβε να καταθέσει στον Γενικό Εισαγγελέα το πόρισμα της (Δευτέρα 7/6) για να χρησιμοποιηθεί ως ελαφρυντικό για τη νέα δίμηνη αξιολόγηση, προτού φθάσει στο Δικαστήριο.
Αναζητώντας πίστωση χρόνου, την Τρίτη (8/6) ο Ν. Αναστασιάδης διακήρυξε ότι «υπήρχαν κενά, υπήρχαν αδυναμίες, υπήρξαν παρανομίες, υπάρχουν και πειθαρχικές και ποινικές και άλλες ευθύνες, όπως βεβαίως και πολιτικές». Για πολλοστή φορά ανέφερε ότι θα «αναλάβει τις πολιτικές ευθύνες που αναλογούν στην παρούσα κυβέρνηση». Ολα μοιάζουν να γίνονται για εσωτερικές επικοινωνιακές ανάγκες: «οι επιτήδειοι (που εκμεταλλεύτηκαν το πρόγραμμα) δεν θα πρέπει να κοιμούνται ήσυχοι…», κατέληξε.
Η πικρή αλήθεια για το ΚΠΕ, όμως, ανιχνεύεται μέσα από τα αντικειμενικά δεδομένα και προφανώς έτσι τα διαβάζει και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Τα στατιστικά στοιχεία καταγράφονται από την Επιτροπή Νικολάτου: το 53% των αιτήσεων που εγκρίθηκαν ήταν παράνομες – αφορούσαν συγγενείς και διευθυντικά στελέχη επενδυτών, ενώ ενδεικτικά αναφέρεται και ένα επιπρόσθετο ποσοστό (10%) ως υψηλού ρίσκου (πολιτικά εκτιθέμενα πρόσωπα, γνωστοί διεθνείς απατεώνες και φυγόδικοι).
Αυτά καταδεικνύουν τον μαζικό χαρακτήρα ενός στημένου «πλιάτσικου» κι όχι ενός προγράμματος με… αδυναμίες και κενά. Είναι άξιον απορίας, πάντως, ότι η Επιτροπή Νικολάτου απέφυγε κάθε αναφορά στη συνέχιση εξέτασης 1.400 αιτήσεων, κάτι που τόσο εξόργισε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Ο Ν. Αναστασιάδης γνωρίζει, όμως, ότι η διαχείριση του προβλήματος στο εσωτερικό δεν είναι αρκετή, γιατί έχει να αντιμετωπίσει πλέον την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο Δικαστήριο Ε.Ε. Ετσι, προσπαθεί να κερδίσει χρόνο, να εξαντλήσει τη γραφειοκρατία και τις διαδικασίες, ενώ μεθοδεύει περιστασιακά «μέτρα» εκτόνωσης: για μερικές πολιτογραφήσεις κινείται η διαδικασία ανάκλησης, για 2 - 3 δεκάδες καταχωρήθηκαν ποινικές υποθέσεις. Τώρα, με το πόρισμα Νικολάτου γίνεται λόγος για ευθύνες (ποινικές, πειθαρχικές, δεοντολογίας, πολιτικές) που δεν έχουν ονοματεπώνυμο, δεν έχουν «νονό» και μπορεί και να μην είναι… κολάσιμες.
Δόλος και πολιτικές ευθύνες
Πολύ κρίσιμο ζήτημα για όσους εξετάζουν εις βάθος το σκάνδαλο των «χρυσών» διαβατηρίων –και αυτό αφορά την ποιότητα του κράτους δικαίου στην Κύπρο– είναι η ικανότητα του κυπριακού συστήματος δικαιοσύνης να διορθώσει τα πράγματα. Αυτό ακουμπά ευθέως στο πρόβλημα της διαπλοκής, της σύγκρουσης συμφερόντων και τώρα επεκτείνεται στην εγκυρότητα των διαδικασιών που έχουν δρομολογηθεί μέσω της Ερευνητικής Επιτροπής Νικολάτου.
Ετσι ελέγχεται η ανεξαρτησία άλλης μιας επιτροπής, της οποίας το πόρισμα «κοσκινίζεται» από δύο γενικούς εισαγγελείς πρώην υπουργούς στο Υπουργικό των διαβατηρίων. Πώς άραγε η επιτροπή αυτή έφθασε να απαντήσει το πιο επίμαχο ερώτημα –αυτό της ενορχηστρωμένης από το κεφάλι διαφθοράς– και αποφαίνεται ότι «δεν διαπίστωσε δόλο»; Η υποκειμενικότητα Νικολάτου συνιστά κραυγαλέα αντίφαση των όσων ακούστηκαν από αρμοδίους υπουργούς και γενικούς διευθυντές, των δικών της διαπιστώσεων για πολιτικές ευθύνες –που επίσης σπεύδει να προκαταλάβει ως μη ποινικές– αλλά και των ωμών στατιστικών δεδομένων.
