Οδός αβύσσου, αριθμός μηδέν

Και να θέλεις να ξεφύγεις, δεν μπορείς. Ο τίτλος παραπέμπει στη δήλωση του κ. Παπούλια και, βεβαίως, στο βιβλίο του Λουντέμη. Όχι πως μπορεί κανείς να συγκρίνει δύο διαφορετικές πολιτικές και πολεμικές καταστάσεις, αλλά -πώς να το διατυπώσει κανείς; ένα είδος πολέμου έχουμε και σήμερα. Μόνο που δεν κηρύχτηκε ποτέ επισήμως, μόνο που ακόμα δεν τον έχουμε συνειδητοποιήσει.

Ακολουθούν μερικές σκέψεις για όσα ζούμε τον τελευταίο καιρό, με αφορμή βεβαίως τα γεγονότα της περασμένης Τετάρτης. Σκέψεις που σίγουρα δεν είναι πρωτότυπες, που δεν γράφονται για πρώτη φορά, που δεν διεκδικούν κανενός είδους δάφνες - απλώς κινούνται στο πλαίσιο της κοινής λογικής. Κανονικά, αν η κοινή λογική πρυτάνευε στη ζωή μας όπως θα έπρεπε, δεν θα χρειαζόταν καν να γράφονται, αλλά θα θεωρούνταν αυτονόητες, κοινότοπες, μη αναγκαίες.

1) Η ανθρώπινη ζωή είναι υπεράνω όλων. Δεν υπάρχουν αγώνες, επαναστάσεις, ελπίδες, θεωρίες, ιδεολογίες, αν δεν υπάρχει ζωή. Ο θάνατος δεν έχει ανάγκη από τίποτα, είναι απόλυτος και τελικός και τίποτα άλλο.

Άρα δεν μπορεί να υπάρχουν επαναστάτες, ριζοσπάστες, ρεφορμιστές, αναρχικοί, πατριώτες, προοδευτικοί, συντηρητικοί, νεοφιλελεύθεροι, αν οι θεωρίες τους δεν έχουν ως στόχο τη ζωή. Ακόμα και οι φασίστες, που τόσο τραγούδησαν το θάνατο, μπροστά στο απόσπασμα εκλιπαρούσαν για τη ζωή τους.

Οτιδήποτε αφαιρεί την ανθρώπινη ζωή είναι αρνητικό, είναι καταδικαστέο. Κανένας δεν έχει το δικαίωμα, εν ονόματι μιας (δικής του) ιδέας, να αφαιρεί τη ζωή από έναν άλλο. Δεν είναι θεμιτές όλες οι μορφές πάλης - αυτά είναι κουραφέξαλα. Μπορούν να υπάρχουν πολλές μορφές πάλης, αλλά όχι αυτές που οδηγούν στο θάνατο - κανένας πεθαμένος δεν δικαιώθηκε ποτέ.

2) Ναι, υπάρχει θυμός. Ως ένα βαθμό απολύτως δικαιολογημένος. Και λέω «ως ένα βαθμό», γιατί συνυπεύθυνοι για το σημερινό χάλι της Ελλάδας είμαστε όλοι, δεξιοί κι αριστεροί, πλούσιοι και φτωχοί. Όλοι κλείναμε τα μάτια μας σε μια πραγματικότητα που πλησίαζε απειλητικά. Όλοι ψηφίζαμε τους πολιτικούς που ψηφίζαμε. Όλοι, ή σχεδόν όλοι, μάθαμε να μας χαϊδεύουν τα αυτιά. Όλοι ανεχτήκαμε ως κυρίαρχη ιδεολογία τον ατομισμό και τον εύκολο πλουτισμό, ακόμα κι αν οι ίδιοι δεν ενταχτήκαμε ποτέ σ’ αυτή την αντίληψη, σ’ αυτή την κοσμοθεωρία. Όλοι ανεχτήκαμε κάποιους να παίρνουν σύνταξη από τα σαράντα, όλοι ανεχτήκαμε ένα γραφειοκρατικό και τεμπέλικο δημόσιο, όλοι ανεχτήκαμε την αντίληψη του μπάρμπα από την Κορώνη, όλοι ανεχτήκαμε το αυθαίρετο στο καμένο δάσος, όλοι ανεχτήκαμε να πληρώνουμε την μπριζόλα περίπου ως χαβιάρι.

Βεβαίως, μερικοί έχουν περισσότερες ευθύνες από κάποιους άλλους. Είναι οι πρωθυπουργοί, είναι οι ηγέτες των κομμάτων, είναι οι πλούσιοι, είναι οι διανοούμενοι που απέτυχαν παταγωδώς να δώσουν ένα άλλο στίγμα σ’ αυτή τη χώρα. Όλη η πολιτική, οικονομική και πνευματική ηγεσία αυτής της χώρας θα έπρεπε να κοκκινίζει από ντροπή. Κι ούτε μπορεί ένας σοβαρός (αυτός, όχι, δεν ήταν λαμόγιο, άφησε όμως τα λαμόγια ελεύθερα) πρώην πρωθυπουργός να γράφει για τα εγγενή ελαττώματα της πολιτικής μας ζωής, χωρίς να κάνει τη δική του αυτοκριτική, χωρίς να δείχνει την οδύνη του με κάποιο τρόπο και για τη δική του θητεία. Σ’ αυτή τη χώρα έχουμε γίνει όλοι μπρεχτικοί, η αποστασιοποίηση έγινε το εθνικό μας σπορ.

