Με απόφαση του υπουργού Προστασίας του Πολίτη συστάθηκε στις 26 Νοεμβρίου 2019 επιτροπή για τη διερεύνηση της αστυνομικής βίας, επικεφαλής της οποίας ορίστηκε ο καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου Νίκος Αλιβιζάτος και στα μέλη της συγκαταλέγονταν η καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου Βασιλική Χρήστου και ο Βαγγέλης Μάλλιος, διδάκτωρ Νομικής και εκπρόσωπος του υπουργείου στην Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου. Αντικείμενο της επιτροπής, σύμφωνα με την ανακοίνωση του υπουργείου, ήταν η «τακτική παρακολούθηση της διαδικασίας υλοποίησης παρατηρήσεων και πορισμάτων του Συνηγόρου του Πολίτη που αφορούν στη διοικητική διερεύνηση πειθαρχικών παραπτωμάτων» της Αστυνομίας.

Στη νεωτερικότητα, ελάχιστες είναι οι δικαστικές αποφάσεις που άλλαξαν τον ρουν της Ιστορίας. Γνωστότερη από αυτές, η πολυσχολιασμένη Dred Scott κατά Sanford του Ανωτάτου Δικαστηρίου της Ουάσιγκτον, η οποία, το 1857, κρίνοντας ότι η αμερικανική ιθαγένεια δεν μπορεί να δοθεί στους μαύρους, ακόμη και όταν αυτοί απελευθερώνονται από τα δεσμά της δουλείας, ήταν η αφορμή για τον εμφύλιο πόλεμο Βορείων και Νοτίων, που ξέσπασε λίγα χρόνια αργότερα.

Μια ακόμη κολοβή και εν πολλοίς ανούσια αναθεώρηση είναι πλέον επί θύραις, για να επιβεβαιώσει, με τον πλέον χαρακτηριστικό τρόπο, ότι τα δύο μεγάλα κόμματα ήταν τελικά όχι μόνον ανέτοιμα αλλά και απρόθυμα για έναν ώριμο, απροκατάληπτο και εποικοδομητικό συνταγματικό αναστοχασμό. Αντί να ξεκινήσουν από τις θεσμικές δυσλειτουργίες που ανέδειξε ή μεγέθυνε η κρίση –παρά την αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα του ισχύοντος Συντάγματος– και να επεκταθούν και σε κάποια άλλα χρονίζοντα προβλήματα της σύγχρονης Δημοκρατίας μας, αρχικά μεν επιδόθηκαν σε άγονους μαξιμαλισμούς και στη συνέχεια περιχαρακώθηκαν πεισματικά στις θέσεις τους, τόσο στην πρώτη όσο και στην δεύτερη Βουλή. Το αποτέλεσμα ήταν να απορριφθούν όλες σχεδόν οι ενδιαφέρουσες προτάσεις, ένθεν κακείθεν, και να καταλήξουμε, εν τέλει, σε έναν ελάχιστο κοινό παρονομαστή.

Η δρομολογημένη πλέον ολοκλήρωση της διαδικασίας συνταγματικής αναθεώρησης θέτει και πάλι επί τάπητος το ζήτημα της αξιοπιστίας της συνταγματικής πολιτικής της σημερινής κυβέρνησης. Στο παρόν άρθρο θα αποτιμηθεί αυτή η πολιτική με κριτήριο τον σεβασμό του Συντάγματος στις έως τώρα θεσμικές παρεμβάσεις της, ενώ σε επόμενο θα αξιολογηθούν τα αποτελέσματα του εν εξελίξει αναθεωρητικού διαβήματος.

Τα αποτελέσματα της δεύτερης ψηφοφορίας για την συνταγματική αναθεώρηση δεν έκρυβαν τελικά εκπλήξεις. Επιβεβαίωσαν απλώς ότι η επόμενη Βουλή θα κληθεί να διεκπεραιώσει μια αναθεώρηση μειωμένων προσδοκιών, η οποία κάθε άλλο παρά δικαίωσε τις πομπώδεις διακηρύξεις για μια «ριζική» και «τολμηρή» αναθεώρηση με «προοδευτικό» πρόσημο.

Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι εξ ορισμού δεν νοείται μια τέτοια αναθεώρηση, όπως προσπάθησαν να μας πείσουν, σε όλους τους τόνους, ορισμένοι εκπρόσωποι της ΝΔ και του ΚΙΝΑΛ. Το ότι το Σύνταγμα επιζητεί την συναίνεση δεν σημαίνει ότι για να γίνει αναθεώρηση πρέπει να συμφωνούν όλες οι πολιτικές δυνάμεις, στο όνομα ενός αορίστως προβαλλόμενου «εθνικού συμφέροντος».

Το ζήτημα της δέσμευσης της δεύτερης Βουλής από θεωρητική άποψη έχει πολύ ενδιαφέρουσες πτυχές, όπως αποδεικνύεται και από τον πλούσιο διάλογο που αναπτύχθηκες στο περιοδικό του Ομίλου «Αριστόβουλος Μάνεσης» Constitutionalism.gr, στην οποία μπορεί να ανατρέξει όποιος ενδιαφέρεται να εντρυφήσει στο ζήτημα. Οι περισσότεροι συνάδελφοι εξέφρασαν την «κρατούσα» επί του θέματος γνώμη, σύμφωνα με την οποία η πρώτη Βουλή απλώς αποφασίζει για τις αναθεωρητέες διατάξεις, ενώ η δεύτερη είναι ελεύθερη να αποφασίσει ως προς το συγκεκριμένο περιεχόμενο των προταθεισών διατάξεων (χωρίς όμως να προσθέσει νέες). Τα επιχειρήματα υπέρ αυτής της άποψης είναι ισχυρά, καθώς βρίσκουν έρεισμα τόσο στην ιστορική όσο και στην γραμματική και την συστηματική ερμηνεία.

Στη σημερινή ψηφοφορία για τη Συνταγματική Αναθεώρηση, η ΔΗΜΑΡ παρέμεινε αταλάντευτα προσηλωμένη στην ανάγκη ευρύτερων συναινέσεων, γιατί μόνο αν ανοίξει τώρα η διαδικασία θα γίνει εφικτό να ολοκληρωθεί από την επόμενη κυβέρνηση. Για να μην χαθεί ακόμη μια πενταετία.

Για αυτό ψηφίσαμε 23 από τις 36 προς αναθεώρηση διατάξεις που πρότεινε ο ΣΥΡΙΖΑ, 42 από τις 106 προς αναθεώρηση διατάξεις που πρότεινε η ΝΔ και 5 από τις 10 συμπληρωματικές προτάσεις βουλευτών, αποδεικνύοντας στην πράξη πώς αντιλαμβανόμαστε την συναίνεση.

Η θετική μας ψήφος δεν σημαίνει ότι συμφωνούμε πλήρως με το περιεχόμενο αλλά με την κατεύθυνση των αναθεωρητέων διατάξεων.

To Σύνταγμα του 1952 ψηφίστηκε μόνο από τα κεντρώα κόμματα της εποχής, η Δεξιά είχε αποχωρήσει από τη Βουλή και η Αριστερά, η τότε ΕΔΑ, καταψήφισε. Το Σύνταγμα της μεταπολίτευσης, του 1975, ψηφίστηκε μόνο από τη Δεξιά (ΝΔ)· το Κέντρο (ΕΚ-ΝΔ) και η Αριστερά («νέα» (ΠΑΣΟΚ), «παραδοσιακή», (ΚΚΕ) και «ανανεωτική» (ΚΚΕ Εσωτερικού, ΕΔΑ)) είχαν αποχωρήσει καταγγέλλοντάς το. Οι αλλαγές του 1986 ψηφίστηκαν μόνο από ΠΑΣΟΚ και ΚΚΕ.

