Προεδρικές εκλογές με αξιόπιστο αντίλογο

Η Κύπρος μπήκε ταχέως σε προεκλογικό κλίμα εν όψει των προεδρικών εκλογών. Ο πρόεδρος του κυβερνώντος ΔΗΣΥ, Αβέρωφ Νεοφύτου, «τρέχει», προσκαλώντας χθες Παρασκευή στο αρχηγείο του κόμματος όλους τους υπουργούς της κυβέρνησης για συντονισμό. Αλλο ένα δείγμα πλήρους υπαγωγής του κράτους στις επιταγές του ενός κόμματος.

Προηγήθηκαν πολλές ανάλογες συσκέψεις, κατά τις οποίες ο πολιτικός αρχηγός και προεδρικός υποψήφιος συσκέπτεται με υπουργούς για να... λύνει προβλήματα ως πρόεδρος «εν αναμονή». Χωρίς θεσμική αντίσταση και συστηματική κριτική, η κομματικοποίηση του κράτους επανήλθε στα επίπεδα της δεκαετίας του ’80: κομματικοί διορισμοί σε ανεξάρτητες αρχές και ημικρατικούς οργανισμούς, διορισμοί και προώθηση στελεχών στη δημόσια υπηρεσία, καμία ανάγκη λογοδοσίας.

Στον χώρο της αντιπολίτευσης δεν φαίνεται ακόμα φως. Υπάρχει μια αξιόπιστη πρόταση εξουσίας από τις αντιπολιτευτικές δυνάμεις; Και για ποια αντιπολίτευση μιλάμε; Με ποιον υποψήφιο; Η δυστοκία που για μήνες παρατηρείται σε σχέση με τη διακίνηση σεναρίων πάνω σε ονόματα μοιάζει περισσότερο με εσωστρεφή άσκηση παρά ουσιαστική πολιτική διεργασία. Τα αντιπολιτευτικά κόμματα αδυνατούν να αρπάξουν τον παλμό της κοινωνίας.

Το πολιτικό διακύβευμα τον Φεβρουάριο του ’23 αφορά τρία κρίσιμα και αλληλένδετα ζητήματα: την αντιμετώπιση της εκτεταμένης διαφθοράς, την αναστροφή της πορείας προς τη διχοτόμηση και την ευθυγράμμιση της Κύπρου με ένα βιώσιμο μοντέλο ανάπτυξης, με βάση τις προσδοκίες που έχουν οι πολίτες σε κάθε προηγμένη κοινωνία. Ζητείται μια σύγχρονη και διάφανη διακυβέρνηση, χωρίς παραγοντισμούς και με σεβασμό στους πολίτες, ιδίως τους μη προνομιούχους και τη νέα γενιά. Αν ισχύει ο κανόνας εναλλαγής στην εξουσία, ο Αβέρωφ Νεοφύτου θα έπρεπε καθημερινά να απολογείται παρά να είναι εκφραστής της συνέχειας. Αντιστοίχως η αντιπολίτευση θα είχε το απάνω χέρι, έτοιμη και πειστική να αναλάβει τις τύχες της χώρας, χαράσσοντας διαφορετική πορεία.

Το κομματικό παιχνίδι στην Κύπρο όμως δεν παίζεται με αυτούς τους κανόνες. Παρά το γεγονός ότι η κοινή γνώμη αποδοκιμάζει μαζικά τον πρόεδρο της Δημοκρατίας για την αρνητική πορεία του τόπου, δεν βλέπει ακόμα εναλλακτική πρόταση. Ο Ν. Αναστασιάδης και ο ΔΗΣΥ απαντούν με όλο και πιο στενές κομματικές επιλογές και αυθαιρεσίες. Ομως ξεπερνούν τα σκάνδαλα, τις κραυγαλέες αποτυχίες και τις καθημερινές αστοχίες τους, γιατί απλούστατα δεν έχει συστηματική πίεση να κάνει απολογισμό των πεπραγμένων του.

