Και του χρόνου, με κάποιο εθνικό σχέδιο…

Από την αρχή της κρίσης, όταν οι διεθνείς αγορές αρνήθηκαν να συνεχίσουν να μας δανείζουν και υποχρεωθήκαμε να μπούμε σε πρόγραμμα, το πρώτο μνημόνιο, η Ελλάδα είχε αναλάβει μεταξύ των άλλων υποχρεώσεων και την ακόλουθη: Να καταρτίσει δικό της εθνικό αναπτυξιακό σχέδιο. Δεν την υλοποίησε. Την ίδια, πάλι, υποχρέωση ανέλαβε με το τρέχον, τρίτο μνημόνιο: Οφειλε να έχει καταρτίσει εθνικό αναπτυξιακό σχέδιο και μάλιστα με προθεσμία τον Μάρτιο 2016. Ούτε αυτή υλοποιήθηκε. Οπως εξελίσσονται τα πράγματα, είναι πιθανό να βγούμε από το μνημόνιο και η μόνη δέσμευση που αναλάβαμε και δεν υλοποιήσαμε να είναι αυτή: Οτι, δηλαδή, δεν καταρτίσαμε δικό μας σχέδιο για τη χώρα μας…

Πράγματι, τον Αύγουστο θα βγούμε από το μνημόνιο. Προφανώς, για να μπορούμε να δανειζόμαστε από τις αγορές με υποφερτά επιτόκια, θα πρέπει να συνεχιστεί η προσπάθεια μεταρρύθμισης της χώρας (όχι μόνο της οικονομίας...) και μάλιστα σε συνθήκες δημοσιονομικής πειθαρχίας. Ούτε «οι κάνουλες θα ανοίξουν» ούτε θα χειριζόμαστε εν λευκώ «τα κλειδιά του χρηματοκιβωτίου» – απλώς το χρηματοκιβώτιο θα πρέπει να το γεμίζουμε μόνοι μας. Ή θα μας εμπιστεύονται οι αγορές και θα μας δανείζουν ή δεν θα μας εμπιστεύονται και τόσο, και τότε θα έχουμε πρόβλημα. Η επιτυχία δεν είναι εύκολη και, πάντως, δεν είναι δεδομένη.

Η πιστοληπτική αξιολόγηση της χώρας είναι χαμηλή, υπολείπεται έξι βαθμίδες από την επενδυτική βαθμίδα. Το 2018, μπορούμε να βελτιώσουμε τη θέση μας. Αν το πετυχαίνουμε ή όχι, θα φανεί στις έξι διαδοχικές αξιολογήσεις που θα μας κάνουν οι Moody’s, S&P και Fitch, από τις αρχές του 2018 έως τον προσεχή Σεπτέμβριο. Αν δεν πάνε στραβά τα πράγματα, την επενδυτική βαθμίδα θα τη φτάσουμε προς τα τέλη του 2019. Αρα, μέχρι τότε, θα πρέπει να έχουμε δημιουργήσει ένα επαρκές κεφαλαιακό απόθεμα ώστε η χρηματοδότηση της χώρας να είναι εξασφαλισμένη.

Αυτό προϋποθέτει ότι μέχρι τον Αύγουστο θα πρέπει να έχουμε συγκεντρώσει από τις αγορές περίπου 6 δισ., ώστε μαζί με τα 9 δισ. ευρώ που ήδη έχουν εξασφαλιστεί από τους εταίρους μας από τον περασμένο Ιούνιο, να δημιουργηθεί ένα μαξιλάρι ασφαλείας της τάξεως των 16 δισ. ευρώ. Η προσπάθεια αυτή θα εξελιχθεί τους επόμενους μήνες μέχρι τον προσεχή Ιούνιο (μετά, οι διεθνείς αγορές κάνουν θερινές διακοπές). Πρώτη προσπάθεια αναμένεται ότι θα γίνει με την έξοδο της χώρας στις αγορές τον Ιανουάριο, μετά την επισφράγιση της τρίτης αξιολόγησης από το Eurogroup – πιθανότατα μετά και μια πρώτη βελτίωση της πιστοληπτικής αξιολόγησης της χώρας, που προβλέπεται ότι θα κάνει η S&P, την Παρασκευή, 19 Ιανουαρίου.

Ολα αυτά δεν είναι «τεχνικά» ζητήματα, αλλά βαθύτατα πολιτικά. Και αποκτούν πραγματικό νόημα μόνο μέσα στο σύνθετο παζλ της ανάπτυξης της χώρας.

Αυτή, η ανάπτυξη είναι ελληνική υπόθεση, εξαρτάται από τις δικές μας δυνάμεις. Και προϋποθέτει εθνικό σχέδιο. Χωρίς ένα ευρύτερο σχέδιο που θα το διαπερνά μια δική μας σύγχρονη αναπτυξιακή λογική, με σαφείς στόχους, διαφανές πλαίσιο σταθερών κανόνων για όλους (μακριά από το πελατειακό κράτος), που θα αποτελεί πραγματική βάση για μια εθνική συνεννόηση και θα μπορεί να εμπνεύσει ευρεία κοινωνική αποδοχή και υποστήριξη, φοβούμαι ότι αδίκως θα ανιχνεύουμε τον ορίζοντα αναζητώντας κάποιο αληθινά καλό σημάδι.

Ανευ σχεδίου, διατρέχουμε τον κίνδυνο να εφαρμόσουμε το μνημόνιο αλλά να μην κερδίσουμε το στοίχημα της ανάπτυξης.

Γι’ αυτό, νομίζω ότι μια καλή ευχή με την ευκαιρία του νέου έτους θα ήταν αυτή: Η Ελλάδα να πετύχει να αποκτήσει δικό της εθνικό αναπτυξιακό σχέδιο το 2018 – έστω. Και αυτό να περιέχει –θα πρόσθετα– ως βασικό άξονα τη δημιουργία νέων και διατηρήσιμων θέσεων εργασίας, με φιλόδοξους στόχους, με συγκεκριμένες δράσεις, με σαφές χρονοδιάγραμμα, με δημοκρατικό έλεγχο και λογοδοσία για την επίτευξη αυτών των στόχων. Με άλλα λόγια, έτσι όπως θέτουμε συγκεκριμένους στόχους για τα ελλείμματα, τα δημόσια έσοδα, τις δαπάνες και τα πρωτογενή πλεονάσματα, να θέσουμε ως ένα μετρήσιμο στόχο την αύξηση της απασχόλησης και τον δραστικό περιορισμό της ανεργίας.