Η Ημέρα της Γυναίκας και οι ανδρικοί αιώνες

Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας η μεθαυριανή Τρίτη. Και σίγουρα, για να καλυφθούν οι ανάγκες του υποκριτικού ενδιαφέροντος για το φύλο που εξακολουθεί να χαρακτηρίζεται «αδύναμο», ώστε να αντιμετωπίζεται και ως αδύναμο, δηλαδή ως κατώτερο πνευματικά και ως ευεπίφορο στις κάθε λογής παρεκτροπές, θα ανασυρθούν από την αποθήκη των στερεοτύπων όλα τα τετριμμένα κλισέ. Και θα ξανακουστούν τα ευχολόγια του ανέξοδου φαρισαϊσμού.

Δεν θα λείψουν βέβαια και οι «αρνητές». Οι είρωνες, που πρεσβεύουν ότι ο όρος «έμφυλος» είναι ένας κενός νεολογισμός, μια μόδα γαλλικής προελεύσεως, το δε «metoo» μια ακραία αμερικανική μόδα, του Χόλιγουντ και του Μανχάταν. Ο όρος «γυναικοκτονία»; Μα περιττός, αφού υπάρχει ήδη η «ανθρωποκτονία». Φυσικά και η γυναικοκτονία είναι και ανθρωποκτονία. Δεν είναι καθόλου βέβαιο εντούτοις ότι οι γυναικοκτόνοι πιστεύουν ότι σκοτώνουν έναν πλήρη άνθρωπο, όπως είναι κάθε άντρας, όταν σκοτώνουν μια γυναίκα επειδή είναι γυναίκα και επειδή δεν φέρεται «σαν σωστή γυναίκα». Και ξέρουμε δα πώς εννόησαν οι αιώνες τη «σωστή γυναίκα»: υποταγμένη, άβουλη και άφωνη, παραπλήρωμα του άντρα, του μόνου φύλου που είναι πλασμένο κατ’ εικόνα Θεού και ομοίωσιν…

Οι δεκαεφτά γυναικοκτονίες του 2021 είναι βαρύ φορτίο. Και δεν αλαφρώνει επειδή οι δύο πρώτοι μήνες του 2022 πέρασαν με μία μόνο γυναικοκτονία, στα Γιάννενα. Η συντριβή μιας γυναίκας δεν συντελείται μόνο με τη βίαιη αφαίρεση της ζωής της, και το ίδιο ακριβώς ισχύει για τη συντριβή ενός παιδιού, όποιου φύλου. Οταν πληθαίνουν οι ειδήσεις για σεξουαλική κακοποίηση κοριτσιών από συγγενείς ή από ιερείς-κατηχητές τους, κανείς, ούτε η πολιτεία ούτε η Εκκλησία ούτε η δημοσιογραφία ή η τηλεδιαιτώμενη κοινωνία, δεν δικαιούται να ισχυρίζεται ότι «όλα αυτά», οι καταγγελίες δηλαδή, είναι «υπερβολές» για τις οποίες φταίει το «metoo» ή «μανία κάποιων να αποκτήσουν δεκαπεντάλεπτη τηλεοπτική φήμη δηλώνοντας θύματα».

Και πόσες φορές δεν έχουμε ακούσει το καταδικαστικό αρρενοπρεπές πόρισμα «τώρα το θυμήθηκαν;». Θαρρείς και δεν έχουμε την παραμικρή ιδέα για το πώς πορεύονται οι αρρενοδεσποζόμενες ανθρώπινες κοινωνίες επί χιλιετίες. Ή πόσο αλλοτριωτικά δουλεύει το «ένστικτο αυτοσυντήρησης και αυτοπροστασίας» μιας οικογένειας, μιας γειτονιάς ή ενός χωριού: συγκάλυψη, σιωπή, ενοχοποίηση του θύματος ή και τιμωρία του.

Πόσες φορές δεν έχουμε ακούσει το καταδικαστικό αρρενοπρεπές πόρισμα «τώρα το θυμήθηκαν;».

Χαρακτηριστική είναι η υπόθεση που εκδικάστηκε τις προάλλες στο Μικτό Ορκωτό Δικαστήριο της Θεσσαλονίκης: Ενας πενηντάρης κακοποιούσε σεξουαλικά επί έξι χρόνια την ανήλικη ανιψιά του, από τα εννιά έως τα δεκαπέντε της. Οι υποψίες γεννήθηκαν πολύ νωρίς, όταν οι γιατροί διέγνωσαν ότι το κοριτσάκι έπασχε από σεξουαλικά μεταδιδόμενη νόσο. Κατόπιν εισαγγελικής εντολής είχε διενεργηθεί ποινική έρευνα. Η γιαγιά ωστόσο (ένα θύμα επίσης, που όμως εκπίπτει σε θύτη, ίσως επειδή έχει αποφασίσει πως αυτή είναι η μοίρα των γυναικών), εξανάγκασε την εγγονή να μην πει τίποτε στους αστυνομικούς, «για το καλό της οικογένειας». Η υπόθεση αρχειοθετήθηκε και η κακοποίηση συνεχίστηκε επί χρόνια. Ωσπου η κοπέλα, δεκαπεντάχρονη πια, διέφυγε στη Σουηδία, «για να δει συγγενείς της». Από εκεί, νιώθοντας ασφαλής, ενημέρωσε ηλεκτρονικά την Υποδιεύθυνση Προστασίας Ανηλίκων της Ασφάλειας Θεσσαλονίκης. Και τελικά ο βιαστής καταδικάστηκε σε κάθειρξη 26 ετών.