Γι’ αυτό ο Αβέρωφ Νεοφύτου ύστερα από 10 χρόνια υπόσχεται μια Κύπρο ΑΑΑ… Καθημερινά η κυβέρνηση και ο ΔΗΣΥ κυριαρχούν στα ΜΜΕ καθορίζοντας την ατζέντα. Παράλληλα δείχνουν ότι ξέρουν να εκμεταλλεύονται το κομματικό σύστημα κάνοντας επίδειξη ισχύος μέσω του κράτους. Πάνω σε αυτό το συνεχόμενο μοτίβο για τόσα χρόνια οι δυνάμεις της αντιπολίτευσης έχουν αποτύχει να κινητοποιήσουν την κοινή γνώμη πάνω στα καίρια ζητήματα και τα πραγματικά προβλήματα.

Ποιοι θέλουν αλλαγή και πάλι δεν είναι ξεκάθαρο. Για παράδειγμα η ΕΔΕΚ, υπό τον Μ. Σιζόπουλο, αντιπολιτεύεται μόνο για τα προσχήματα. Αρκετοί στη ΔΗΠΑ του Μ. Κάρογιαν σκέφτονται με κριτήριο τη διαφύλαξη του χώρου που δημιούργησαν όταν έφυγαν από το ΔΗΚΟ. Το ΕΛΑΜ -η κυπριακή Χρυσή Αυγή- συμπορεύεται φανερά με τους… μισούς υπουργούς της κυβέρνησης ως να είναι «ομοϊδεάτες». Ολοι αυτοί οι κομματικοί που δεσπόζουν στα ΜΜΕ κινούνται με κριτήριο τη διατήρηση της προνομιακής σχέσης που τους εκχώρησε ο ΔΗΣΥ. Η υπόλοιπη κοινωνία είναι απούσα… Ετσι η κυβερνώσα παράταξη, ύστερα από 9 χρόνια εξουσίας, σκεπάζει τη φθορά της, αν δεν τη φορτώνει κιόλας σε «φαινόμενα» (πανδημία) ή σε άλλους.

Συγκροτημένος αντίλογος δεν υπάρχει ακόμα. Ούτε προηγούμενη πενταετία. Για να υπάρξει αμφισβήτηση της εξουσίας από την αντιπολίτευση, θα πρέπει αυτή να έχει το ιδεολογικό οπλοστάσιο με προτάσεις και να είναι έτοιμη να δώσει την ιδεολογική μάχη πείθοντας μια εξουθενωμένη από τον άγονο κομματισμό κοινωνία να την ψηφίσει.

Μπορεί να αναστραφεί αυτή η διάχυτη εικόνα; Καθώς εκπνέει η δεκαετής προεδρική θητεία, ΑΚΕΛ και ΔΗΚΟ θα δοκιμάσουν να βρουν κοινή πορεία και υποψήφιο για να περάσουν στην αντεπίθεση. Κάποια στιγμή υπολογίζουν να βάλουν στη συζήτηση και τους Οικολόγους, που τώρα αγνοούν. Στεφάνου και Παπαδόπουλος έχουν αναπτύξει αρκετές επαφές μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας. Το ζητούμενο για μια μερίδα της ηγεσίας του ΑΚΕΛ δεν φαίνεται να είναι η ιδεολογική υπεροχή, αλλά η συγκρότηση μιας συμμαχίας κομμάτων-αντίβαρο στον ΔΗΣΥ και τις επιρροές του.

Βλέποντας αυτή την ανάγκη και τις δικές του φυγόκεντρες δυνάμεις, ο Ν. Παπαδόπουλος κάνει ανοίγματα προς το ΑΚΕΛ επιμένοντας στη δική του υποψηφιότητα. Ετσι τα δύο κόμματα εμφανίζονται να θέλουν την αλλαγή διακυβέρνησης, αλλά στο μυαλό τους κυριαρχεί το κριτήριο του αθροίσματος των ποσοστών τους και η επιταγή «να φύγουν οι άλλοι». Οι κομματικοί υπολογισμοί είναι αναγκαίοι, αλλά δεν αντιστοιχούν στη σημερινή πολιτική συγκυρία. Τη δυναμική μέχρι τον Φεβρουάριο του ‘23 δεν θα τη διαμορφώσουν μόνο τα κόμματα, αλλά και η ευρύτερη κοινωνία.

