Εκλογές στην αυτοδιοίκηση και ΣΥΝ. Αριθμοί, συγκρίσεις και πολιτικά συμπεράσματα
Κώστας Ζάμπας, Αυγή, Δημοσιευμένο: 2006-10-26
Το κείμενο που ακολουθεί δεν είναι αυτοδιοικητικό. Επιχειρείται σ αυτό η ανάλυση των εκλογικών αποτελεσμάτων των νομαρχιακών και δημοτικών εκλογών από την κομματική σκοπιά του ΣΥΝ. Το εγχείρημα είναι παρακινδυνευμένο μολονότι πολιτικοί αρχηγοί, κομματικά στελέχη, αναλυτές και μέσα ενημέρωσης μόλις έκλεισαν οι κάλπες άρχισαν να διατυπώνουν συμπεράσματα για την επιρροή των κομμάτων και τα χρώματα στο χάρτη παραπέμπουν σε κομματική δύναμη. Εδώ υπάρχει μια υποκρισία, αφού πριν τις εκλογές τονίζονται τα αυτοδιοικητικά θέματα και μετά τα κομματικά κέρδη. Ο κίνδυνος της ανάλυσης οφείλεται στην ιδιαιτερότητα των νομαρχιακών και δημοτικών εκλογών. Στις επιλογές στους δήμους και τις νομαρχίες βαραίνουν σημαντικά τα τοπικά προβλήματα και στις μεγάλες νομαρχίες ο πολίτης δεν εκλέγει κυβέρνηση (παράβαλε Ευρωεκλογές). Συνεπώς οι αναγωγές των αποτελεσμάτων σε πολιτική επιρροή και πολύ περισσότερο σε κοινοβουλευτικά ποσοστά έχουν σχετική αξία.
Η εξαιρετική επιτυχία του Α. Τσίπρα
Η εξαιρετική επιτυχία του ψηφοδελτίου της "Ανοιχτής Πόλης" με υποψήφιο δήμαρχο τον Αλέξη Τσίπρα, μέλος της Π.Γ. του ΣΥΝ, είναι αναμφίβολα το κεντρικό ζήτημα των δημοτικών εκλογών, που αφορά στο Συνασπισμό. Στο θέμα αυτό εστιάστηκε το ενδιαφέρον όλης της μετεκλογικής ειδησεογραφίας. Η επιτυχία χαρακτηρίστηκε ομόφωνα αισιόδοξο μήνυμα για τα πολιτικά πράγματα, φυσικά από τη σκοπιά του εκάστοτε σχολιαστή. Ο Αλ. Τσίπρας αντέκρουσε τους αναλυτές, που εστίαζαν την επιτυχία στο πρόσωπό του. Είπε, πετυχημένα, ότι "όταν κερδίζει η αριστερά αποδίδουν την επιτυχία στα πρόσωπα, ενώ όταν αποτυγχάνει φταίει η πολιτική της". Εν τούτοις είναι προφανές ότι μέτρησε σημαντικά τόσο η ηλικία του, όσο και ο συγκροτημένος λόγος του και η γενική παρουσία του στις δημόσιες συζητήσεις. Η παρουσία του υποψήφιου δήμαρχου, η μεγάλη διαφημιστική καμπάνια, η τεκμηριωμένη κριτική στους άλλους υποψήφιους, το πρόγραμμα και τη σύνθεση του ψηφοδελτίου της Ανοιχτής Πόλης είναι οι συντελεστές της επιτυχίας. Φυσικά, όσον αφορά στο πρόγραμμα και το ψηφοδέλτιο, θα πρέπει να αναγνωρίσουμε, ότι η Ανοιχτή Πόλη δεν πρόβαλε διαφορετικά προγραμματικά στοιχεία, από αυτά που πρόβαλαν οι υποψήφιοι της ανανεωτικής και ριζοσπαστικής αριστεράς στο παρελθόν ή στις τωρινές νομαρχιακές και δημοτικές εκλογές και στο ψηφοδέλτιο η ειδοποιός διαφορά ήταν και πάλι η νεανική συμμετοχή. Η στήριξη του ψηφοδελτίου από όλες τις οργανώσεις που συμμετέχουν στο ΣΥΡΙΖΑ και η προσωπική συμμετοχή στελεχών τους συνέβαλαν στο αποτέλεσμα, αλλά η γενικότερη στάση των οργανώσεων αυτών δημιούργησε αλλού σημαντικά προβλήματα, που θα εξετάσουμε στη συνέχεια.
Όσοι δεν είχαμε ψηφίσει την υποψηφιότητα του Α. Τσίπρα στην Κ.Ε. του ΣΥΝ είχαμε δίκιο απέναντι στην άποψη που απέρριψε την υποψηφιότητα του Μ. Παπαγιαννάκη με το επιχείρημα ότι οι πολιτικές θέσεις του δεν ήταν στο πνεύμα των αποφάσεων του Συνεδρίου, δηλαδή σε μια άποψη διχαστική και αντιδημοκρατική. Υποτιμήσαμε όμως τότε τη δυναμική που θα μπορούσε να έχει η υποψηφιότητα, ενός νεαρού στελέχους του ΣΥΝ με σημαντική συμμετοχή στα κινήματα και την κομματική δραστηριότητα.
