Ενας πρώην που δεν ισοπεδώνει…

Πολλοί ταυτίζουν ναζισμό και κομμουνισμό αποδοκιμάζοντας εξίσου και τους δύο. Κομμάτια να γίνει. Υπάρχουν όμως και αυτοί που το παραξηλώνουν αποδοκιμάζοντας μόνο τον κομμουνισμό λες και η Ιστορία αρχίζει το 1989. Και στην περίπτωση της Εσθονίας, δεν αναφερόμαστε σε κάποια απαστράπτουσα δημοκρατία

Εδώ και χρόνια στενοχωρώντας πολλούς φίλους μου έχω αντιταχθεί στην απλουστευτική -και βολική προπαγανδιστικά- εξομοίωση ναζισμού και κομμουνισμού. Υπάρχει ένα απλό και γι’ αυτό καθόλου απλοϊκό επιχείρημα απέναντι στην ισοπέδωση που αναδεικνύει τον πυρήνα της διαφοράς.

Ένας μέσος δημοκράτης, φυσιολογικός άνθρωπος, είναι πολύ πιθανό να κάνει παρέα με έναν κομμουνιστή. Ποτέ δεν θα κάνει με ένα ναζιστή και παρά πολύ δύσκολα με ένα χουντικό. Δεν μιλάω θεωρητικά, το έζησα στο σπίτι μου. Ο πατέρας μου ήταν κεντροαριστερός της εποχής του. Στις εθνικές εκλογές ψήφιζε Ένωση Κέντρου παρότι θεωρούσε τον Γεώργιο Παπανδρέου λογά. «Πολλά λόγια, λίγο ζουμί» έλεγε χαρακτηριστικά. Αλλά αμέσως συμπλήρωνε: «Αλλά τώρα δεν παίζουμε, ψηφίζουμε για την δημοκρατία».

Στις δημοτικές ψήφιζε σταθερά Εδαΐτες ή κοινούς υποψηφίους Κέντρου – Αριστεράς. Στην γκρίνια της μητέρας μου -δεξιά με τον αδελφό της αξιωματικό που τραυματίστηκε στον Γράμμο- απαντούσε : «Αυτοί είναι δουλευταράδες και τίμιοι, τέτοιους θέλει ο δήμος. Και οι περισσότεροι που γνωρίζω είναι καλοί άνθρωποι. Έχεις να πεις τίποτε για τον Παναγή;». Και εκεί τέλειωνε η συζήτηση γιατί ο Παναγιώτης Δελληγιάννης ήταν ο αγαπημένος φίλος της μητέρας μου στην μεγάλη και πολύχρωμη πολιτικά παρέα των γονιών μου. Γλυκός άνθρωπος, γλεντζές με μια εφημερίδα η ένα βιβλίο πάντα στο χέρι και… κομμουνιστής.

Καλοί άνθρωποι λοιπόν -κατά πλειοψηφία- γιατί όπως μας θύμισε ο Μανώλης Αναγνωστάκης υπήρχαν και καθάρματα που έκαναν εξορία. Όμως μπορεί κάποιος να αποκαλέσει ένα ναζιστή της διπλανής πόρτας «καλό άνθρωπο» και να κάνει παρέα με τον Μιχαλολιάκο, τον Κασιδιάρη και τον Παναγιώταρο; Δεν θα μπω στην συζήτηση για το αν ο εφαρμοσμένος υπαρκτός ήταν παρέκκλιση ή αναπόφευκτη πορεία. Αυτό που είναι βέβαιο είναι ότι κομμουνιστές στο όνομα του θεωρητικού ιδεώδους αντιτάχθηκαν με τεράστιο προσωπικό κόστος σε αυτό που οικοδομήθηκε ως εφαρμογή του ιδεώδους. Στο ναζισμό δεν υπάρχουν τέτοιες διαφοροποιήσεις. Θεωρία, πράξη και άνθρωποι συμπίπτουν.

