Φάντο

Το ΠΑΣΟΚ τάχθηκε υπέρ της κύρωσης, από την Ελλάδα, της Συνθήκης της Λισαβώνας. Λογικό. Όλα τα σοσιαλιστικά και σοσιαλδημοκρατικά κόμματα της Ευρώπης υποστήριξαν θερμά αυτήν την χαμηλών φιλοδοξιών σωσίβια ευρω-λέμβο που ναυπηγήθηκε, προχείρως, στις όχθες του Τάγου, για να σώσει τους ναυαγούς του Τιτανικού- του φιλόδοξου ευρωσυντάγματος, δηλαδή, που είχε συντριβεί το 2005 στις ανατολικές ακτές της Μάγχης.

Το ΠΑΣΟΚ τάχθηκε, επίσης, υπέρ της διεξαγωγής δημοψηφίσματος, με ερώτημα αν εγκρίνεται ή όχι η Συνθήκη της Λισαβώνας. Λογικό κι αυτό. Ένα κόμμα του δημοκρατικού σοσιαλισμού, με κρέντο τη «συμμετοχική δημοκρατία», δεν μπορεί παρά να τάσσεται υπέρ της άμεσης συμμετοχής των πολιτών στη λήψη κάποιων εξαιρετικών και εξαιρετικά σημαντικών για το μέλλον μας αποφάσεων.

Μα να που δύο λογικές θέσεις δεν συνθέτουν πάντα μια λογική, συνεκτική πολιτική πρόταση. Διότι, όπως είναι προφανές, η θέση «έγκριση Λισαβώνας» και η θέση «δημοψήφισμα για Λισαβώνα» αντιφάσκουν ευθέως μεταξύ τους. Όσοι, στην Ευρώπη, τάσσονται υπέρ της ευρω-συνθήκης λένε φανατικά όχι σε δημοψηφίσματα. Και, κατ΄ αντιστοιχία, όσοι ζητούν δημοψηφίσματα έχουν ταχθεί κατά της ευρω-συνθήκης. Με τη βεβαιότητα ότι, υπό τις παρούσες οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες στην Ευρώπη (στην Ελλάδα, ακόμη περισσότερο), δημοψήφισμα σημαίνειμοιραία- απόρριψη.

Κάπως έτσι το ΠΑΣΟΚ εμφανίζεται να μιλά με γλώσσα επαμφοτερίζουσα και να επιχειρεί να πατήσει σε δύο βάρκες. Να είναι, ταυτοχρόνως, συμβατό με τον θεσμικά, καθεστωτικά ορθό ευρωπαϊκό λόγο, αλλά να κλείνει και το μάτι στην αιρετική, απορριπτική, «αριστερή» και, όλο και περισσότερο, ευρωσκεπτικιστική όχθη του ποταμού. Γίνεται; Η κρίση που προκλήθηκε με την επιστολή Σημίτη ήρθε να αποδείξει πως όχι. Δεν γίνεται...

Η κρίση αυτή, φυσικά, μπορεί να υφάνθηκε, προσχηματικά, σε ευρωπαϊκό καμβά, έχει, όμως, τα δικά της, εντελώς «κουλέρ λοκάλ», αίτια και χαρακτηριστικά. Έχει κάτι από κωμωδία παρεξηγήσεων, όπου κάθε πρωταγωνιστής της υπόθεσης παρερμηνεύει τις προθέσεις του άλλου και μετρά λάθος τις συνέπειες των δικών του κινήσεων. Έχει κάτι και από ιψενική τραγωδία, καθώς το ΠΑΣΟΚ μοιάζει με οργανισμό παραδομένο στα άδοξα, πλην θυελλώδη, πάθη και τις αυτοκαταστροφικές συγκρούσεις μιας χρονίζουσας, μοιραίας και αγιάτρευτης οικογενειακής κρίσης δωματίου.

Όσο, όμως, κι αν βαραίνουν αυτές οι «ιθαγενείς» παράμετροι της κρίσης, όσο κι αν βαραίνουν οι μικρο-πολιτικές και παρα-πολιτικές όψεις του κομματικού «κουλέρ λοκάλ», η ίδια η κρίση που αντιμετωπίζει το ΠΑΣΟΚ θα ήταν εντελώς ακατανόητη, αν αποσπασθεί από την ευρωπαϊκή της διάσταση.

Με τον δικό του τρόπο το καθένα, όλα σχεδόν τα κόμματα εξουσίας που τοποθετούνται αριστερά του κέντρου στην Ευρώπη, ανάλογα προβλήματα αντιμετωπίζουν. Την ίδια δυσκολία έχουν να εκπροσωπήσουν ταυτόχρονα τόσο τα όλο και πιο απαισιόδοξα, φοβισμένα και συντηρητικά μεσοστρώματα όσο και το όλο και πιο οργισμένο, αποκλεισμένο και απορριπτικό «ένα τρίτο» των ευρω-κοινωνιών, στο οποίο όλο και περισσότερο μετέχουν νεώτερες γενιές απελπισμένων.

Η ουτοπία της Ευρώπης, η μετάθεση δηλαδή σε ένα ευρωπαϊκό κοινωνικό τοπίο των λειτουργιών κοινωνικής σύνθεσης και συναίνεσης που κάποτε επιτελούσε το σοσιαλδημοκρατικό συμβόλαιο στο επίπεδο των επιμέρους κρατών, υπήρξε, για μια δεκαετία, η ζωογόνα ουτοπία της ευρω-αριστεράς. Η νέα θεότητα που ήρθε να αντικαταστήσει τους πεθαμένους θεούς του μεταπολεμικού κράτους. Αλλά η νέα σοσιαλιστική θρησκεία, η Ευρώπη, δεν περνά εσχάτως τις καλύτερες ημέρες της. Η Συνθήκη της Λισαβώνας εκφράζει ακριβώς το χαμηλό επίπεδο των σημερινών ευρω-προσδοκιών. Απόρριψή της σημαίνει οριστικό ενταφιασμό του ευρωπαϊκού οράματος. Έγκρισή της σημαίνει συμβιβασμό με την πιο μουντή, άχαρη και στενών οριζόντων εκδοχή του οράματος αυτού. Ιδού το πολιτικό αδιέξοδο, με μουσική υπόκρουση το μελαγχολικό ύφος των λαϊκών τραγουδιών της Πορτογαλίας, των φάντο, της ευρωπαϊκής Κεντροαριστεράς- του ΠΑΣΟΚ συμπεριλαμβανομένου. Κι έπειτα, στη μελαγχολική αυτή μελωδία έρχεται να προστεθεί και ο άγριος ήχος του εγχώριου, πολιτικού αρχοντορεμπέτικου...