Η Ευρώπη είναι ελληνική λέξη
Γιώργος Γιαννουλόπουλος, Η Εφημερίδα των Συντακτών, Δημοσιευμένο: 2017-08-12
Οπως ήταν αναμενόμενο, η συνέντευξη που έδωσε ο Αλέξης Τσίπρας στην εφημερίδα «Guardian» διαβάστηκε επιλεκτικά, στο πλαίσιο των κομματικών εχθροπραξιών. Για τους μεν επισφραγίζει την έξοδο της Ελλάδας από τα επάρατα μνημόνια, τα οποία, έτσι κι αλλιώς, είχαν ημερομηνία λήξης, για τους δε συνιστά ομολογία ότι ο ΣΥΡΙΖΑ όντως είπε ψέματα.
Σε όλα αυτά δεν έχω τίποτε να προσθέσω. Στη συνέντευξη όμως ειπώθηκε και κάτι που ουδείς σχολίασε, ίσως επειδή θεωρήθηκε γενικά αποδεκτό, άρα εκτός πολιτικής αντιπαράθεσης. Αναφέρομαι στην εξής φράση: «Η Ελλάδα αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της Ευρώπης. Πώς θα ήταν η Ευρώπη χωρίς την Ελλάδα; Θα έχανε ένα σημαντικό μέρος από την ιστορία και την κληρονομιά της».
Για να προλάβω μια ενδεχόμενη παρανόηση δεν ισχυρίζομαι ότι στις διαπραγματεύσεις με τους δανειστές τούς υπενθυμίσαμε ότι η λέξη «Ευρώπη» είναι ελληνική, ούτε ότι παίξαμε το χαρτί του δικού τους χρέους στους αρχαίους ημών προγόνους.
Ή τουλάχιστον ελπίζω να μην το κάναμε. Απλώς έχω την εντύπωση ότι ο πρωθυπουργός επανέλαβε ένα από τα πιο γνωστά μοτίβα της νεοελληνικής ιδεολογίας.
Το ότι η Ελάδα έχει να λαμβάνει από τη Δύση είναι μια άποψη με μακρά ιστορία, η οποία καθιερώθηκε το δεύτερο μισό του 18ου αιώνα από τον Κοραή και παραμένει έκτοτε ένας απο τους δημοφιλείς ιδεολογικούς τόπους, μάλλον ο πιο γνωστός. Αρα δεν έχει να κάνει ούτε με τον ΣΥΡΙΖΑ ούτε με τα μνημόνια.
Γυρνώντας διακόσια πενήντα χρόνια πίσω, το αίτημα της Ρωμιών να αποτινάξουν τον οθωμανικό ζυγό συνοδευόταν από την έκκληση προς τη Δύση να βοηθήσει και με τον τρόπο αυτό να ξεπληρώσει το χρέος της προς την κλασική Ελλάδα από την οποία πήρε τα φώτα, δηλαδή τη φιλοσοφία, τη δημοκρατία και άλλα πολλά.
Η έκκληση είχε κάποια απήχηση –εξού και ο φιλελληνισμός σε μεγάλο βαθμό– αλλά με την πάροδο του χρόνου άρχισε να φθίνει, είτε από τις αλλαγές που έγιναν στο πώς διαβάζουμε το παρελθόν, είτε από το γεγονός ότι οι κάθε άλλο παρά εντυπωσιακές επιδόσεις των Νεοελλήνων στα αθλήματα που εισήγαγαν οι πρόγονοί τους δεν βοήθησαν.
Σήμερα τα περί «λίκνου της δημοκρατίας» και τα παρεμφερή έχουν καταντήσει κονσερβαρισμένες ρητορείες που οι ξένοι επίσημοι, μάλλον καθ’ υπόδειξη των λογογράφων τους, αισθάνονται την ανάγκη να επαναλάβουν μόλις πατήσουν το πόδι τους στην Ελλάδα. Κι αν κάποιος σαν τον Ομπάμα επέλεξε να δει τον Παρθενώνα, το έκανε όχι για να τιμήσει τους Νεοέλληνες, αλλά για να δηλώσει τη δική του πίστη στη δημοκρατία.
Εμείς το βλέπουμε κάπως αλλιώς. Ξεκινώντας από την ορθή θέση ότι η δημοκρατία και η φιλοσοφία στη δυτική εκδοχή της ήταν δημιούργημα των αρχαίων Ελλήνων, αξιώνουμε να εισπράξουμε (ενίοτε κυριολεκτικά) εμείς σήμερα την ευγνωμοσύνη των ξένων.
