Αβάσταχτες δαπάνες για εξοπλισμούς, αναξιοπιστία κυβέρνησης και Βρυξελλών
Ελίζα Παπαδάκη, Κυριακάτικη Αυγή, Δημοσιευμένο: 2006-03-12
Όλες οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα πρέπει να καταγράφουν εφεξής τις δαπάνες που κάνουν για εξοπλισμούς όταν τους παραλαμβάνουν, με τη μέθοδο δηλαδή που εφάρμοζαν οι κυβερνήσεις Σημίτη, αλλά και η μεγάλη πλειονότητα των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων έως τώρα. Η απόφαση αυτή της Eurostat, που δημοσιεύθηκε στις 9 Μαρτίου, εύλογα χαρακτηριζόταν προχθές "χαστούκι" για τους σημερινούς κυβερνητικούς υπευθύνους. Διότι αναιρεί την αιτιολογική βάση για την περιβόητη απογραφή, που κυρίως μέσα από την αυθαίρετη αλλαγή της μεθόδου καταγραφής των εξοπλιστικών δαπανών διόγκωσε αναδρομικά τα ελλείμματα, εκθέτοντας την Ελλάδα στη διεθνή κοινή γνώμη ότι μπήκε στην ΟΝΕ με "απάτη", με την παρουσίαση ψευδών στοιχείων, και οδηγώντας μας σε καθεστώς δημοσιονομικής επιτήρησης.
Πέρα από τις εφήμερες εντυπώσεις όμως, και αυτό είναι το παράδοξο, η απόφαση της Eurostat τελικά ευνοεί την παρούσα κυβέρνηση, η οποία δεν μετέφερε μόνο στη διαχείριση των προκατόχων της δαπάνες δισεκατομμυρίων ευρώ, που κανονικά θα επιβάρυναν τους δικούς της προϋπολογισμούς, αλλά και απαλλάσσεται τώρα από την καταγραφή των προκαταβολών για τα νέα μαχητικά αεροσκάφη, που αυτή παρήγγειλε, στους προϋπολογισμούς της τρέχουσας τετραετίας, όπως θα ήταν υποχρεωμένη με την ασυνήθιστη λογιστική μέθοδο που είχε επιλέξει. Με τη βούλα της Eurostat πλέον οι σχετικές δαπάνες θα αρχίσουν να καταγράφονται από το 2009 και μετά, όταν θα παραλαμβάνονται τα F16. Διευρύνονται έτσι τα περιθώρια της κυβέρνησης για εκλογικά αποδοτικές παροχές - και μειώσεις φόρων - το 2007 και το 2008.
’Ολα αυτά τα λογιστικά σούρτα-φέρτα ανά τις κυβερνητικές τετραετίες μπορεί να συγκαλύπτουν, αλλά δεν αλλάζουν το πραγματικό βάρος των δισεκατομμυρίων που κοστίζουν στον ελληνικό λαό οι πελώριοι εξοπλισμοί. Το ουσιαστικό πολιτικό πρόβλημα είναι αυτό το τεράστιο κόστος, όποτε κι αν γράφεται. Διότι μπορεί να διευκολύνει τους εκλογικούς σχεδιασμούς του κ. Καραμανλή η δαπάνη για τα αεροπλάνα που παρήγγειλε να αγνοείται τώρα, αφού η καταγραφή της μεταφέρεται στην επόμενη κυβέρνηση, που ενδέχεται άλλωστε να μην είναι δική του. Διόλου όμως δεν εξυπηρετεί την ελληνική κοινωνία, όταν από το 2010 θα έχει να αντιμετωπίσει τη συνεχή διόγκωση των δαπανών για τις συντάξεις.
Υπέρογκο κόστος
Αυτό το κόστος, με τις επιπτώσεις του στην κατανομή των διαθέσιμων εθνικών πόρων τα επόμενα χρόνια, ουδέποτε παρουσιάσθηκε με διαφάνεια στην ελληνική κοινή γνώμη. Ούτε συζητήθηκε υπεύθυνα στο ελληνικό κοινοβούλιο ώστε να διερευνηθούν εναλλακτικές δυνατότητες για την κατοχύρωση της εθνικής ασφάλειας, ίσως πιο αποτελεσματικές και λιγότερο δαπανηρές. Οι κυβερνητικές αποφάσεις για την αγορά εξοπλισμών είναι κατά κανόνα "ταμπού" για την κοινωνία και τις άλλες πολιτικές δυνάμεις.