Το μεγάλο κέρδος της επιτυχίας του Α. Τσίπρα για το ΣΥΝ είναι η δυνατότητα που του δίνεται για άνοιγμα στο ακροατήριο των νέων ανθρώπων, δηλαδή η αντιμετώπιση της μεγάλης αδυναμίας της αριστεράς.
ΣΥΝ: Ισχυρή αυτοδιοικητική δύναμη
Ο Συνασπισμός έχει δημιουργήσει παράδοση σημαντικής παρουσίας στην Τοπική Αυτοδιοίκηση τόσο με στελέχη του που έχουν επιτυχημένες θητείες και γενική αναγνώριση, όσο και με προοδευτικές, ανανεωτικές και ριζοσπαστικές θέσεις για το θεσμό. Μέχρι σήμερα αναγνωριζόταν από όλους, ως η τρίτη σε μέγεθος πολιτική δύναμη στην αυτοδιοίκηση με διαφορά από την τέταρτη, δηλαδή το ΚΚΕ. Ανάμεσα στους απερχόμενους νομάρχες ήταν ο Χ. Χατζόπουλος, στέλεχος του ΣΥΝ και ο Γ. Κατσανεβάκης. Ανάμεσα στους απερχόμενους δημάρχους 3 σε πρωτεύουσες νομών, 7 στην Αττική και 15 σε καποδιστριακούς δήμους ήταν στελέχη ή φίλοι του ΣΥΝ, όπως και εκατοντάδες δημοτικοί σύμβουλοι. Ο γ.γ. της ΚΕΔΚΕ Χ. Παλαιολόγος και ο πρόεδρος της ΤΕΔΚΝΑ Π. Φιλίππου, είναι επίσης στελέχη του ΣΥΝ. Όλοι τους έδωσαν μάχες για σύγχρονη, δημοκρατική αυτοδιοίκηση κοντά στον πολίτη.
Στις τωρινές εκλογές υπήρξαν επιτυχίες στον Α γύρο και πέρα από την επιτυχία του Α. Τσίπρα. Θα αναφερθούμε ειδικά σε σημαντικές περιπτώσεις - υποδείγματα δημάρχων για την ανανεωτική αριστερά: Ο Γ. Ιωακειμίδης στον Άγιο Γιάννη Ρέντη με 62,3% (63,7% το 2002), ο Δ. Φωκιανός στη Λυκόβρυση με 64,7 % (35,7% το 2002 - βλ. εξαιρετικό σχόλιό του στην "Α" της 22/10-), ο Π. Φιλίππου στα Καλύβια με 51,65% (51,6% το 2002) και ο Γ. Αμπατζόγλου στην Ελευσίνα με 51,5% (24,2% το 2002). Θα πρέπει να τους καλεί τακτικά για αυτοδιοικητικά σεμινάρια ο ΣΥΝ, λαμβάνοντας υπ’ όψη ότι οι δήμαρχοι και οι νομάρχες δεν είναι μόνο κομματικά στελέχη, έχουν την αυτονομία τους και καλά κάνουν.
Από τον Α γύρο εκλέχτηκαν ακόμα ο Σ. Βλάχος στην Πετρούπολη, και ο Κ. Κοσοβίτσας στη Ν. Πεντέλη, ενώ στο Β ο Μ. Κλάπας και ο Δ. Κουνενάκης σε πρωτεύουσες νομών και οι ο Σ. Τζόκας, Γ. Κουτελάκης, ο Σ. Κόντος, ο Χ. Κορτζίδης και ο Σ. Ιατρού σε δήμους της Αττικής (3 περισσότεροι σε σχέση με το 2002). Η Καισαριανή και η Νέα Σμύρνη έχουν ειδική σημασία για την αριστερά.
Υπήρξαν και άλλες επιτυχίες σε νομαρχίες και δήμους, όπως φαίνεται στο συγκριτικό πίνακα. Σημαντικές αυξήσεις καταγράφτηκαν στις νομαρχίες Κυκλάδων (Ν. Συρμαλένιος), Λασιθίου (Α. Ανηψιτάκης), Ηρακλείου (Μ. Κριτσωτάκης), Λακωνίας (Σ. Χρυσαδάκος), Κορινθίας (Γ. Τσόγκας) κ.α. και στους δήμους των πρωτευουσών από τους Ο. Γεροβασίλη (Άρτα), Κ. Δρακονταειδή (Λευκάδα) και Θ. Τρουλινό (Ηράκλειο).
Οι επιτυχίες ορισμένων συνδυασμών δεν σημαίνει ότι απέτυχαν άλλοι που δεν τα κατάφεραν εξ ίσου καλά. Ο μεγάλος αγώνας που δίνουν στελέχη και μέλη του ΣΥΝ με τα κόμματα εξουσίας και το μηχανισμό του ΚΚΕ σε δύσκολες συνθήκες και με προσωπικές θυσίες δεν απεικονίζεται πάντα σε αριθμούς, που οι αυξομειώσεις τους δεν αντανακλούν στην προσφορά τους. Όμως, κρίνοντας συνολικά και όχι επιλεκτικά, θα διαπιστώσουμε, ότι παρουσιάζεται υποχώρηση των ποσοστών στις νομαρχιακές και δημοτικές εκλογές του 2006 σε σχέση με το 2002 (βλέπε συμπεράσματα πίνακα). Οι συγκρίσεις με τα ποσοστά των εθνικών εκλογών και των ευρωεκλογών είναι χρήσιμα υπό περιορισμούς. (Στις εθνικές εκλογές οι πολίτες αισθάνονται ότι εκλέγουν κυβέρνηση, στις ευρωεκλογές - ήταν μόνος του ο ΣΥΝ - ψηφίζουν πιο ελεύθερα, αλλά ψηφίζουν και ευρωπαϊκή πολιτική).