Ολη αυτή η υπόθεση δεν είναι μάλιστα πολιτικά «ουδέτερη», αφού η Κύπρος έχει τουλάχιστον δύο ανοιχτά ζητήματα που περνούν από τις Βρυξέλλες και καθορίζουν τα επόμενα βήματά της:
● το στρατηγικό αδιέξοδο στο Κυπριακό και η επικείμενη συζήτηση για τις σχέσεις Τουρκίας - Ε.Ε. και
● τα ζητήματα ανάκαμψης, που αφορούν την υλοποίηση ενός μεταρρυθμιστικού προγράμματος, στενά συνδεδεμένου με τη χρηματοδότηση έργων υποδομής για την περίοδο μέχρι το 2026.
Ο Ν. Αναστασιάδης προετοιμάζεται για τη σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στο τέλος Ιουνίου, με διακηρυγμένη θέση για «βέτο» στη θετική ατζέντα της Τουρκίας. Οι αναφορές που λαμβάνουν οι Ευρωπαίοι εταίροι από τον ΟΗΕ σε σχέση με τον απόηχο της άτυπης Διάσκεψης της Γενεύης δεν αντιστοιχούν σε όσα διακινεί το Προεδρικό για τη θετική στάση Αναστασιάδη.
Ο ΟΗΕ αμφιβάλλει για τις θέσεις Αναστασιάδη και τις θεωρεί ασαφείς τόσο στο ζήτημα της πολιτικής ισότητας όσο και στην αποκεντρωμένη Ομοσπονδία, που ο ίδιος θέλει τώρα να προωθήσει. Σε αναφορές του ΟΗΕ γράφεται χαρακτηριστικά ότι όλο λέει για «αποκεντρωμένη» Ομοσπονδία αλλά ποτέ δεν εξήγησε τι εννοεί.
Το χειρότερο είναι ότι ο Α. Γκουτιέρες, υπό αυτές τις περιστάσεις, θεωρεί αδύνατο να επανέλθει το πλαίσιο 6 σημείων που κατέθεσε πριν από 4 χρόνια στο Κραντ Μοντάνα. Αντί αυτού, προτείνει και επεξεργάζεται ένα νέο σημείο αφετηρίας, που καλύπτει μέρος των απαιτήσεων Τουρκίας και Ερσίν Τατάρ για «κυριαρχική ισότητα»: τη λεγόμενη «bottom – up» διαδικασία, στην οποία θα συνεισφέρουν το «απόθεμα κυριαρχίας» τους οι δύο Κοινότητες.
Από την άλλη, αυτή την περίοδο παρατηρείται αδυναμία για μια συγκροτημένη και στιβαρή αντιπολίτευση και το κυβερνητικό στρατόπεδο μονοπωλεί την πολιτική ατζέντα. Επεται μάλιστα και κυβερνητικός ανασχηματισμός και ο Ν. Αναστασιάδης αισθάνεται να βγαίνει από την κολυμβήθρα του Σιλωάμ για να συνεχίσει την πολιτική του μέχρι το πέρας της θητείας του. Πλην, όμως, όλα αυτά δεν είναι παρά μια εικονική πραγματικότητα. Η ευφορία είναι συγκυριακή, καθώς τα πραγματικά προβλήματα πιέζουν σε δύο μέτωπα: τη διαφθορά των «χρυσών διαβατηρίων» και το Κυπριακό που οδεύει σε νέα επιδείνωση μετά τα πενιχρά αποτελέσματα της άτυπης Διάσκεψης της Γενεύης τον Απρίλιο.
Τα δύο ανοιχτά μέτωπα
Η πρωτοφανής σε βάθος διαφθορά στη βιομηχανία 6.779 «χρυσών» διαβατηρίων επανήλθε για να ταρακουνήσει ξανά το Προεδρικό. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προχώρησε στην κατάθεση αιτιολογημένης γνώμης (Τετάρτη 9/6) και δίνει προθεσμία δύο μηνών στην κυβέρνηση Αναστασιάδη να συμμορφωθεί για όσα έπραξε μαζικά και αχαλίνωτα στην 8ετία της, τερματίζοντας άμεσα το λεγόμενο Κυπριακό Πρόγραμμα Επενδύσεων (ΚΠΕ) έναντι πώλησης διαβατηρίων.
Το δεύτερο μέτωπο είναι το Κυπριακό, που επίσης δεν εξαρτάται από την επίπλαστη παρούσα συγκυρία. Το καλοκαίρι προβλέπεται ιδιαίτερα θερμό με την Τουρκία, που ετοιμάζεται να ρίξει επιπρόσθετη πίεση με νέα τετελεσμένα στην Κύπρο (Βαρώσι – ΑΟΖ).