Στην προηγούμενη μεγάλη αγορά που αποφασίσθηκε το 1999, λόγω ενδοκυβερνητικών διαφωνιών αλλά και του πιο διαλογικού ύφους του Κώστα Σημίτη, είχε δοθεί πιο αναλυτική δημοσιότητα. (Αγοράσθηκαν τότε 60 F16 προς 2 δισ. δολάρια περίπου, τα οποία άρχισαν να παραλαμβάνονται από το 2003 ως το 2005, ενόψει μάλιστα των Ολυμπιακών Αγώνων το ΚΥΣΕΑ είχε αποφασίσει να μετακυλίσει την εκταμίευση στα έτη 2005-2008. Η αγορά των Mirage 2000 τελικά ματαιώθηκε λόγω τεχνικών προβλημάτων, και των Eurofighter αναβλήθηκε ως πολύ ακριβή, καθώς θα κόστιζε 5 δισ. ευρώ. Αλλά αγοράσθηκαν επίσης άρματα για 3 δισ. ευρώ, υποβρύχια για 800 εκατομμύρια, κ.ά.). Η κυβέρνηση Σημίτη άλλωστε ξεκίνησε την ελληνοτουρκική προσέγγιση και ενίσχυσε την ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας, επιδιώκοντας μεταξύ άλλων και να περιορίσει το δυσβάσταχτο κόστος των εξοπλισμών, το οποίο από την κρίση των Ιμίων απορροφούσε γύρω στο ένα τρισεκατομμύριο δραχμές το χρόνο (3% του ΑΕΠ).
Ενώ όμως ο σημερινός πρωθυπουργός φάνηκε να συμμερίζεται αυτήν την αντίληψη - και ενώ η Τουρκία έμπαινε στη μακρά διαδικασία των διαπραγματεύσεων με το στόχο να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση - επιστρέφοντας από τις ΗΠΑ ανήγγειλε την απόφαση να αγορασθούν άλλα 30 F16 (συν 10 ακόμα ενδεχομένως), το κόστος των οποίων αναμένεται να υπερβεί τα 2,5 δισ. ευρώ. Για τη σκοπιμότητα της αγοράς αυτής στις σημερινές συνθήκες σοβαρές εξηγήσεις δεν έδωσε η κυβέρνηση, ενισχύοντας τις εκτιμήσεις ότι εξυπηρετούσε περισσότερο αμερικανικά συμφέροντα συνδεόμενα με την παραγωγό εταιρία Lockheed, παρά την άμυνα της χώρας. Τα αεροπλάνα αυτά προγραμματίζεται να παραληφθούν το 2009 και το 2010, επιβαρύνοντας τους προϋπολογισμούς εκείνων των ετών τουλάχιστον κατά μία μονάδα του ΑΕΠ.
Γενική αναξιοπιστία
Ένα δεύτερο πολιτικό πρόβλημα που δεν είναι καθόλου αμελητέο αφορά στην εντεινόμενη αναξιοπιστία που προκαλούν οι αλλεπάλληλες αναθεωρήσεις των δημοσιονομικών μεγεθών και αλλαγές μεθοδολογίας στην καταγραφή τους. Πλήττει την ελληνική κυβέρνηση, την παρούσα και τις προγενέστερες, την Eurostat και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, εντέλει και την ίδια την έννοια της δημοσιονομικής σταθερότητας και των αποκλίσεων από αυτήν, που για μεγάλο τμήμα της κοινής γνώμης μοιάζει ολοένα περισσότερο να είναι προϊόν "μαγειρέματος", να κατασκευάζεται αυθαίρετα, χάριν σκοπιμοτήτων.
Ήδη το 2004, από τις πρώτες αναθεωρήσεις της απογραφής, είχε επισημανθεί ότι χωρίς την αλλαγή της μεθοδολογίας στην καταγραφή των αμυντικών δαπανών, εάν δηλαδή είχε διατηρηθεί η μεθοδολογία που η Eurostat ορίζει σήμερα ως τη μόνη αποδεκτή εφεξής, τα ελλείμματα για όλην την περίοδο 1999-2002 θα παρέμεναν κάτω από το 3% του ΑΕΠ, και μόνο για το 2003 ξεπερνούσαν το κρίσιμο όριο (χάρη και σε μιαν αλλαγή του χρόνου είσπραξης του ΦΠΑ από το Ν. Χριστοδουλάκη που ακύρωσε κατόπιν ο Γ. Αλογοσκούφης). Την τεχνική επίπτωση στα δημοσιονομικά μεγέθη από την αλλαγή της μεθοδολογίας για τις αμυντικές δαπάνες είχε προσπαθήσει να εξηγήσει τότε σε μιαν αγανακτισμένη για την "ελληνική απάτη" ευρωπαϊκή κοινή γνώμη ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Λουκάς Παπαδήμος. Έμπειροι στα κοινοτικά επιστήμονες, που είχαν υπηρετήσει σε υπεύθυνες θέσεις επί ΠΑΣΟΚ, επισήμαιναν εκείνον τον καιρό ότι η μέθοδος καταγραφής των δαπανών για μεγάλες προμήθειες εξοπλισμών που εκτείνονται σε περισσότερα έτη τελούσε υπό διερεύνηση στην Ευρωπαϊκή Ένωση, και ότι θα έπρεπε να αναμείνει κανείς την κατάληξη αυτής της διερεύνησης.