Η αντιστοιχία των κοινοβουλευτικών ποσοστών ΚΚΕ και ΣΥΝ αποκαταστάθηκε στις νομαρχίες, αφού το πρώτο εκλέγει πολύ περισσότερους νομαρχιακούς συμβούλους σε σχέση με το ΣΥΝ, έχοντας εμπειρία στην καταμέτρηση κομματικών δυνάμεων και στις αυτοδιοικητικές εκλογές. Αξίζει πάντως να παρατηρηθεί ότι σε 6 νομαρχίες τα ψηφοδέλτια που στήριξε ο ΣΥΝ καταγράφουν ποσοστά μεγαλύτερα του ΚΚΕ (Κεφαλλονιά, Κυκλάδες, Λασήθι, Μεσσηνία, Ρέθυμνο, Χαλκιδική).
Η ανάλυση της περίπτωσης της υπερνομαρχίας Αθήνας Πειραιά είναι αντικείμενο άλλου άρθρου. Αξίζει όμως να σημειωθούν οι επισημάνσεις του Ν. Βούτση στην Κυριακάτικη Αυγή της 22/10.
Το γενικό συμπέρασμα είναι ότι ο ΣΥΝ εξακολουθεί να είναι ισχυρή αυτοδιοικητική δύναμη, αλλά δεν μπορεί να υποστηρίζει πλέον ότι έχει αδιαμφισβήτητα την τρίτη θέση και θα πρέπει να προβληματιστεί για τη μελλοντική πορεία του.
Η απουσία του ΣΥΡΙΖΑ
Ο ΣΥΡΙΖΑ (ΣΥΝ, ΑΚΟΑ, ΔΕΑ, Ενεργοί Πολίτες, ΚΕΔΑ, Κόκκινο, Ανένταχτοι), που είχε αναδειχτεί στο 4ο Συνέδριο του ΣΥΝ ως στρατηγική επιλογή, ήταν απών από τις αυτοδιοικητικές εκλογές. Στην ιστοσελίδα του η σιωπή ήταν απόλυτη. Οι επανειλημμένες προσπάθειες του ΣΥΝ να εκδηλωθούν υποστηρίξεις σε ψηφοδέλτια της ριζοσπαστικής αριστεράς, δεν είχαν αποτέλεσμα εκτός από την περίπτωση της Ανοιχτής Πόλης. Φυσικά κανείς δεν θα μπορούσε με σοβαρότητα να ισχυριστεί ότι εκεί κυρίως έγκειται η επιτυχία του ψηφοδελτίου (βλ. παραπάνω).
Στις νομαρχίες, τις πρωτεύουσες νομών, τους μεγάλους δήμους της πρωτεύουσας και τους καποδιστριακούς δήμους σε ελάχιστες περιπτώσεις υποστηρίχτηκαν ψηφοδέλτια από περισσότερες κινήσεις με εξαίρεση τις κοινές προτάσεις ΣΥΝ και ΑΚΟΑ και σε ορισμένες περιπτώσεις από την ΚΟΕ (Χώρος Διαλόγου και Κοινής Δράσης της Αριστεράς -βλέπε πίνακα-).
Σε πολλές περιπτώσεις οι αριστερές οργανώσεις του ΣΥΡΙΖΑ υποστήριξαν αντίθετα ψηφοδέλτια (Αχαΐα, ν. Θεσσαλονίκης, Βόλος, Ιωάννινα, Ζωγράφου κ.λπ.), και ειδικά το ψηφοδέλτιο των Ενεργών Πολιτών αντιμετωπίστηκε με εχθρότητα, χωρίς ποτέ να αναλυθεί, έστω και μετεκλογικά, το πολιτικό σκεπτικό. Φαίνεται ότι υιοθέτησαν την πολιτική του ΚΚΕ για τις συμμαχίες, άρα κριτήριο για την μη υποστήριξη ήταν όχι μόνο οι συνεργασίες με το ΠΑΣΟΚ, αλλά και η παλαιόθεν προέλευση κάποιου από το ΠΑΣΟΚ ή οι και οι παλαιότερες συνεργασίες με το ΠΑΣΟΚ (περιπτώσεις Παλαιολόγου, Σταθόπουλου, Σουμπασάκη κ.ά.).
Οι οργανώσεις του ΣΥΝ δοκιμάστηκαν από εσωτερικές συγκρούσεις για το χαρακτήρα των ψηφοδελτίων μας και οι δυνάμεις του ΣΥΡΙΖΑ επηρέασαν αυτή την κατάσταση με ευθύνη των κομματικών μελών (Ζωγράφου, Χαλάνδρι, Καλλιθέα, Ελληνικό, κ.λπ.).