3) Ναι, υπάρχει θυμός. Όχι μόνο επειδή τα μέτρα είναι σκληρά, ούτε μόνο επειδή γίναμε για άλλη μια φορά θύματα κοροϊδίας, λαϊκισμών, μοιραίων καθυστερήσεων, ψεύτικων υποσχέσεων. Υπάρχει θυμός γιατί τα μέτρα δεν είναι δημοκρατικά, άρα δεν είναι και δίκαια. Δεν μπορείς να αφαιρείς χρήματα από τους συνταξιούχους που δεν μπορούν να αντιδράσουν και να μην έχεις πιάσει έστω έναν, για δείγμα, μεγαλογιατρό φοροφυγά και να τον πας μέσα. Δεν μπορείς, έστω τώρα, έστω την τελευταία στιγμή, να αφήνεις αφορολόγητες τις πισίνες, τα σκάφη, τα πανάκριβα αυτοκίνητα, τις νόμιμες και τις παράνομες βίλες, που όμοιες δεν υπάρχουν ούτε στη Σουηδία, και να λέγεσαι σοσιαλιστική κυβέρνηση. Δεν μπορείς να αφήνεις τα περιθώρια σε όλους τους νεόπλουτους να διώχνουν τα χρήματά τους έξω και να σφυρίζεις αδιάφορα. Δεν μπορείς να αφαιρείς χρήματα από μισθούς πείνας κι εσύ ως κυβέρνηση, ως πρωθυπουργός, ως υπουργός, ως βουλευτής να μην έχεις κάνει μια συμβολική έστω κίνηση να δώσεις από το περίσσευμά σου - σωστή, πολύ σωστή η ιδέα του ΚΚΕ να μην υπάρχει βουλευτική σύνταξη κι ο κάθε βουλευτής να παίρνει τη σύνταξη που θα έπαιρνε έτσι κι αλλιώς από το επαγγελματικό του ταμείο. Το να είσαι βουλευτής δεν είναι επάγγελμα και μάλιστα διά βίου.

4) Ναι, υπάρχει θυμός, γιατί όλοι καταλαβαίνουν ότι τα μέτρα δεν συνοδεύονται από άλλα μέτρα, θεσμικά, πολιτικά, νομικά, οικονομικά, που θα δώσουν ένα νόημα στη λιτότητα που επέβαλε η Ευρώπη και το ΔΝΤ. Ναι, ζούμε μια τρομακτική κρίση, μπορεί να δούμε ακόμα χειρότερες καταστάσεις, αλλά τουλάχιστον να βλέπαμε μια άκρη στο περιβόητο τούνελ που μας επαναλαμβάνει ο πρωθυπουργός. Προς το παρόν ακούμε μονάχα λόγια. Μαθητευόμενοι μάγοι, μονάχα μαθητευόμενοι μάγοι η κυβέρνηση, καταπληκτικοί λογάδες, αλλά ελάχιστα έργα.

Αναφέρεται συνεχώς ο πρωθυπουργός σε μια καλύτερη Ελλάδα. Κάποιος να του πει ότι με ευχές δεν βάφονται αυγά, δεν καλυτερεύουν καταστάσεις.

5) Και η αξιωματική αντιπολίτευση; Που τολμάει να καταψηφίζει τη συμφωνία με την ΕΕ και το ΔΝΤ για την οποία είναι η κυρίως υπεύθυνη; Λες και ζει σε άλλη χώρα, λες και δεν έχει ιδιαίτερες ευθύνες ως κόμμα αξιωματικής αντιπολίτευσης, λες και είναι γκρουπούσκολο των Εξαρχείων που έχει ανάγκη από ασκήσεις επαναστατικής γυμναστικής για να επιβιώσει. Ούτε μια ιδέα, ούτε μια πρόταση, ούτε μια σοβαρή ανάλυση, ούτε μια έστω ψεύτικη αυτοκριτική. Ένας αρχηγός για κλάματα, ένα επιτελείο ανύπαρκτο, ένα βουβό, άχρηστο κόμμα.

6) Και η αριστερά; Δύο κόμματα και πολλά περισσότερα κομματίδια, μια πολυδιάσπαση που κρύβεται πίσω από ψευδεπίγραφες ενωτικές «συγκλίσεις». Το αποτέλεσμα; Μια ακόμα μεγαλύτερη σύγχυση, μια ποικιλία απόψεων και γραμμών που πάνε από τον σταλινισμό σε μια αντίληψη σύγχρονης δημοκρατικής αριστεράς και που αντί να εμπλουτίζουν τους όποιους προβληματισμούς, απλώς θολώνουν τα νερά. Μπορεί να συνυπάρχουν στο ίδιο κόμμα απόψεις διαμετρικά αντίθετες, σαν αυτές π.χ. που ακούγονται μέσα στον ΣΥΝ για τη θέση της ελληνικής αριστεράς ως προς την Ευρώπη; Ιδού το ερώτημα.