Στα δύο αυτά μέτωπα (χρυσά διαβατήρια και Κυπριακό), ο Ν. Αναστασιάδης μοιάζει να στέκει σε «πήλινα πόδια». Τα περιθώρια ελιγμών στο Δικαστήριο Ε.Ε. και στον ΟΗΕ στενεύουν και είναι άγνωστο αν μπορεί να «αγοράσει χρόνο» μέχρι το 2023.
Στο Δικαστήριο Ε.Ε.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε αιτιολογημένη γνώμη, την οποία εδράζει κυρίως η συνέχιση εξέτασης 1.400 αιτήσεων, παρά τον τυπικό τερματισμό του ΚΠΕ έναντι πολιτογραφήσεων την 1/11/2020. Αυτό αποδεικνύει κακή πίστη και ανειλικρίνεια. Οι Βρυξέλλες αντιλαμβάνονται ότι το κράτος - μέλος λαμβάνει ορισμένα μέτρα υπό αφόρητη πίεση, τα οποία, όμως, κρίνει εντελώς ανεπαρκή.
Η κυπριακή κυβέρνηση δεν τήρησε καν τα προσχήματα κι αυτό επιβαρύνει τη θέση της και κινεί ακόμα μεγαλύτερες υποψίες για την έκταση της διαφθοράς. Τελεσίδικα τώρα, αν δεν συμμορφωθεί εντός δύο μηνών, το ζήτημα θα αχθεί ενώπιον του Δικαστηρίου Ε.Ε.
Το Προεδρικό φαίνεται να είχε «εσωτερική» πληροφόρηση από τις Βρυξέλλες για την κίνηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να προχωρήσει. Κατά σύμπτωση, η Ερευνητική Επιτροπή για το ΚΠΕ υπό τον πρώην δικαστή Μ. Νικολάτο πρόλαβε να καταθέσει στον Γενικό Εισαγγελέα το πόρισμα της (Δευτέρα 7/6) για να χρησιμοποιηθεί ως ελαφρυντικό για τη νέα δίμηνη αξιολόγηση, προτού φθάσει στο Δικαστήριο.
Αναζητώντας πίστωση χρόνου, την Τρίτη (8/6) ο Ν. Αναστασιάδης διακήρυξε ότι «υπήρχαν κενά, υπήρχαν αδυναμίες, υπήρξαν παρανομίες, υπάρχουν και πειθαρχικές και ποινικές και άλλες ευθύνες, όπως βεβαίως και πολιτικές». Για πολλοστή φορά ανέφερε ότι θα «αναλάβει τις πολιτικές ευθύνες που αναλογούν στην παρούσα κυβέρνηση». Ολα μοιάζουν να γίνονται για εσωτερικές επικοινωνιακές ανάγκες: «οι επιτήδειοι (που εκμεταλλεύτηκαν το πρόγραμμα) δεν θα πρέπει να κοιμούνται ήσυχοι…», κατέληξε.
Η πικρή αλήθεια για το ΚΠΕ, όμως, ανιχνεύεται μέσα από τα αντικειμενικά δεδομένα και προφανώς έτσι τα διαβάζει και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Τα στατιστικά στοιχεία καταγράφονται από την Επιτροπή Νικολάτου: το 53% των αιτήσεων που εγκρίθηκαν ήταν παράνομες – αφορούσαν συγγενείς και διευθυντικά στελέχη επενδυτών, ενώ ενδεικτικά αναφέρεται και ένα επιπρόσθετο ποσοστό (10%) ως υψηλού ρίσκου (πολιτικά εκτιθέμενα πρόσωπα, γνωστοί διεθνείς απατεώνες και φυγόδικοι).
Αυτά καταδεικνύουν τον μαζικό χαρακτήρα ενός στημένου «πλιάτσικου» κι όχι ενός προγράμματος με… αδυναμίες και κενά. Είναι άξιον απορίας, πάντως, ότι η Επιτροπή Νικολάτου απέφυγε κάθε αναφορά στη συνέχιση εξέτασης 1.400 αιτήσεων, κάτι που τόσο εξόργισε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Ο Ν. Αναστασιάδης γνωρίζει, όμως, ότι η διαχείριση του προβλήματος στο εσωτερικό δεν είναι αρκετή, γιατί έχει να αντιμετωπίσει πλέον την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο Δικαστήριο Ε.Ε. Ετσι, προσπαθεί να κερδίσει χρόνο, να εξαντλήσει τη γραφειοκρατία και τις διαδικασίες, ενώ μεθοδεύει περιστασιακά «μέτρα» εκτόνωσης: για μερικές πολιτογραφήσεις κινείται η διαδικασία ανάκλησης, για 2 - 3 δεκάδες καταχωρήθηκαν ποινικές υποθέσεις. Τώρα, με το πόρισμα Νικολάτου γίνεται λόγος για ευθύνες (ποινικές, πειθαρχικές, δεοντολογίας, πολιτικές) που δεν έχουν ονοματεπώνυμο, δεν έχουν «νονό» και μπορεί και να μην είναι… κολάσιμες.