Για τους περισσότερους συμπατριώτες μας η πρόταση «οι αρχαίοι Ελληνες έδωσαν στον υπόλοιπο κόσμο τη φιλοσοφία και τη δημοκρατία» είναι ταυτόσημη με την πρόταση «εμείς δώσαμε στον κόσμο τη φιλοσοφία και τη δημοκρατία». Το σκεπτικό είναι απλό: Ελληνες ο Πλάτωνας και ο Αριστοτέλης, Ελληνες κι εμείς.
Ισως αυτή την ταύτιση αισθάνθηκε την ανάγκη να υπογραμμίσει ο υφυπουργός Παιδείας Κώστας Ζουράρις (του οποίου το επικοινωνιακό εκτόπισμα είναι δυσανάλογα μεγάλο, επειδή υποδύεται τον μορφωμένο όπως τον φαντάζονται οι αμόρφωτοι), όταν ανακοίνωσε ότι σε λίγα χρόνια 100.000 παιδιά όχι μόνο θα γράφουν αλλά επίσης θα μιλούν αρχαία ελληνικά!
Κι αν δεν διακρινόμαστε ιδιαίτερα στο διεθνές στερέωμα, παραμένουμε απόγονοι εκείνων των αξεπέραστων. Διότι, σε αντίθεση με όσα ισχύουν για τα πνευματικά δικαιώματα που ανήκουν στον κληρονόμο εβδομήντα χρόνια μετά τον θάνατο του συγγραφέα, αν θυμάμαι καλά, τα δικά μας κληρονομικά δικαιώματα από τους αρχαίους διατηρούνται ανέπαφα έπειτα από διόμισι χιλιάδες χρόνια.
Για να το πω αλλιώς, όχι μόνο ο Πλάτωνας και ο Αριστοτέλης αλλά εσείς, εγώ και όλοι οι Ελληνες φωτίσαμε τον κόσμο. Δεν ξέρω για σας, μιλώντας όμως προσωπικά δεν θυμάμαι να έχω κάνει κάτι τέτοιο.
Δεν θέλω να υποτιμήσω την ανάγκη να πιαστούμε από κάτι τώρα που το έδαφος χάνεται κάτω από τα πόδια μας. Θυμάμαι όμως κάποιες κουβέντες που ακούστηκαν, όταν άρχισε η κρίση: θα περάσουμε πολύ δύσκολες μέρες, αλλά ίσως έτσι θα απαλλαγούμε επιτέλους από μερικές ιδεολογικές εμμονές που μας κυνηγούν από την ίδρυση του Ελληνικου Βασιλείου.
Δεν είναι κρίμα κι άδικο όλος αυτός ο πόνος να πάει χαμένος και να βυθιστούμε ακόμα περισσότερο στις εθνικές ιδεοληψίες μας;
Σε όλα αυτά δεν έχω τίποτε να προσθέσω. Στη συνέντευξη όμως ειπώθηκε και κάτι που ουδείς σχολίασε, ίσως επειδή θεωρήθηκε γενικά αποδεκτό, άρα εκτός πολιτικής αντιπαράθεσης. Αναφέρομαι στην εξής φράση: «Η Ελλάδα αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της Ευρώπης. Πώς θα ήταν η Ευρώπη χωρίς την Ελλάδα; Θα έχανε ένα σημαντικό μέρος από την ιστορία και την κληρονομιά της».
Για να προλάβω μια ενδεχόμενη παρανόηση δεν ισχυρίζομαι ότι στις διαπραγματεύσεις με τους δανειστές τούς υπενθυμίσαμε ότι η λέξη «Ευρώπη» είναι ελληνική, ούτε ότι παίξαμε το χαρτί του δικού τους χρέους στους αρχαίους ημών προγόνους.
Ή τουλάχιστον ελπίζω να μην το κάναμε. Απλώς έχω την εντύπωση ότι ο πρωθυπουργός επανέλαβε ένα από τα πιο γνωστά μοτίβα της νεοελληνικής ιδεολογίας.
Το ότι η Ελάδα έχει να λαμβάνει από τη Δύση είναι μια άποψη με μακρά ιστορία, η οποία καθιερώθηκε το δεύτερο μισό του 18ου αιώνα από τον Κοραή και παραμένει έκτοτε ένας απο τους δημοφιλείς ιδεολογικούς τόπους, μάλλον ο πιο γνωστός. Αρα δεν έχει να κάνει ούτε με τον ΣΥΡΙΖΑ ούτε με τα μνημόνια.