Παρά όμως τις μεγάλες διαφορές που (ευτυχώς εξακολουθούν να) υπάρχουν ανάμεσα στους δύο μεγαλύτερους σχηματισμούς, το ΚΚΕ και τον ΣΥΝ, υπάρχει και ένα κοινό, ας το πούμε, βίτσιο: ότι αποφάσισαν να είναι κέντρα γκρίνιας, κέντρα διαρκούς και μόνιμης διαμαρτυρίας, κόμματα που αφήνουν στο δικομματισμό το δικαίωμα (και την υποχρέωση) να «κάνει παιχνίδι».

7) Υπάρχει, λοιπόν, πολύς θυμός και καμιά πολιτική δύναμη δεν κάνει τον κόπο να σκεφτεί προς τα πού θα διοχετευτεί αυτός ο θυμός, πώς θα διοχετευτεί κάπου θετικά, να γίνει κινητήρια δύναμη αλλαγής. Μένουν οι διαδηλώσεις.

Πραγματικά, είχα χρόνια να δω διαδήλωση σαν αυτή της περασμένης Τετάρτης. Ένιωθες πως ναι, στη μεγάλη του πλειονότητα ο κόσμος είναι ρεαλιστής, αποδέχεται τα μέτρα, αλλά δεν δέχεται την αδικία. Το φανέρωναν τα συνθήματα για τα χρήματα που έχουν κλαπεί και που θα έπρεπε να επιστραφούν. Ήταν όμως άλλη μία διαδήλωση. Και οι διαδηλώσεις, τα τελευταία χρόνια, μυστηριωδώς, περιέργως, αδικαιολογήτως, καταλήγουν σχεδόν πάντα σε μόλοτοφ, σε καψίματα σκουπιδοτενεκέδων, σε συγκρούσεις με την αστυνομία. Σε καμιά χώρα του κόσμου δεν συμβαίνει αυτό - όταν παρελαύνουν τα μεγάλα συνδικάτα, όταν προσκαλούν τα μεγάλα κόμματα, αυτού του είδους οι εξάρσεις δεν υπάρχουν, ο κόσμος επιστρέφει ήσυχος στο σπίτι του και η πόλη δεν κινδυνεύει να καεί από μια παρέα κουκουλοφόρων νεαρών.

Εδώ δεν συμβαίνει αυτό. Εδώ έχουμε αυτούς τους γνωστούς-άγνωστους που αρέσκονται στην πιο τυφλή βία και κανένας δεν τολμά να εντοπίσει και να συλλάβει (κι όταν συλλαμβάνονται μερικοί, τρέχουν οι μπαμπάδες των νεαρών, μπαμπάδες συνήθως με ένα αριστερό παρελθόν, και κλαίγονται να ελευθερωθούν τα παρασυρμένα παιδιά). Μαζί με τους αναρχικούς ή περιστασιακά αναρχικούς νεαρούς που αρέσκονται στις μόλοτοφ να υπάρχουν και προβοκάτορες; Κανείς δεν αμφιβάλλει. Είναι όμως οι προβοκάτορες το πρόβλημα;

Προχθές, τόσο το δίδυμο Παπαρήγα-Παφίλη όσο και ο Τσίπρας έριξαν για άλλη μια φορά το βάρος τους στην έννοια της προβοκάτσιας. Δεν μίλησαν για άρρωστη κοινωνία. Δεν είδαν ότι οι διαδηλωτές που προσπαθούσαν να μπουν στη βουλή δεν ήταν κουκουλοφόροι. Μίλησαν μόνο για προβοκάτσια. Είμαστε όμως σίγουροι; Είμαστε σίγουροι ότι η δολοφονία τριών εργαζομένων (επειδή δούλευαν, επειδή δεν απήργησαν) οφείλεται σε προσχεδιασμένο προβοκατόρικο σχέδιο φασιστικών δυνάμεων; Εγώ δεν είμαι καθόλου σίγουρος.

Έστω όμως ότι ήταν προβοκατόρικο έργο. Και οι διαδηλωτές; Αυτό το τεράστιο ποτάμι του κόσμου, γιατί δεν αντέδρασε; Πώς επέτρεψε να γίνει μια τέτοια δολοφονία; Τι σημαίνει ότι «οι δικοί μας είχαν πλέον φύγει», που έλεγε και ξαναέλεγε η Παπαρήγα; Ανοησία; Στρουθοκαμηλισμός; Ανευθυνότητα; Απλώς αμηχανία;

8) Ο κίνδυνος ανόδου της πιο ακραίας δεξιάς δεν είναι πλέον μια μακρινή πιθανότητα. Ο θυμός είναι ένα επικίνδυνο συναίσθημα όταν μένει μονάχα θυμός. Αυτό πρέπει να το καταλάβει η κυβέρνηση, πρέπει να το καταλάβει και η αριστερά.

Αμήν.