Τάσος Γιαννίτσης:Οι πέντε αρχές που πρέπει να διέπουν το ασφαλιστικό σύστημα

Κύριε Πρόεδρε,

Κύριοι Υπουργοί,

Κυρίες και κύριοι βουλευτές,

Όλοι γνωρίζετε τη σχέση μου με το ασφαλιστικό, υποθέτω ότι προσκλήθηκα για να αναφερθώ σε ορισμένα κρίσιμα ζητήματα του ασφαλιστικού, που θεωρώ προσωπικά ότι είναι χρήσιμα να τεθούν υπόψη. Είναι προφανές ότι δεν εκπροσωπώ σωματείο, φορέα, κοινωνική οργάνωση ή ο,τιδήποτε. Ευχαριστώ για την τιμή, ευχαριστώ την επιτροπή για την τιμή να με προσκαλέσει και το Ποτάμι, το οποίο είχε τη σκέψη να προτείνει αυτή την πρόσκληση.

Θα προσπαθήσω να είμαι σύντομος, θα αναφερθώ σε τρεις διαπιστώσεις, σε πέντε βασικές αρχές που θεωρώ ότι έχουν σημασία για το ασφαλιστικό και σε τρεις επισημάνσεις περισσότερο πολιτικού χαρακτήρα, αφού πολιτική είναι και η διαδικασία εδώ.

Οι τρεις διαπιστώσεις:

Η πρώτη είναι ότι το ασφαλιστικό είναι το γενεσιουργό αίτιο, ένα απ” τα γενεσιουργά αίτια των θεμελιακών ανισορροπιών, που οδήγησαν στην κατάσταση της μεγάλης κρίσης, την οποία ζούμε από το 2009 και μετά. Δεν θα μπω σε νούμερα, θα αναφερθώ απλώς ότι πάνω από 80% του χρέους που δημιουργήθηκε μεταξύ 2000 και 2009 αντιστοιχούσε στα ελλείμματα του ασφαλιστικού συστήματος. Αυτό το ποσοστό είναι 400% για τη σχέση ελλειμμάτων – ασφαλιστικού και αύξησης χρέους απ” το 2010 μέχρι το 2015.

Δεύτερη διαπίστωση ότι η στενή σχέση του ασφαλιστικού και με τα ελλείμματα που είπα κλπ, σημαίνει ότι αν το ασφαλιστικό και η μεγέθυνση, η ανάπτυξη, δεν αντιμετωπιστούν παράλληλα, θα υπάρχει τεράστιο πρόβλημα στο να βελτιωθούν και τα μεγέθη του ασφαλιστικού και τα μεγέθη της χώρας. Το πώς θα τα αντιμετωπίσει κανείς αυτά, είναι μια άλλη μεγάλη ιστορία, υπάρχουν χίλιοι δρόμοι που μπορεί να τα κάνεις κανείς αυτά, ανάλογα με τις αξίες τους, τις ισορροπίες που θέλει να κρατήσει κλπ, αλλά δύο πράγματα που βουλιάζουν ταυτόχρονα αποκλείεται να οδηγήσουν σε οξυγόνο.

Τρίτη επισήμανση: 7 χρόνια είμαστε στην κρίση. Η χώρα είναι στην κρίση, το ασφαλιστικό πάει χέρι – χέρι με τη φτωχοποίηση όλης της κοινωνίας και αυτό σημαίνει ότι δεν έχουν πρόβλημα μόνο οι συνταξιούχοι, η κρίση του ασφαλιστικού έχει μία τεράστια επίπτωση και στους εργαζόμενους και στην οικονομία και στη χώρα συνολικότερα. Το ασφαλιστικό χαρακτηρίζεται από εκρηκτικές, προβληματικές καταστάσεις, που δημιουργήθηκαν μέσα από απανωτά κύματα παραγωγής συνταξιούχων. Θα ήθελα να πω, ότι το 2008 μέχρι το 2015 περίπου 550.000 νέοι συνταξιούχοι προστέθηκαν κι εκκρεμούν απ” όσο διαβάζω σε εφημερίδες 250 με 300 χιλιάδες αιτήσεις, είτε γιατί δεν υπάρχουν λεφτά, είτε γιατί είναι οι διαδικασίες έτσι.

Νομίζω ότι στη φάση αυτή, δεν έχει σημασία μόνο τι διαπιστώσεις κάνει κανείς, αλλά και τι κάνει για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα. Και πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα; Εγώ θα αναφερθώ σε ορισμένες αρχές, που κατά τη γνώμη μου έχει αξία να κρατηθούν.

Πρώτον, θα έπρεπε να υπάρχει η αρχή της ισότητας μεταξύ όλων των ασφαλισμένων. Αρχή της ισότητας δεν σημαίνει ισοπέδωση, σημαίνει όμως αρχή της ισότητας.

Δεύτερον να υπάρχει αρχή της αναλογικότητας μεταξύ εργαζόμενων και συνταξιούχων. Τι πληρώνουν οι εργαζόμενοι για τους συνταξιούχους.

Τρίτον, η αρχή της αναλογικότητας των εισφορών που πληρώνει κάποιος και της σύνταξης που παίρνει κάποια στιγμή στο βίο του.

Τέταρτη αρχή, μία διπλή αρχή βιωσιμότητας. Η βιωσιμότητα του ίδιου του ασφαλιστικού συστήματος, γιατί αν δεν έχει τότε υπάρχουν τρομακτικές επιπτώσεις και δεύτερον η βιωσιμότητα της οικονομίας ως αποτέλεσμα της μη βιωσιμότητας ή της βιωσιμότητας του ασφαλιστικού συστήματος.