Πολλές φορές στο παρελθόν οι προεδρικές εκλογές στην Κύπρο κρίθηκαν με βάση τις κομματικές συμμαχίες, αλλά η κομματικοί συσχετισμοί σήμερα έχουν διαφοροποιηθεί και πολύς κόσμος συνειδητά απέχει. Είναι άξιον απορίας που η αντιπολίτευση δεν βλέπει ότι απέναντί της είναι ήδη ένας κομματικός υποψήφιος. Η συνταγή Αβέρωφ είναι να πατήσει πάνω στο κομματικό ποσοστό και να επεκτείνει τις επιρροές του περιμένοντας τον β’ γύρο, με όσα κόμματα-δορυφόρους έχει και όσα κρατικά μέσα διαθέτει. Το πιο βολικό πεδίο αναμέτρησης για αυτόν είναι η στενή κομματική αντιπαράθεση, οι έμμεσες πολιτικές πριμοδοτήσεις, η εκμετάλλευση της εξουσίας, οι χρηματοδότες κ.ο.κ. Να μην υπάρχει «άγνωστη παράμετρος», ένας αξιόμαχος αντίπαλος με δική του δυναμική στην κοινωνία. Ετσι βγήκε κερδισμένος στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές. Οσο πιο στενό είναι το κομματικό ακροατήριο, τόσο πιο λίγες είναι οι απώλειες του ΔΗΣΥ.

Οι κινήσεις που κάνουν σήμερα οι ηγεσίες ΑΚΕΛ - ΔΗΚΟ είναι άγνωστο αν θα καταλήξουν σε κάποια συμφωνία σε πολιτικό πρόγραμμα και κοινό υποψήφιο. Πάντως έως τώρα δεν πολυδιαφέρουν από την εποχή του «μίνιμουμ προγράμματος». Αν ο αντίπαλος του Αβέρωφ Νεοφύτου τελικά θα βγει από το κομματικό πάρε-δώσε και τις κομματικές ανάγκες, τότε η αναμέτρηση έχει προβλέψιμο αντικείμενο και συγκεκριμένο ακροατήριο. Οι ψηφοφόροι που θα μπορούσαν να κάνουν τη διαφορά αποστρέφονται αυτού του είδους την κομματική διαπάλη και πιθανόν αρκετοί να απέχουν. Τα δύο κόμματα γνωρίζουν τη φθίνουσα πορεία τους την τελευταία δεκαετία. Θα είναι δύσκολο με τους μηχανισμούς και την πόλωση να φέρουν ξανά στην κάλπη όσους απογοητεύτηκαν και συνειδητά επέλεξαν την αποχή.

Οι επιλογές ΑΚΕΛ - ΔΗΚΟ δεν είναι βέβαια πολλές και όσα βλέπουν το φως της δημοσιότητας δείχνουν πόσο δυσκολεύουν τα πράγματα. Η αναμέτρηση των προεδρικών πάντως δεν θα κριθεί με «τεχνητή υπέρβαση» με κάποιον μεταμορφωμένο υποψήφιο ή με μοίρασμα υπουργείων. Θα κριθεί με βάση τις αντιλήψεις που διαμορφώνει η κοινωνία. Σήμερα πολλοί πολίτες αναζητούν απαντήσεις, αλλά δεν τις βρίσκουν στο υφιστάμενο κομματικό προσωπικό ούτε της κυβέρνησης, ούτε της αντιπολίτευσης. Πόσο μάλλον αν ο υποψήφιος για την Προεδρία αδυνατεί να εκφράσει έναν ολοκληρωμένο και πειστικό πολιτικό λόγο για διαφάνεια, ανακοπή διχοτόμησης και ανάπτυξη χωρίς ευνοούμενους που πλουτίζουν σε κλειστά οικονομικά κυκλώματα και αφήνουν σε δεύτερη μοίρα την Κύπρο.