Αλλά και η Ιστορία δεν επιτρέπει τέτοιες απλουστεύσεις. Γιατί εκτός από τα Γκουλάκ και το Κατίν υπάρχει και το Στάλινγκραντ. Κάτι περισσότερο ήξεραν ο Ρούζβελτ και ο Τσόρτσιλ από διάφορους σημερινούς αμετανόητους δεξιούς και άλλους μεταμελημένους αριστερούς. Και πριν από το Σύμφωνο Μολότοφ – Ρίμπεντροπ προηγήθηκε η κωλυσιεργία Αγγλογάλλων και η άρνηση των Πολωνών να συνάψουν αμυντική συμφωνία με την Σοβιετική Ένωση (αποκαλυπτικός ο Τσόρτσιλ επ’ αυτού).

Όλοι λοιπόν οι ολοκληρωτισμοί δεν ήταν ίδιοι, όπως και οι μοναρχίες δεν ήταν ίδιες ου μην αλλά και οι δημοκρατίες. Ούτε όλες οι αριστερές είναι ίδιες, ούτε οι ηγέτες . Άλλο ο Χο Τσί Μίνχ άλλο ο Πολ Ποτ. Άλλο ο Μπερλινγκουέρ άλλο ο Μπρέζνιεφ. Να κάνουμε, λοιπόν, όσες συζητήσεις χρειάζονται για τον κομμουνισμό και προσωπικά τις έχω κάνει εντός μου και έχω καταλήξει από το 1980 όταν επισκέφτηκα την Σοβιετική Ένωση. Παίρνοντας όμως υπόψη και την αντιφατικότητα της Ιστορίας. Η Σοβιετική Ένωση π.χ. ήταν φυλακή για τους λαούς της αλλά και αντίπαλο δέος. Οι κατακτήσεις των εργαζομένων στην Δύση οφείλονται -πέραν της σοσιαλδημοκρατίας- και στο αντίπαλο δέος.

Εν πάση περιπτώσει πολλοί ταυτίζουν ναζισμό και κομμουνισμό αποδοκιμάζοντας εξίσου και τους δύο. Κομμάτια να γίνει. Υπάρχουν όμως και αυτοί που το παραξηλώνουν αποδοκιμάζοντας μόνο τον κομμουνισμό λες και η Ιστορία αρχίζει το 1989. Και δεν έχουμε στην περίπτωση της Εσθονίας να κάνουμε με κάποια απαστράπτουσα δημοκρατία που αγωνίζεται για την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Μάλλον έχουμε μια αντεστραμμένη εικόνα του παρελθόντος.

Το 35 με 40 % των κατοίκων της Εσθονίας, ρωσικής καταγωγής, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της εσθονικής κυβέρνησης, δεν διέθεταν καμία υπηκοότητα, δεν μπορούσαν να ψηφίσουν στις εκλογές και δεν είχαν καν δικαίωμα μόνιμης παραμονής. Για τις διακρίσεις σε βάρος των ρωσικών μειονοτήτων στις βαλτικές χώρες η ΕΕ δείχνει απέραντη και περίεργη «κατανόηση» και ανοχή. Όποτε κάτι ανάλογο συμβαίνει στην Ρωσία δικαιολογημένα δείχνει την ευαισθησία της. Μόνο που η επιλεκτικότητα και τα διαφορετικά μέτρα και σταθμά τραυματίζουν την εικόνα μιας αμερόληπτης Ένωσης αρχών εφαρμοζόμενων προς πάσα κατεύθυνση.

Και επειδή πολλοί αρέσκονται σε μαθήματα Ιστορίας με μονόπλευρη όμως προσέγγιση , καλό είναι να έχουμε κατά νου ότι αν θεσπιστεί ημέρα καταδίκης των συνεργατών των Γερμανών -με προτίμηση στην εξόντωση Ρώσων και Εβραίων- στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, Εσθονοί και Λιθουανοί θα διεκδικήσουν το «χρυσό» μετάλλιο. Αυτό δεν δικαιολογεί την μετέπειτα συμπεριφορά των Σοβιετικών απέναντι τους. Όμως φαίνεται ότι εκεί στην Βαλτική δεν μαθαίνουν από τις στροφές της Ιστορίας.