Ενα φάντασμα ανησυχητικό...

«Πόλεμος, πόλεμος. Ενας πόλεμος είναι εφικτός. Πόλεμος εμφύλιος, κομμουνιστικός». Ακουσα το σύνθημα την προπαραμονή των Χριστουγέννων, βαδίζοντας δίπλα στην τελευταία πορεία που διοργανώθηκε πριν από τις γιορτές, στο ύψος της Πλατείας Κλαυθμώνος. Πώς φτάσαμε σ’ αυτό; Εδώ δεν πρόκειται, βέβαια, για να πιάσουμε μιαν άκρη, ούτε για μαθητές που θέλουν να διατρανώσουν την οργή τους για τον αδικοχαμένο δεκαπεντάχρονο, ανησυχώντας εκ παραλλήλου για το μέλλον του σχολείου και της αστυνομίας, ούτε για φοιτητές που δυσφορούν για το επίπεδο και τις επαγγελματικές προοπτικές της επιστημονικής τους παιδείας. Δεν πρόκειται, επίσης, ασφαλώς, ούτε για εργαζόμενους της γενιάς των 700 ευρώ, που δεν βλέπουν καμία πιθανότητα βελτίωσης της ζωής τους, αλλά ούτε και για τις παραδοσιακές εξωκοινοβουλευτικές οργανώσεις της Αριστεράς με την παλαιοκομμουνιστική τους γλώσσα και ιδεολογία. Δεν πρόκειται, επιπροσθέτως, για την ποικιλόμορφη βία των εν γένει εξεγερμένων του ελληνικού Δεκέμβρη, της οποίας το πνεύμα έχει ήδη μεταδοθεί στην Ισπανία και στην Ιταλία, ανησυχώντας τα μάλα τόσο τις ευρωπαϊκές εφημερίδες όσο και τον Γάλλο πρόεδρο Νικολά Σαρκοζί. Δεν πρόκειται καν για τη λογική των διάφορων τρομοκρατικών ομάδων (παλαιότερων και νεότερων), που αναλαμβάνουν τον αγώνα του αντάρτικου πόλεων, κάνοντας πέρα τις μάζες και διεκδικώντας κατ’ αποκλειστικότητα την πρωτοβουλία για την αιματηρή κατάρρευση του καπιταλιστικού συστήματος. Πρόκειται για κάτι πολύ συνολικότερο και μεγαλύτερο, που βάζει ως στόχο του την καθ’ ολοκληρίαν εμπλοκή της κοινωνίας στην πολιτική διαμάχη της ριζικής ανατροπής.

Μα, όλα αυτά, θα αντιτείνουν ενδεχομένως κάποιοι, για ένα σύνθημα που ακούστηκε από μια αραιή συντροφιά νεαρών σε μια διαδήλωση η οποία ήρθε ύστερα από αλλεπάλληλες συγκεντρώσεις και διαμαρτυρίες και έπειτα από πλήθος οξύτατων γεγονότων; Ας μη βιαστούμε κι ας μην προσπεράσουμε με ευκολία το κέντρο βάρους του συνθήματος, που φωνάζει στα πέρατα του ακροατηρίου του πως ένας εμφύλιος πόλεμος είναι, επιτέλους, εφικτός. Για την ακρίβεια - και για να θυμηθούμε σε ποια χώρα ακριβώς βρισκόμαστε: ένας εμφύλιος πόλεμος είναι εκ νέου εφικτός. Πώς φτάσαμε, αναρωτιέμαι ξανά, ώς εδώ; Οταν εν έτει 1974 έπεσε η δικτατορία και μπήκαμε στην εποχή της μεταπολίτευσης ήμουν δεκαπέντε χρόνων. Η γενιά μου ενηλικιώθηκε λίγο πριν ή λίγο μετά τις αρχές της δεκαετίας του 1980, όταν, με την πτώση του καθεστώτος των συνταγματαρχών, έληξαν οι παρατεταμένες συνέπειες του Εμφυλίου, που οδήγησαν σε έναν καταστροφικού μεγέθους ελληνικό τριακονταετή πόλεμο, όπως συχνά επαναλάμβανε (και όπως συχνά έδειξε στο πεζογραφικό του έργο) ο Αλέξανδρος Κοτζιάς. Οι εκτοπίσεις, οι φυλακίσεις και οι εκτελέσεις των κομμουνιστών κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1950, η ταραγμένη, παρασυνταγματική και θεσμικά χωλή δημοκρατία της δεκαετίας του 1960, όπως και η χουντική λαίλαπα της δεκαετίας του 1970 τέλειωσαν οριστικά στη μεταπολίτευση και οι νεώτερες γενιές της ελληνικής κοινωνίας (της δικής μου συμπεριλαμβανομένης) μεγάλωσαν σε ένα ασκίαστο πολιτικό πλαίσιο, που φάνηκε να στερεώνει τους δημοκρατικούς θεσμούς, να εγγυάται την οικονομική ανάπτυξη (όπως είναι δυνατόν να εννοηθεί η ανάπτυξη σε μια χώρα με τα ιστορικά προηγούμενα της Ελλάδας), αλλά και να εξασφαλίζει όχι μια δικαιότερη κατανομή του εισοδήματος (αυτό, σίγουρα, δεν συνέβη ποτέ), τουλάχιστον, όμως, την κατά μέσο όρο αύξησή του.

Είναι, νομίζω, πλέον σαφές πως όλα αυτά θα πρέπει να έγιναν εξ αρχής πολύ στραβά και μέσα από επιλογές που ροκάνισαν εκ των ένδον τόσο την ανάπτυξη όσο και τον εκδημοκρατισμό. Μια κοινωνία στην οποία αναπτύσσονται τόσο ισχυρές και κάθετες αντιθέσεις (από το τι οφείλει να γίνει στο πανεπιστήμιο μέχρι το πότε μπορούν να ανοίξουν τα εμπορικά καταστήματα), μια οικονομία η οποία κινδυνεύει από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο παρά την ένταξή της στην προνομιακή Ευρωζώνη κι ένα κράτος το οποίο είναι ανίκανο να λειτουργήσει τη δημόσια διοίκηση (και δεν αναφέρομαι μόνο στα σκάνδαλα) δεν είναι, όπως κι αν το λογαριάσουμε, φαινόμενα που γεννήθηκαν χθες: προδίδουν αδράνειες και ακυρότητες ετών (ετών που χρίστηκαν με άπειρο, απ’ ό,τι αποδεικνύεται, λούστρο): αδράνειες και ακυρότητες τόσο ασφυκτικές, ώστε να αποσπούν τον Εμφύλιο από το ιστορικό του λεξιλόγιο και να τον μετατρέπουν σε ζωντανό πολιτικό διακύβευμα. Ακόμη κι αν ο νέος Εμφύλιος είναι να μείνει μόνο στα χείλη ελαχίστων, το φάντασμα ενός ακήρυχτου πολέμου μας περιτριγυρίζει ανησυχητικά και μας ζητάει να σκεφτούμε ξανά και ξανά πάνω στη συλλογική μας μοίρα - όπως, ίσως, δεν το έχουμε δοκιμάσει ποτέ μέχρι τώρα.