Αγεφύρωτο το χάσμα με το ΚΚΕ
Η ανύπαρκτη σχέση με το ΚΚΕ μετά από τις επανειλημμένες ύβρεις του τελευταίου καιρού, απλώς επιβεβαιώθηκαν στις αυτοδιοικητικές εκλογές. Το πρωτοσέλιδο του Ριζοσπάστη: "Καταδικάζουμε τους υποψηφίους Ν.Δ. και ΠΑΣΟΚ αλλά και του ΣΥΝ...", είναι ακραία απόδειξη της πολιτικής του κόμματος αυτού. Στις επόμενες εκλογές πιθανότατα θα δηλώνει ότι δεν αποδέχεται τη μονομερή υποστήριξη του ΣΥΝ, όπως έκαναν αρκετοί συνδυασμοί για τον Καρατζαφέρη.
Το φαινόμενο είναι εξηγήσιμο. Οι θέσεις του ΚΚΕ για την αυτοδιοίκηση (διεφθαρμένος θεσμός, δήμαρχοι - διαμαρτυρόμενοι κ.λπ.) δεν έχουν καμιά σχέση με τις θέσεις του ΣΥΝ. Στους χάρτες των εκλογών, οι λίγες κουκίδες του 2002 ( σε τρεις πρωτεύουσες νομών και σε μια νομαρχία) εξαφανίστηκαν με ακραία συνέπεια το 2004 (βλ. πίνακα).
Το ΚΚΕ επιδιώκει την εξαφάνιση του ΣΥΝ περισσότερο από κάθε άλλο πολιτικό στόχο. Έχει στάση εχθρική για την αριστερά και σε όχι λίγες περιπτώσεις για τους αγώνες των εργαζομένων, όταν δεν ελέγχονται από το ίδιο.
Η μεγάλη απορία αφορά στο ΣΥΝ, που η ηγεσία του ακόμα και σήμερα μετά όλα αυτά επιμένει σε εκκλήσεις ενότητας.
Παρούσες οι συνεργασίες με δυνάμεις του ΠΑΣΟΚ
Παρά την απόφαση της Κ.Ε. του ΣΥΝ, που πρακτικά απέκλειε τις συνεργασίες με δυνάμεις του ΠΑΣΟΚ, οι συνεργασίες αυτές ήταν παρούσες και σ αυτές τις εκλογές, αν και σημαντικά μειωμένες (βλ. πίνακα). Οι κοκκινοπράσινες ή πρασινοκόκκινες περιοχές εμφανίστηκαν και πάλι στον τηλεοπτικό χάρτη.
Στη γλώσσα των αριθμών το ΠΑΣΟΚ από αυτοδιοικητική άποψη είναι το πλησιέστερο στο ΣΥΝ κοινοβουλευτικό κόμμα. Η πραγματικότητα αυτή δεν έχει να κάνει ούτε με την ένταξη των αυτοδιοικητικών στελεχών σε τάσεις του ΣΥΝ (επιβεβαιώθηκε σε πολυάριθμες περιπτώσεις) και προφανώς δεν έχει να κάνει με οποιαδήποτε υποχώρηση σε νεοφιλελεύθερες επιλογές του ΠΑΣΟΚ στην κεντρική πολιτική σκηνή.
Από τους 13 εκλεγμένους δήμαρχους μας στις πρωτεύουσες νομών και την Αττική, οι 8 εκλέχτηκαν με κοινή υποστήριξη ΣΥΝ- ΠΑΣΟΚ. Στο Β γύρο συνδυασμοί που υποστηρίξαμε αυτόνομα ή σε συνεργασία με άλλες αριστερές δυνάμεις αντιπαρατέθηκαν με επιτυχία και με ψηφοδέλτια του ΠΑΣΟΚ.
Οι προοπτικές μας
Σφυγμομετρήσεις που έγιναν την περίοδο αυτή δίνουν ελαφρά άνοδο στα κοινοβουλευτικά ποσοστά του ΣΥΝ, εντούτοις στα επίπεδα του γνωστού προεκλογικού άγχους του 3%. Τα ποσοστά των νομαρχιακών και δημοτικών εκλογών δεν ανατρέπουν την εικόνα και πρέπει να μας προβληματίσουν. Θα πρέπει μετεκλογικά να ανοίξει μια νηφάλια και σε βάθος συζήτηση για τις προοπτικές μας. Κύριο ζητούμενο η ενίσχυση της αυτογνωσίας και της αυτοπεποίθησής μας ως συγκροτημένου φορέα της σύγχρονης, ανανεωτικής αριστεράς.
Να ξεπεράσουμε τα ψευδοδιλήμματα του τύπου "με τους θεσμούς η με τα κινήματα;". Ως κόμμα σε κοινοβουλευτικό σύστημα νοιαζόμαστε και πολύ μάλιστα για την κοινοβουλευτική μας παρουσία και για τις καθημερινές αλλαγές, που επηρεάζουν τη ζωή των πολιτών. Ως κόμμα της αριστεράς αγκαλιάζουμε την αμφισβήτηση, πρωτοστατούμε στα κινήματα και δεν επιδιώκουμε να τα αφομοιώσουμε ή να τα ιδιοποιηθούμε είτε να τα μετατρέψουμε σε κόμματα και να τα ευνουχίσουμε. Πάνω απ όλα διαμορφώνουμε εναλλακτικό πρόγραμμα αλλαγών για το σήμερα, και προβάλουμε το όραμα του σοσιαλισμού με δημοκρατία και ελευθερία, χωρίς να τα παραπέμπουμε όλα εκεί.