“Το Σύνταγμα αποτελεί την πυξίδα για τη λειτουργία των θεσμών, του κράτους δικαίου και της διασφάλισης των πολιτών από κάθε είδους αυθαιρεσία. Η αναθεώρησή του βρίσκεται στον πυρήνα της λειτουργίας της Δημοκρατίας και η συζήτηση για την αναθεώρηση πρέπει να αντιμετωπίζεται με σεβασμό, να διεξάγεται σε ένα κλίμα συναίνεσης, μακριά από την πόλωση και τις σκοπιμότητες. Συναίνεση που δεν πρέπει να αφορά γενικά και αόριστα στο να μην κάνουμε τίποτα ή στο να μην αλλάζουμε θεσμικά αυτά που πρέπει να αλλάξουμε, αλλά στο να προχωρούμε και σε προοδευτικές τομές, αλλαγές και μεταρρυθμίσεις, δηλαδή η συναίνεση να μπορεί να οδηγεί και όχι να σταματά τις όποιες αλλαγές. Και βέβαια μακριά από τακτικισμούς.

Κύριε Πρωθυπουργέ,

Θα ήθελα να σας ευχαριστήσω για την επιστολή που μου απευθύνατε σχετικά με τη συνταγματική αναθεώρηση καθώς τόσο εγώ προσωπικά όσο και η Δημοκρατική Αριστερά θεωρούμε πάντοτε εποικοδομητικό το διάλογο μεταξύ των πολιτικών δυνάμεων ιδίως για ζητήματα όπως η αναθεώρηση του συνταγματικού χάρτη της χώρας.

Για αυτό με υπευθυνότητα συμμετέχουμε στο διάλογο και σε αυτό το πλαίσιο άλλωστε κινήθηκε και η πρόσφατη εκδήλωση από το «Πολιτικό Εργαστήριο για τη Σύγχρονη Σοσιαλδημοκρατία» της ΔΗΜΑΡ για τη συνταγματική αναθεώρηση, όπου ακούστηκαν οι προτάσεις τόσο κομμάτων όσο και νομικών.

Σε μια πολύ ενδιαφέρουσα και επίκαιρη εκδήλωση εξελίχθηκε η πρωτοβουλία του Πολιτικού Εργαστηρίου για την Σύγχρονη Σοσιαλδημοκρατία της ΔΗΜΑΡ με θέμα: Συνταγματική Αναθεώρηση «Πολιτική σκοπιμότητα ή θεσμική αναγκαιότητα;»

Στην εκδήλωση την οποία παρακολούθησε πλήθος κόσμου μίλησαν οι Νίκος Ξυδάκης Κοινοβουλευτικός Εκπρόσωπος του ΣΥΡΙΖΑ, Κωστής Χατζηδάκης, Αντιπρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας, Μανόλης Βελεγράκης, νομικός, μέλος του τομέα Θεσμών του Κινήματος Αλλαγής, Γιώργος Σωτηρέλης καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Χαιρετισμό απηύθυνε ο πρόεδρος της ΔΗΜΑΡ, Θανάσης Θεοχαρόπουλος ενώ τη συζήτηση άνοιξε ο επικεφαλής του Πολιτικού Εργαστηρίου Δημήτρης Χαλαζωνίτης. Το συντονισμό είχε ο νομικός και μέλος του ΔΣ του Πολιτικού Εργαστηρίου Κώστας Καρακώτιας.

Επιβεβαιώνονται, δυστυχώς, οι φωνές που διαμήνυαν ότι οι μεγάλες θεσμικές αλλαγές που έχει ανάγκη η χώρα δεν μπορούν να υλοποιηθούν όταν εντάσσονται στους εκλογικούς σχεδιασμούς των κομμάτων.

Είναι πλέον πασιφανές ότι ο σχεδιασμός της Κυβέρνησης είναι μέσω της συνταγματικής αναθεώρησης να εκθέσει την αντιπολίτευση, την αξιωματική και το ΚΙΝΑΛ. Γιʼ αυτό διάχυτη είναι πλέον η εντύπωση ότι η διαδικασία εξαγγέλθηκε από την κυβερνητική πλειοψηφία προκειμένου να «καεί».

Ετσι, αντί η διαβούλευση να ανταποκρίνεται στις εξαγγελίες του κ. Τσίπρα, περί «...ενός Συντάγματος που θα σηματοδοτήσει το πέρασμα στη νέα μεταπολίτευση και στη νέα Ελλάδα του 2021..», φαίνεται ότι θα εξελιχθεί σε ένα καταστροφικό brad e fair για τον καταλογισμό των ευθυνών.