Δόλος και πολιτικές ευθύνες
Πολύ κρίσιμο ζήτημα για όσους εξετάζουν εις βάθος το σκάνδαλο των «χρυσών» διαβατηρίων –και αυτό αφορά την ποιότητα του κράτους δικαίου στην Κύπρο– είναι η ικανότητα του κυπριακού συστήματος δικαιοσύνης να διορθώσει τα πράγματα. Αυτό ακουμπά ευθέως στο πρόβλημα της διαπλοκής, της σύγκρουσης συμφερόντων και τώρα επεκτείνεται στην εγκυρότητα των διαδικασιών που έχουν δρομολογηθεί μέσω της Ερευνητικής Επιτροπής Νικολάτου.
Ετσι ελέγχεται η ανεξαρτησία άλλης μιας επιτροπής, της οποίας το πόρισμα «κοσκινίζεται» από δύο γενικούς εισαγγελείς πρώην υπουργούς στο Υπουργικό των διαβατηρίων. Πώς άραγε η επιτροπή αυτή έφθασε να απαντήσει το πιο επίμαχο ερώτημα –αυτό της ενορχηστρωμένης από το κεφάλι διαφθοράς– και αποφαίνεται ότι «δεν διαπίστωσε δόλο»; Η υποκειμενικότητα Νικολάτου συνιστά κραυγαλέα αντίφαση των όσων ακούστηκαν από αρμοδίους υπουργούς και γενικούς διευθυντές, των δικών της διαπιστώσεων για πολιτικές ευθύνες –που επίσης σπεύδει να προκαταλάβει ως μη ποινικές– αλλά και των ωμών στατιστικών δεδομένων.
Ολη αυτή η υπόθεση δεν είναι μάλιστα πολιτικά «ουδέτερη», αφού η Κύπρος έχει τουλάχιστον δύο ανοιχτά ζητήματα που περνούν από τις Βρυξέλλες και καθορίζουν τα επόμενα βήματά της:
● το στρατηγικό αδιέξοδο στο Κυπριακό και η επικείμενη συζήτηση για τις σχέσεις Τουρκίας - Ε.Ε. και
● τα ζητήματα ανάκαμψης, που αφορούν την υλοποίηση ενός μεταρρυθμιστικού προγράμματος, στενά συνδεδεμένου με τη χρηματοδότηση έργων υποδομής για την περίοδο μέχρι το 2026.
Ο Ν. Αναστασιάδης προετοιμάζεται για τη σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στο τέλος Ιουνίου, με διακηρυγμένη θέση για «βέτο» στη θετική ατζέντα της Τουρκίας. Οι αναφορές που λαμβάνουν οι Ευρωπαίοι εταίροι από τον ΟΗΕ σε σχέση με τον απόηχο της άτυπης Διάσκεψης της Γενεύης δεν αντιστοιχούν σε όσα διακινεί το Προεδρικό για τη θετική στάση Αναστασιάδη.
Ο ΟΗΕ αμφιβάλλει για τις θέσεις Αναστασιάδη και τις θεωρεί ασαφείς τόσο στο ζήτημα της πολιτικής ισότητας όσο και στην αποκεντρωμένη Ομοσπονδία, που ο ίδιος θέλει τώρα να προωθήσει. Σε αναφορές του ΟΗΕ γράφεται χαρακτηριστικά ότι όλο λέει για «αποκεντρωμένη» Ομοσπονδία αλλά ποτέ δεν εξήγησε τι εννοεί.
Το χειρότερο είναι ότι ο Α. Γκουτιέρες, υπό αυτές τις περιστάσεις, θεωρεί αδύνατο να επανέλθει το πλαίσιο 6 σημείων που κατέθεσε πριν από 4 χρόνια στο Κραντ Μοντάνα. Αντί αυτού, προτείνει και επεξεργάζεται ένα νέο σημείο αφετηρίας, που καλύπτει μέρος των απαιτήσεων Τουρκίας και Ερσίν Τατάρ για «κυριαρχική ισότητα»: τη λεγόμενη «bottom – up» διαδικασία, στην οποία θα συνεισφέρουν το «απόθεμα κυριαρχίας» τους οι δύο Κοινότητες.