Οι συνεργασίες με άλλες πολιτικές δυνάμεις θα πρέπει να εξεταστούν υπό το φως των παραπάνω. Θέμα κεντρικής πολιτικής ή εκλογικής συνεργασίας με το ΠΑΣΟΚ, που βρίσκεται στην κρίση που το οδήγησαν οι νεοφιλελεύθερες επιλογές του δεν υπάρχει. Με το ΚΚΕ δεν είναι δυνατό να υπάρξουν σχέσεις στοιχειώδους επαφής, ούτε στα πλαίσια συνδικαλιστικών ή κοινωνικών φορέων. Όμως θα υπάρχει ΣΥΡΙΖΑ στις επόμενες εκλογές; Τίθεται για κάποιους από εμάς το θέμα αναζήτησης νέου πολιτικού φορέα, όπως πρότεινε η ΑΚΟΑ;
Οι απαντήσεις στα ερωτήματα πρέπει να δοθούν συλλογικά και εγκαίρως.
* Ο Κώστας Ζάμπας είναι μέλος της Κ.Ε. του ΣΥΝ
Η εξαιρετική επιτυχία του Α. Τσίπρα
Η εξαιρετική επιτυχία του ψηφοδελτίου της "Ανοιχτής Πόλης" με υποψήφιο δήμαρχο τον Αλέξη Τσίπρα, μέλος της Π.Γ. του ΣΥΝ, είναι αναμφίβολα το κεντρικό ζήτημα των δημοτικών εκλογών, που αφορά στο Συνασπισμό. Στο θέμα αυτό εστιάστηκε το ενδιαφέρον όλης της μετεκλογικής ειδησεογραφίας. Η επιτυχία χαρακτηρίστηκε ομόφωνα αισιόδοξο μήνυμα για τα πολιτικά πράγματα, φυσικά από τη σκοπιά του εκάστοτε σχολιαστή. Ο Αλ. Τσίπρας αντέκρουσε τους αναλυτές, που εστίαζαν την επιτυχία στο πρόσωπό του. Είπε, πετυχημένα, ότι "όταν κερδίζει η αριστερά αποδίδουν την επιτυχία στα πρόσωπα, ενώ όταν αποτυγχάνει φταίει η πολιτική της". Εν τούτοις είναι προφανές ότι μέτρησε σημαντικά τόσο η ηλικία του, όσο και ο συγκροτημένος λόγος του και η γενική παρουσία του στις δημόσιες συζητήσεις. Η παρουσία του υποψήφιου δήμαρχου, η μεγάλη διαφημιστική καμπάνια, η τεκμηριωμένη κριτική στους άλλους υποψήφιους, το πρόγραμμα και τη σύνθεση του ψηφοδελτίου της Ανοιχτής Πόλης είναι οι συντελεστές της επιτυχίας. Φυσικά, όσον αφορά στο πρόγραμμα και το ψηφοδέλτιο, θα πρέπει να αναγνωρίσουμε, ότι η Ανοιχτή Πόλη δεν πρόβαλε διαφορετικά προγραμματικά στοιχεία, από αυτά που πρόβαλαν οι υποψήφιοι της ανανεωτικής και ριζοσπαστικής αριστεράς στο παρελθόν ή στις τωρινές νομαρχιακές και δημοτικές εκλογές και στο ψηφοδέλτιο η ειδοποιός διαφορά ήταν και πάλι η νεανική συμμετοχή. Η στήριξη του ψηφοδελτίου από όλες τις οργανώσεις που συμμετέχουν στο ΣΥΡΙΖΑ και η προσωπική συμμετοχή στελεχών τους συνέβαλαν στο αποτέλεσμα, αλλά η γενικότερη στάση των οργανώσεων αυτών δημιούργησε αλλού σημαντικά προβλήματα, που θα εξετάσουμε στη συνέχεια.
Όσοι δεν είχαμε ψηφίσει την υποψηφιότητα του Α. Τσίπρα στην Κ.Ε. του ΣΥΝ είχαμε δίκιο απέναντι στην άποψη που απέρριψε την υποψηφιότητα του Μ. Παπαγιαννάκη με το επιχείρημα ότι οι πολιτικές θέσεις του δεν ήταν στο πνεύμα των αποφάσεων του Συνεδρίου, δηλαδή σε μια άποψη διχαστική και αντιδημοκρατική. Υποτιμήσαμε όμως τότε τη δυναμική που θα μπορούσε να έχει η υποψηφιότητα, ενός νεαρού στελέχους του ΣΥΝ με σημαντική συμμετοχή στα κινήματα και την κομματική δραστηριότητα.
Το μεγάλο κέρδος της επιτυχίας του Α. Τσίπρα για το ΣΥΝ είναι η δυνατότητα που του δίνεται για άνοιγμα στο ακροατήριο των νέων ανθρώπων, δηλαδή η αντιμετώπιση της μεγάλης αδυναμίας της αριστεράς.