Γυρνώντας διακόσια πενήντα χρόνια πίσω, το αίτημα της Ρωμιών να αποτινάξουν τον οθωμανικό ζυγό συνοδευόταν από την έκκληση προς τη Δύση να βοηθήσει και με τον τρόπο αυτό να ξεπληρώσει το χρέος της προς την κλασική Ελλάδα από την οποία πήρε τα φώτα, δηλαδή τη φιλοσοφία, τη δημοκρατία και άλλα πολλά.
Η έκκληση είχε κάποια απήχηση –εξού και ο φιλελληνισμός σε μεγάλο βαθμό– αλλά με την πάροδο του χρόνου άρχισε να φθίνει, είτε από τις αλλαγές που έγιναν στο πώς διαβάζουμε το παρελθόν, είτε από το γεγονός ότι οι κάθε άλλο παρά εντυπωσιακές επιδόσεις των Νεοελλήνων στα αθλήματα που εισήγαγαν οι πρόγονοί τους δεν βοήθησαν.
Σήμερα τα περί «λίκνου της δημοκρατίας» και τα παρεμφερή έχουν καταντήσει κονσερβαρισμένες ρητορείες που οι ξένοι επίσημοι, μάλλον καθ’ υπόδειξη των λογογράφων τους, αισθάνονται την ανάγκη να επαναλάβουν μόλις πατήσουν το πόδι τους στην Ελλάδα. Κι αν κάποιος σαν τον Ομπάμα επέλεξε να δει τον Παρθενώνα, το έκανε όχι για να τιμήσει τους Νεοέλληνες, αλλά για να δηλώσει τη δική του πίστη στη δημοκρατία.
Εμείς το βλέπουμε κάπως αλλιώς. Ξεκινώντας από την ορθή θέση ότι η δημοκρατία και η φιλοσοφία στη δυτική εκδοχή της ήταν δημιούργημα των αρχαίων Ελλήνων, αξιώνουμε να εισπράξουμε (ενίοτε κυριολεκτικά) εμείς σήμερα την ευγνωμοσύνη των ξένων.
Για τους περισσότερους συμπατριώτες μας η πρόταση «οι αρχαίοι Ελληνες έδωσαν στον υπόλοιπο κόσμο τη φιλοσοφία και τη δημοκρατία» είναι ταυτόσημη με την πρόταση «εμείς δώσαμε στον κόσμο τη φιλοσοφία και τη δημοκρατία». Το σκεπτικό είναι απλό: Ελληνες ο Πλάτωνας και ο Αριστοτέλης, Ελληνες κι εμείς.
Ισως αυτή την ταύτιση αισθάνθηκε την ανάγκη να υπογραμμίσει ο υφυπουργός Παιδείας Κώστας Ζουράρις (του οποίου το επικοινωνιακό εκτόπισμα είναι δυσανάλογα μεγάλο, επειδή υποδύεται τον μορφωμένο όπως τον φαντάζονται οι αμόρφωτοι), όταν ανακοίνωσε ότι σε λίγα χρόνια 100.000 παιδιά όχι μόνο θα γράφουν αλλά επίσης θα μιλούν αρχαία ελληνικά!
Κι αν δεν διακρινόμαστε ιδιαίτερα στο διεθνές στερέωμα, παραμένουμε απόγονοι εκείνων των αξεπέραστων. Διότι, σε αντίθεση με όσα ισχύουν για τα πνευματικά δικαιώματα που ανήκουν στον κληρονόμο εβδομήντα χρόνια μετά τον θάνατο του συγγραφέα, αν θυμάμαι καλά, τα δικά μας κληρονομικά δικαιώματα από τους αρχαίους διατηρούνται ανέπαφα έπειτα από διόμισι χιλιάδες χρόνια.
Για να το πω αλλιώς, όχι μόνο ο Πλάτωνας και ο Αριστοτέλης αλλά εσείς, εγώ και όλοι οι Ελληνες φωτίσαμε τον κόσμο. Δεν ξέρω για σας, μιλώντας όμως προσωπικά δεν θυμάμαι να έχω κάνει κάτι τέτοιο.
Δεν θέλω να υποτιμήσω την ανάγκη να πιαστούμε από κάτι τώρα που το έδαφος χάνεται κάτω από τα πόδια μας. Θυμάμαι όμως κάποιες κουβέντες που ακούστηκαν, όταν άρχισε η κρίση: θα περάσουμε πολύ δύσκολες μέρες, αλλά ίσως έτσι θα απαλλαγούμε επιτέλους από μερικές ιδεολογικές εμμονές που μας κυνηγούν από την ίδρυση του Ελληνικου Βασιλείου.
Δεν είναι κρίμα κι άδικο όλος αυτός ο πόνος να πάει χαμένος και να βυθιστούμε ακόμα περισσότερο στις εθνικές ιδεοληψίες μας;
