Απολογισμός για το Κόσοβο

Πριν από 11 χρόνια, την 24η Μαρτίου 1999, άρχισε η ΝΑΤΟϊκή στρατιωτική επέμβαση στη Σερβία που διήρκεσε 78 ημέρες, μέχρι την 9η Ιουνίου. Εγιναν 38.004 πτήσεις εκ των οποίων οι 10.484 ήταν επιθέσεις από αέρος που έριξαν 23.614 βλήματα.

Η επέμβαση αυτή είχε χαρακτηριστεί από τους υποστηρικτές της ως «ανθρωπιστική επέμβαση», ως επέμβαση με στόχο να σωθούν αθώοι αλβανοί Κοσοβάροι που υφίσταντο δολοφονίες και εθνοκάθαρση από το καθεστώς Μιλόσεβιτς. Τα ανθρωπιστικά αυτά κριτήρια δικαιολογούσαν τη χρήση βίας παρά το γεγονός ότι δεν υπήρχε σχετική απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας τους ΟΗΕ (μόνο τότε, κατά το Διεθνές Δίκαιο, επιτρέπεται η χρήση ένοπλης βίας, καθώς επίσης και στην περίπτωση νόμιμης άμυνας κατά επιτιθεμένου). Και πάντως η επέμβαση δεν ελάμβανε χώρα αυθαίρετα, από ένα ή δύο κράτη, αλλά από έναν περιφερειακό διεθνή οργανισμό, αφού είχαν εξαντληθεί όλα τα ειρηνικά μέσα επίλυσης.

Οι αντίπαλοι της επέμβασης αυτής στην Ελλάδα και αλλού αντέταξαν τρεις κατηγορίες επιχειρημάτων:

1) Οτι τα κίνητρα κάθε άλλο παρά αγνά ήταν, αλλά κάλυμμα για την προώθηση αμερικανικών και ΝΑΤΟϊκών συμφερόντων στην περιοχή αυτή και επίδειξη πυγμής.

2) Οτι επρόκειτο για στυγνή παραβίαση του Διεθνούς Δικαίου και του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, δηλαδή της διεθνούς νομιμότητας, αφού απαγορεύεται η ατομική ή συλλογική χρήση ένοπλης βίας χωρίς σχετική απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Και ότι, ως εκ τούτου, η πράξη αυτή αντί να συμβάλει στην ειρήνη και την ασφάλεια, την απείλησε κατάφορα και θα ανοίξει τους ασκούς του Αιόλου για ανεξέλεγκτες επεμβάσεις.

3) Οτι η επέμβαση, όπως έλαβε χώρα, δεν πληρούσε τη στοιχειώδη αναλογικότητα, ήταν υπερβολική και άκρως καταστρεπτική, με πολλούς αθώους νεκρούς Σέρβους και Αλβανούς, απαράδεκτες καταστροφές στην υποδομή της χώρας (και περιβαλλοντικές καταστροφές). Το ΝΑΤΟϊκό χτύπημα επέφερε πολύ περισσότερες καταστροφές και νεκρούς απ΄ ό,τι αν δεν είχε λάβει χώρα και συνεχιζόταν η σύγκρουση σερβικών στρατιωτικών δυνάμεων και κοσοβάρων ανταρτών (UCΚ).

Με την απόσταση των 11 ετών που μας χωρίζει από τα δραματικά εκείνα γεγονότα, ας επιχειρήσουμε έναν απολογισμό. Με έναυσμα την περίπτωση του Κοσόβου-1999, σοβαρές μελέτες ανεξάρτητων επιτροπών και διακεκριμένων μελετητών έχουν προτείνει διάφορα κριτήρια για επέμβαση στις περιπτώσεις εκείνες που το Συμβούλιο Ασφαλείας αδυνατεί να κάνει το καθήκον του και να επέμβει δραστικά για να σταματήσει γενοκτονίες, εθνοκαθάρσεις και άλλα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας.

Τα κυριότερα κριτήρια που τίθενται είναι επτά:

1. Να υπάρχουν συστηματικές και ομαδικές παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και κατά κύριο λόγο γενοκτονία, εθνοκάθαρση, εγκλήματα πολέμου ή εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας (τα 4 διεθνή εγκλήματα που θέτει και το ιστορικό Τελικό Κείμενο της Παγκόσμιας Συνόδου Κορυφής του ΟΗΕ του 2005).

2. Το εν λόγω κράτος προδήλως να αδυνατεί να προστατεύσει τους πολίτες από μαζικά ειδεχθή εγκλήματα που σοκάρουν την ανθρώπινη συνείδηση.

3. Η κύρια πρόθεση αυτών που επεμβαίνουν να είναι ανθρωπιστική.

4. Η χρήση ένοπλης βίας να αποτελεί την ύστατη επιλογή.

5. Να υπάρχει αναλογικότητα στην επέμβαση.

6. Να υπάρχουν βάσιμες ελπίδες η επέμβαση να επιτύχει το σκοπό της (να σώσει αθώους και να επιφέρει βιώσιμη ειρήνη στην περιοχή).

7. Η πλειονότητα της διεθνούς κοινής γνώμης να θεωρεί ότι η επέμβαση είναι νομιμοποιημένη.

Ως προς τα κριτήρια αυτά ο απολογισμός για τη ΝΑΤΟϊκή επέμβαση του 1999, στη βάση των αξιόπιστων μελετών, είναι 5-2 (ή για την ακρίβεια 5,5-1,5). Συγκεκριμένα πληρούνται πλήρως τα κριτήρια 1 (εγκλήματα), 2 (το εν λόγω κράτος, η Σερβία, όχι μόνο αδυνατούσε να προστατεύσει τους πολίτες του αλλά επιτίθεται το ίδιο), 3 (αν και υπήρχαν ίσως επί μέρους εθνικά συμφέροντα, ειδικά από πλευράς ΗΠΑ για την επέμβαση, η κύρια πρόθεση ήταν ανθρωπιστική), 4 (είχαν όντως εξαντληθεί όλα τα άλλα ειρηνικά μέσα, όπως η μεσολάβηση του Ραμπουγιέ, η ύστατη αποστολή Χόλμπρουκ στον Μιλόσεβιτς) και 7 (το μεγαλύτερο μέρος διεθνούς κοινής γνώμης ήταν υπέρ, δεν συμφωνούσε δηλαδή με τους Σέρβους και τους Ελληνες).

Σοβαρές όμως ενστάσεις υπάρχουν κυρίως ως προς το κριτήριο 5 (αναλογικότητα του χτυπήματος, αντιθέτως ότι ήταν υπερβολικό, με καταστροφές υποδομών, γέφυρες, διυλιστήρια, κτίρια, κ.λπ.) και εν μέρει και ως προς το κριτήριο 6, υπό την έννοια ότι ναι μεν τελικά επήλθε ειρήνη στην περιοχή και σώθηκαν οι Κοσοβάροι, όμως κατά την επέμβαση, σκοτώθηκαν 10.000 άοπλοι Αλβανοί (οι περισσότεροι από τον σερβικό στρατό), πριν από την επέμβαση είχαν δολοφονηθεί περίπου 1.000 Αλβανοί.