ΣΥΝ: Ισχυρή αυτοδιοικητική δύναμη
Ο Συνασπισμός έχει δημιουργήσει παράδοση σημαντικής παρουσίας στην Τοπική Αυτοδιοίκηση τόσο με στελέχη του που έχουν επιτυχημένες θητείες και γενική αναγνώριση, όσο και με προοδευτικές, ανανεωτικές και ριζοσπαστικές θέσεις για το θεσμό. Μέχρι σήμερα αναγνωριζόταν από όλους, ως η τρίτη σε μέγεθος πολιτική δύναμη στην αυτοδιοίκηση με διαφορά από την τέταρτη, δηλαδή το ΚΚΕ. Ανάμεσα στους απερχόμενους νομάρχες ήταν ο Χ. Χατζόπουλος, στέλεχος του ΣΥΝ και ο Γ. Κατσανεβάκης. Ανάμεσα στους απερχόμενους δημάρχους 3 σε πρωτεύουσες νομών, 7 στην Αττική και 15 σε καποδιστριακούς δήμους ήταν στελέχη ή φίλοι του ΣΥΝ, όπως και εκατοντάδες δημοτικοί σύμβουλοι. Ο γ.γ. της ΚΕΔΚΕ Χ. Παλαιολόγος και ο πρόεδρος της ΤΕΔΚΝΑ Π. Φιλίππου, είναι επίσης στελέχη του ΣΥΝ. Όλοι τους έδωσαν μάχες για σύγχρονη, δημοκρατική αυτοδιοίκηση κοντά στον πολίτη.
Στις τωρινές εκλογές υπήρξαν επιτυχίες στον Α γύρο και πέρα από την επιτυχία του Α. Τσίπρα. Θα αναφερθούμε ειδικά σε σημαντικές περιπτώσεις - υποδείγματα δημάρχων για την ανανεωτική αριστερά: Ο Γ. Ιωακειμίδης στον Άγιο Γιάννη Ρέντη με 62,3% (63,7% το 2002), ο Δ. Φωκιανός στη Λυκόβρυση με 64,7 % (35,7% το 2002 - βλ. εξαιρετικό σχόλιό του στην "Α" της 22/10-), ο Π. Φιλίππου στα Καλύβια με 51,65% (51,6% το 2002) και ο Γ. Αμπατζόγλου στην Ελευσίνα με 51,5% (24,2% το 2002). Θα πρέπει να τους καλεί τακτικά για αυτοδιοικητικά σεμινάρια ο ΣΥΝ, λαμβάνοντας υπ’ όψη ότι οι δήμαρχοι και οι νομάρχες δεν είναι μόνο κομματικά στελέχη, έχουν την αυτονομία τους και καλά κάνουν.
Από τον Α γύρο εκλέχτηκαν ακόμα ο Σ. Βλάχος στην Πετρούπολη, και ο Κ. Κοσοβίτσας στη Ν. Πεντέλη, ενώ στο Β ο Μ. Κλάπας και ο Δ. Κουνενάκης σε πρωτεύουσες νομών και οι ο Σ. Τζόκας, Γ. Κουτελάκης, ο Σ. Κόντος, ο Χ. Κορτζίδης και ο Σ. Ιατρού σε δήμους της Αττικής (3 περισσότεροι σε σχέση με το 2002). Η Καισαριανή και η Νέα Σμύρνη έχουν ειδική σημασία για την αριστερά.
Υπήρξαν και άλλες επιτυχίες σε νομαρχίες και δήμους, όπως φαίνεται στο συγκριτικό πίνακα. Σημαντικές αυξήσεις καταγράφτηκαν στις νομαρχίες Κυκλάδων (Ν. Συρμαλένιος), Λασιθίου (Α. Ανηψιτάκης), Ηρακλείου (Μ. Κριτσωτάκης), Λακωνίας (Σ. Χρυσαδάκος), Κορινθίας (Γ. Τσόγκας) κ.α. και στους δήμους των πρωτευουσών από τους Ο. Γεροβασίλη (Άρτα), Κ. Δρακονταειδή (Λευκάδα) και Θ. Τρουλινό (Ηράκλειο).
Οι επιτυχίες ορισμένων συνδυασμών δεν σημαίνει ότι απέτυχαν άλλοι που δεν τα κατάφεραν εξ ίσου καλά. Ο μεγάλος αγώνας που δίνουν στελέχη και μέλη του ΣΥΝ με τα κόμματα εξουσίας και το μηχανισμό του ΚΚΕ σε δύσκολες συνθήκες και με προσωπικές θυσίες δεν απεικονίζεται πάντα σε αριθμούς, που οι αυξομειώσεις τους δεν αντανακλούν στην προσφορά τους. Όμως, κρίνοντας συνολικά και όχι επιλεκτικά, θα διαπιστώσουμε, ότι παρουσιάζεται υποχώρηση των ποσοστών στις νομαρχιακές και δημοτικές εκλογές του 2006 σε σχέση με το 2002 (βλέπε συμπεράσματα πίνακα). Οι συγκρίσεις με τα ποσοστά των εθνικών εκλογών και των ευρωεκλογών είναι χρήσιμα υπό περιορισμούς. (Στις εθνικές εκλογές οι πολίτες αισθάνονται ότι εκλέγουν κυβέρνηση, στις ευρωεκλογές - ήταν μόνος του ο ΣΥΝ - ψηφίζουν πιο ελεύθερα, αλλά ψηφίζουν και ευρωπαϊκή πολιτική).
Η αντιστοιχία των κοινοβουλευτικών ποσοστών ΚΚΕ και ΣΥΝ αποκαταστάθηκε στις νομαρχίες, αφού το πρώτο εκλέγει πολύ περισσότερους νομαρχιακούς συμβούλους σε σχέση με το ΣΥΝ, έχοντας εμπειρία στην καταμέτρηση κομματικών δυνάμεων και στις αυτοδιοικητικές εκλογές. Αξίζει πάντως να παρατηρηθεί ότι σε 6 νομαρχίες τα ψηφοδέλτια που στήριξε ο ΣΥΝ καταγράφουν ποσοστά μεγαλύτερα του ΚΚΕ (Κεφαλλονιά, Κυκλάδες, Λασήθι, Μεσσηνία, Ρέθυμνο, Χαλκιδική).