Το μοτίβο αναγνωρίζεται εύκολα: βιασμός ανηλίκου, εκβιασμός του αμέσως έπειτα ώστε να σωπάσει, προδοσία του από τον συγγενή που εμπιστεύεται περισσότερο (εδώ τη γιαγιά), πολύχρονη σιωπή, καταγγελία όταν εξασφαλιστούν ευνοϊκές συνθήκες. Αρκετά από τα χνάρια του μοτίβου αναγνωρίζονται στο δημοτικό τραγούδι «Πνευματικός ατιμάζει κόρη», που βρέθηκε στα ανέκδοτα του Γάλλου νεοελληνιστή Κλωντ Φωριέλ, του πρώτου εκδότη ελληνικών δημοτικών τραγουδιών, το 1824-1825 (βλ. τώρα Claude Fauriel, «Ελληνικά δημοτικά τραγούδια», τόμος Β΄: «Ανέκδοτα κείμενα – αναλυτικά κριτικά υπομνήματα – παράρτημα και επίμετρα», εκδοτική επιμέλεια Αλέξης Πολίτης, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 1999).

Το γεγονός ότι στο τραγούδι το βάρβαρο αρσενικό δεν είναι κάποιος αιματικά συγγενής αλλά ο πνευματικός της κόρης μάς υποχρεώνει να το συσχετίσουμε και με μια άλλη υπόθεση που «συγκλόνισε το πανελλήνιο», σύμφωνα με το ρηχό κλισέ: τον βιασμό μιας ανήλικης, στα Κάτω Πατήσια, από τον ιερέα-κατηχητή της, ο οποίος, σύμφωνα με την καταγγελία, χρησιμοποίησε ακόμα και την εκκλησία ως πεδίο ασέλγειας. Το τραγούδι:

«Μικρός Γιωργής πανδρεύεται, μικρή γυναίκα παίρνει, / πρώτη βραδιά την πλάγιασε, την ηύρε φιλεμένη. / Στα γόνατα την κάθισε και την συχνορωτάει: / “Κόρη μου, ποιος σ’ εφίλησε, σ’ επήρε την τιμήν σου;” / “Σίντα ήμουνα εννιά χρονών κι επάτησα στους δέκα, / επήγα στον πνευματικό να με ξεμολογήσει, / με γέλασε, με φίλησε, με πήρε την τιμή μου”. / Και τα τσαρούχια φόρεσε, και το σπαθί του ζώνει, / στο μοναστήρι πάγαινε, στο μοναστήρι πάγει, / και από μακριά τούς χαιρετά, και από κοντά τούς λέγει: / “Κατέβα κάτω, ηγούμενε, να μας ξομολογήσεις, / που ‘χομεν κι έναν άρρωστο, να μας τον κοινωνήσεις”. / “Εσείς παπάδες έχετε, να σας ξεμολογήσουν”. / “Κατέβα κάτω, κερατά, σου κόβω το κεφάλι· / χίλια φλωριά βενέτικα αξίζει η τιμή σου”. / Απ’ τα μαλλιά τον άδραξε, και το σπαθί του βγάνει, / λιανά-λιανά τον έκανε, και στα σκυλιά τον ρίχνει». Το τραγούδι περιγράφει. Δεν υποδεικνύει μεθόδους απόδοσης δικαιοσύνης, την αυτοδικία δηλαδή. Δεν είναι αυτό το μέλημα της δημοτικής ποίησης, η οποία, αν και επικρίνεται σαν ελαφρώς αδιάφορη για τα καθαυτό κοινωνικά ζητήματα, μιλάει γι’ αυτά χωρίς να κραυγάζει, να ηθικολογεί, να αναθεματίζει. Το δημοτικό του άθλιου πνευματικού ξετυλίγεται σαν ρεπορτάζ που καλείται να απαντήσει στο «πού; πότε; ποιος;». Και αφηγείται με λιτότητα και σαφήνεια μια ιστορία που δεν διαφέρει πολύ από τις συγκαιρινές μας, αφού πολλές συμπεριφορές και αξιακοί κώδικες διατηρήθηκαν σχεδόν αναλλοίωτοι όσο περνούσαμε από τις αγροτοποιμενικές κοινωνίες στις αστικές: η αυταξία της οικογένειας ή του σογιού, η συγκαλυπτική σιωπή, η χυδαία κατάχρηση εξουσίας από κληρικούς που παριστάνουν τους πνευματικούς πατέρες, η αργοπορημένη αποκάλυψη.

Το συνηθισμένο άλλοθι των Ορθοδόξων είναι ότι στους Καθολικούς τα πράγματα είναι πολύ χειρότερα: Μόνο στη Γαλλική Εκκλησία από το 1950 και έπειτα κακοποιήθηκαν σεξουαλικά 300.000 παιδιά, γεγονός που υποχρέωσε τον Πάπα να ομολογήσει, έστω αργά, την ντροπή του. Ας μην παραβλέπουμε όμως τους δικούς μας αριθμούς, διότι δεν υπάρχουν «μικρές» και «μεγάλες» τραγωδίες: Στην Ελλάδα, ένα στα πέντε παιδιά υφίσταται κάποια μορφή σεξουαλικής βίας/παρενόχλησης. Και κάθε βδομάδα βιάζεται ένας ανήλικος, συνήθως θηλυκού γένους. Αν έφταναν στο δικαστήριο όλες αυτές οι υποθέσεις, και επίσης όλες οι υποθέσεις ποικίλης βίας κατά των γυναικών, θα είχε διαρραγεί προ πολλού κάθε κοινωνικός ιστός.