Και πέμπτο, η αρχή της αλληλεγγύης των γενεών κι όχι η αρχή της υποταγής των γενεών, όπως φοβάμαι ότι εξελίσσεται το πράγμα. Σήμερα και στη διάρκεια της κρίσης, πέρα από μια σειρά από βασικά ζητήματα του ασφαλιστικού, υπάρχει κι ένα τεράστιο πρόβλημα που λέγεται, πώς καλύπτονται τα ελλείμματα και πώς καλύπτονται οι πιέσεις που δέχεται η χώρα.

Θα έλεγα ότι υπάρχουν και μία σειρά από ζητήματα που μπορεί κανείς να δει όπως, αν πληρώνουν όλοι όσοι έχουν το ίδιο εισόδημα τις ίδιες εισφορές, αν έχουν τις ίδιες συντάξεις όσοι έχουν πληρώσει τις ίδιες εισφορές, αν διασφαλίστηκε η ελαχιστοποίηση της μη δήλωσης των εργασιακών δραστηριοτήτων και τέλος ο τρόπος απόσπασης πόρων για το ασφαλιστικό σύστημα. Το ασφαλιστικό σύστημα, δεν τροφοδοτείται μόνο από τις εισφορές, από τη στιγμή που είναι ελλειμματικό και μάλιστα γύρω στις 6,5-7% του ΑΕΠ, σημαίνει ότι χρηματοδοτείται και με φόρους. Άρα, πληρώνουν όσοι πληρώνουν άμεσους φόρους, έμμεσους φόρους, φόρους περιουσίας, οποιουσδήποτε φόρους, είναι αυτοί, οι οποίοι συνεισφέρουν στα ελλείμματα του ασφαλιστικού. Και δεν είναι μόνο οι φόροι και οι ασφαλιστικές εισφορές, είναι και η μείωση των δαπανών που αναγκάζεται να κάνει το κράτος ή που κάνει το κράτος για να μπορέσει να καλύψει τις δαπάνες του ασφαλιστικού.

Εάν κοιτάξει κάποιος τις δαπάνες για την κοινωνική προστασία απ” το ’08 μέχρι το ’12, θα διαπιστώσει μια εξαιρετικά μεγάλη μείωση – και μιλάω μόνο μέχρι το ’12, γιατί δεν έχω στοιχεία στη συνέχεια – και η μείωση αφορά όλες τις κατηγορίες των δαπανών κοινωνικής προστασίας, με εξαίρεση τις συντάξεις που είχαν μία αύξηση κάπου 20% λόγω αύξησης των συνταξιούχων κλπ, όχι λόγω μη περικοπής και τα επιδόματα ανεργίας που είχαν μια ασήμαντη αύξηση 600 – 700 εκατ. ευρώ.

Θα κλείσω, λέγοντας ότι λόγω του κεντρικού ρόλου που έπαιξε το ασφαλιστικό στην κρίση, η πολιτική του διαχείριση παραπέμπει στο σύνολο των πολιτικών που επηρεάζουν την πορεία της οικονομίας. Τα περιθώρια να αντιμετωπιστεί το ασφαλιστικό σωστά, για να μην ξανάρθει ο κόσμος σε 2, σε 3, σε 4 χρόνια σε κατάσταση όπως είμαστε σήμερα κι όπως ήμασταν προχθές, με εργαλεία πολιτικής που επικεντρώνονται αποκλειστικά στο ασφαλιστικό σύστημα είναι εξαιρετικά ασφυκτικά (τα περιθώρια). Και η επιστροφή σε θετικούς ρυθμούς μεγέθυνσης αποτελεί το πιο θεμελιακό στοιχείο όχι μόνο για την αντιμετώπιση του ασφαλιστικού, αλλά για την επιτυχία οποιασδήποτε πολιτικής θέλει κανείς να σκεφτεί και θέλει κανείς να ρίξει βάρος.

Υπάρχουν ορισμένα πολιτικά ζητήματα, στα οποία δεν είναι ρόλος μου να μπω, αλλά θα επισημάνω 2 θέματα. Το ασφαλιστικό δεν μπορεί να λύνεται με επιμέρους λύσεις που κρατούν ελάχιστα και δημιουργούν αναστάτωση στην κοινωνία, αιφνιδιασμούς, ο χρόνος αναφοράς του ασφαλιστικού πρέπει να είναι μεγάλος, μεγάλης διάρκειας. Όλες οι χώρες που κάνουν μία μεγάλη αλλαγή στο ασφαλιστικό πάνε για 20 – 25 χρόνια και πάνω, μπορεί να ακούγεται ουτοπικό, αλλιώς είμαστε στην ιστορία στη συζήτηση που είμαστε κι αλλιώς η ισορροπία του ασφαλιστικού δεν επιτυγχάνεται μέσω βελτίωσης, αλλά μέσω συνεχούς μείωσης των αριθμών και άρα και των εισοδημάτων και των συντάξεων.

Και το τελευταίο σημείο μου, είναι κατά τη γνώμη μου ότι το ασφαλιστικό είναι τόσο κρίσιμο για τη χώρα, ώστε είναι ανάγκη να συμπράξουν περισσότερες δυνάμεις. Ποιος θα συμπράξει, με ποιο τρόπο και για ποιο ασφαλιστικό δεν είναι αυτονόητο, αλλά νομίζω ότι είναι ένα σημείο που πρέπει να λεχθεί.

Ευχαριστώ πολύ.