Η ανάλυση της περίπτωσης της υπερνομαρχίας Αθήνας Πειραιά είναι αντικείμενο άλλου άρθρου. Αξίζει όμως να σημειωθούν οι επισημάνσεις του Ν. Βούτση στην Κυριακάτικη Αυγή της 22/10.
Το γενικό συμπέρασμα είναι ότι ο ΣΥΝ εξακολουθεί να είναι ισχυρή αυτοδιοικητική δύναμη, αλλά δεν μπορεί να υποστηρίζει πλέον ότι έχει αδιαμφισβήτητα την τρίτη θέση και θα πρέπει να προβληματιστεί για τη μελλοντική πορεία του.
Η απουσία του ΣΥΡΙΖΑ
Ο ΣΥΡΙΖΑ (ΣΥΝ, ΑΚΟΑ, ΔΕΑ, Ενεργοί Πολίτες, ΚΕΔΑ, Κόκκινο, Ανένταχτοι), που είχε αναδειχτεί στο 4ο Συνέδριο του ΣΥΝ ως στρατηγική επιλογή, ήταν απών από τις αυτοδιοικητικές εκλογές. Στην ιστοσελίδα του η σιωπή ήταν απόλυτη. Οι επανειλημμένες προσπάθειες του ΣΥΝ να εκδηλωθούν υποστηρίξεις σε ψηφοδέλτια της ριζοσπαστικής αριστεράς, δεν είχαν αποτέλεσμα εκτός από την περίπτωση της Ανοιχτής Πόλης. Φυσικά κανείς δεν θα μπορούσε με σοβαρότητα να ισχυριστεί ότι εκεί κυρίως έγκειται η επιτυχία του ψηφοδελτίου (βλ. παραπάνω).
Στις νομαρχίες, τις πρωτεύουσες νομών, τους μεγάλους δήμους της πρωτεύουσας και τους καποδιστριακούς δήμους σε ελάχιστες περιπτώσεις υποστηρίχτηκαν ψηφοδέλτια από περισσότερες κινήσεις με εξαίρεση τις κοινές προτάσεις ΣΥΝ και ΑΚΟΑ και σε ορισμένες περιπτώσεις από την ΚΟΕ (Χώρος Διαλόγου και Κοινής Δράσης της Αριστεράς -βλέπε πίνακα-).
Σε πολλές περιπτώσεις οι αριστερές οργανώσεις του ΣΥΡΙΖΑ υποστήριξαν αντίθετα ψηφοδέλτια (Αχαΐα, ν. Θεσσαλονίκης, Βόλος, Ιωάννινα, Ζωγράφου κ.λπ.), και ειδικά το ψηφοδέλτιο των Ενεργών Πολιτών αντιμετωπίστηκε με εχθρότητα, χωρίς ποτέ να αναλυθεί, έστω και μετεκλογικά, το πολιτικό σκεπτικό. Φαίνεται ότι υιοθέτησαν την πολιτική του ΚΚΕ για τις συμμαχίες, άρα κριτήριο για την μη υποστήριξη ήταν όχι μόνο οι συνεργασίες με το ΠΑΣΟΚ, αλλά και η παλαιόθεν προέλευση κάποιου από το ΠΑΣΟΚ ή οι και οι παλαιότερες συνεργασίες με το ΠΑΣΟΚ (περιπτώσεις Παλαιολόγου, Σταθόπουλου, Σουμπασάκη κ.ά.).
Οι οργανώσεις του ΣΥΝ δοκιμάστηκαν από εσωτερικές συγκρούσεις για το χαρακτήρα των ψηφοδελτίων μας και οι δυνάμεις του ΣΥΡΙΖΑ επηρέασαν αυτή την κατάσταση με ευθύνη των κομματικών μελών (Ζωγράφου, Χαλάνδρι, Καλλιθέα, Ελληνικό, κ.λπ.).
Αγεφύρωτο το χάσμα με το ΚΚΕ
Η ανύπαρκτη σχέση με το ΚΚΕ μετά από τις επανειλημμένες ύβρεις του τελευταίου καιρού, απλώς επιβεβαιώθηκαν στις αυτοδιοικητικές εκλογές. Το πρωτοσέλιδο του Ριζοσπάστη: "Καταδικάζουμε τους υποψηφίους Ν.Δ. και ΠΑΣΟΚ αλλά και του ΣΥΝ...", είναι ακραία απόδειξη της πολιτικής του κόμματος αυτού. Στις επόμενες εκλογές πιθανότατα θα δηλώνει ότι δεν αποδέχεται τη μονομερή υποστήριξη του ΣΥΝ, όπως έκαναν αρκετοί συνδυασμοί για τον Καρατζαφέρη.
Το φαινόμενο είναι εξηγήσιμο. Οι θέσεις του ΚΚΕ για την αυτοδιοίκηση (διεφθαρμένος θεσμός, δήμαρχοι - διαμαρτυρόμενοι κ.λπ.) δεν έχουν καμιά σχέση με τις θέσεις του ΣΥΝ. Στους χάρτες των εκλογών, οι λίγες κουκίδες του 2002 ( σε τρεις πρωτεύουσες νομών και σε μια νομαρχία) εξαφανίστηκαν με ακραία συνέπεια το 2004 (βλ. πίνακα).
Το ΚΚΕ επιδιώκει την εξαφάνιση του ΣΥΝ περισσότερο από κάθε άλλο πολιτικό στόχο. Έχει στάση εχθρική για την αριστερά και σε όχι λίγες περιπτώσεις για τους αγώνες των εργαζομένων, όταν δεν ελέγχονται από το ίδιο.
Η μεγάλη απορία αφορά στο ΣΥΝ, που η ηγεσία του ακόμα και σήμερα μετά όλα αυτά επιμένει σε εκκλήσεις ενότητας.
Παρούσες οι συνεργασίες με δυνάμεις του ΠΑΣΟΚ
Παρά την απόφαση της Κ.Ε. του ΣΥΝ, που πρακτικά απέκλειε τις συνεργασίες με δυνάμεις του ΠΑΣΟΚ, οι συνεργασίες αυτές ήταν παρούσες και σ αυτές τις εκλογές, αν και σημαντικά μειωμένες (βλ. πίνακα). Οι κοκκινοπράσινες ή πρασινοκόκκινες περιοχές εμφανίστηκαν και πάλι στον τηλεοπτικό χάρτη.
Στη γλώσσα των αριθμών το ΠΑΣΟΚ από αυτοδιοικητική άποψη είναι το πλησιέστερο στο ΣΥΝ κοινοβουλευτικό κόμμα. Η πραγματικότητα αυτή δεν έχει να κάνει ούτε με την ένταξη των αυτοδιοικητικών στελεχών σε τάσεις του ΣΥΝ (επιβεβαιώθηκε σε πολυάριθμες περιπτώσεις) και προφανώς δεν έχει να κάνει με οποιαδήποτε υποχώρηση σε νεοφιλελεύθερες επιλογές του ΠΑΣΟΚ στην κεντρική πολιτική σκηνή.
Από τους 13 εκλεγμένους δήμαρχους μας στις πρωτεύουσες νομών και την Αττική, οι 8 εκλέχτηκαν με κοινή υποστήριξη ΣΥΝ- ΠΑΣΟΚ. Στο Β γύρο συνδυασμοί που υποστηρίξαμε αυτόνομα ή σε συνεργασία με άλλες αριστερές δυνάμεις αντιπαρατέθηκαν με επιτυχία και με ψηφοδέλτια του ΠΑΣΟΚ.
Οι προοπτικές μας
Σφυγμομετρήσεις που έγιναν την περίοδο αυτή δίνουν ελαφρά άνοδο στα κοινοβουλευτικά ποσοστά του ΣΥΝ, εντούτοις στα επίπεδα του γνωστού προεκλογικού άγχους του 3%. Τα ποσοστά των νομαρχιακών και δημοτικών εκλογών δεν ανατρέπουν την εικόνα και πρέπει να μας προβληματίσουν. Θα πρέπει μετεκλογικά να ανοίξει μια νηφάλια και σε βάθος συζήτηση για τις προοπτικές μας. Κύριο ζητούμενο η ενίσχυση της αυτογνωσίας και της αυτοπεποίθησής μας ως συγκροτημένου φορέα της σύγχρονης, ανανεωτικής αριστεράς.
Να ξεπεράσουμε τα ψευδοδιλήμματα του τύπου "με τους θεσμούς η με τα κινήματα;". Ως κόμμα σε κοινοβουλευτικό σύστημα νοιαζόμαστε και πολύ μάλιστα για την κοινοβουλευτική μας παρουσία και για τις καθημερινές αλλαγές, που επηρεάζουν τη ζωή των πολιτών. Ως κόμμα της αριστεράς αγκαλιάζουμε την αμφισβήτηση, πρωτοστατούμε στα κινήματα και δεν επιδιώκουμε να τα αφομοιώσουμε ή να τα ιδιοποιηθούμε είτε να τα μετατρέψουμε σε κόμματα και να τα ευνουχίσουμε. Πάνω απ όλα διαμορφώνουμε εναλλακτικό πρόγραμμα αλλαγών για το σήμερα, και προβάλουμε το όραμα του σοσιαλισμού με δημοκρατία και ελευθερία, χωρίς να τα παραπέμπουμε όλα εκεί.
Οι συνεργασίες με άλλες πολιτικές δυνάμεις θα πρέπει να εξεταστούν υπό το φως των παραπάνω. Θέμα κεντρικής πολιτικής ή εκλογικής συνεργασίας με το ΠΑΣΟΚ, που βρίσκεται στην κρίση που το οδήγησαν οι νεοφιλελεύθερες επιλογές του δεν υπάρχει. Με το ΚΚΕ δεν είναι δυνατό να υπάρξουν σχέσεις στοιχειώδους επαφής, ούτε στα πλαίσια συνδικαλιστικών ή κοινωνικών φορέων. Όμως θα υπάρχει ΣΥΡΙΖΑ στις επόμενες εκλογές; Τίθεται για κάποιους από εμάς το θέμα αναζήτησης νέου πολιτικού φορέα, όπως πρότεινε η ΑΚΟΑ;
Οι απαντήσεις στα ερωτήματα πρέπει να δοθούν συλλογικά και εγκαίρως.
* Ο Κώστας Ζάμπας είναι μέλος της Κ.Ε. του ΣΥΝ