Την κατάληξη αυτή αποτυπώνει η τωρινή απόφαση της Eurostat, ύστερα από διαβουλεύσεις με τις στατιστικές υπηρεσίες 22 χωρών και με 23 κεντρικές τράπεζες, η "μεγάλη πλειονότητα" των οποίων, όπως αναφέρει, υποστήριξε ότι οι δαπάνη θα πρέπει να καταγράφεται με την παραλαβή κάθε κομματιού της παραγγελίας. Η ειρωνεία είναι ότι ενώ "τα κράτη μέλη ενθαρρύνονται να αναθεωρήσουν τα στοιχεία τους χρησιμοποιώντας τις ενδεικνυόμενες πληροφορίες", το κείμενο της απόφασης δέχεται διπλωματικά ότι "κράτη μέλη ίσως επιλέξουν να μην αλλάξουν τις μεθόδους τους στην καταγραφή των ετών 2002-2004".
Ο κ. Αλογοσκούφης ήταν βέβαια σαφής ότι δεν έχει την παραμικρή πρόθεση να αλλάξει οτιδήποτε. Κατηγόρησε και πάλι το ΠΑΣΟΚ ότι απέκρυπτε αμυντικές δαπάνες με δανεισμό, κάνοντας πως δεν κατάλαβε ότι οι δαπάνες αυτές ορθά θα γράφονταν με την παραλαβή κάθε τμήματος των προμηθειών. Ανάλογα επιχειρηματολογούσε προχθές και ο πρόεδρος του ΣΟΕ κ. Πλ. Σακελάρης. Αλλά η θέση της κυβέρνησης που έβλαψε τη χώρα για δικό της όφελος είναι γνωστή.
Στη Eurostat εναπόκειται να εξηγήσει γιατί συμφώνησε με τις υπηρεσίες του κ. Αλογοσκούφη σε μια "μη ενδεικνυόμενη", όπως επίσημα την κρίνει σήμερα, αλλαγή μεθοδολογίας που εμφάνισε το δωδέκατο κράτος μέλος της Ευρωζώνης να έχει προσχωρήσει εξαπατώντας το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, και να μην έχει τηρήσει έκτοτε ποτέ τον κανόνα για το έλλειμμα που κατά τη συνθήκη του Μάαστριχτ αποτελεί αγκωνάρι για τη λειτουργία της Νομισματικής Ένωσης. Αντίστοιχες εξηγήσεις οφείλει πολύ περισσότερο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή η οποία υιοθέτησε αβασάνιστα αυτά τα νούμερα, και δεν παύει να δημοσιεύει διαρκώς επιδεινούμενες αναθεωρήσεις μεγεθών για το απώτερο παρελθόν. Πώς είναι δυνατόν, για παράδειγμα, από 3,6% του ΑΕΠ που έδινε για το έλλειμμα του 2001 τον περασμένο Μάρτιο να το ανεβάζει σε 6,1% το Νοέμβριο; Ποιες συγκλονιστικές αποκαλύψεις έγιναν πέρυσι για το έλλειμμα τέσσερα χρόνια νωρίτερα και εδώ σε μας δεν τις πληροφορήθηκε κανείς; Τί είδους υπηρεσίες προσφέρουν αυτοί οι λογιστικοί σαλτιμπαγκισμοί στην Ευρώπη;
Πέρα από τις εφήμερες εντυπώσεις όμως, και αυτό είναι το παράδοξο, η απόφαση της Eurostat τελικά ευνοεί την παρούσα κυβέρνηση, η οποία δεν μετέφερε μόνο στη διαχείριση των προκατόχων της δαπάνες δισεκατομμυρίων ευρώ, που κανονικά θα επιβάρυναν τους δικούς της προϋπολογισμούς, αλλά και απαλλάσσεται τώρα από την καταγραφή των προκαταβολών για τα νέα μαχητικά αεροσκάφη, που αυτή παρήγγειλε, στους προϋπολογισμούς της τρέχουσας τετραετίας, όπως θα ήταν υποχρεωμένη με την ασυνήθιστη λογιστική μέθοδο που είχε επιλέξει. Με τη βούλα της Eurostat πλέον οι σχετικές δαπάνες θα αρχίσουν να καταγράφονται από το 2009 και μετά, όταν θα παραλαμβάνονται τα F16. Διευρύνονται έτσι τα περιθώρια της κυβέρνησης για εκλογικά αποδοτικές παροχές - και μειώσεις φόρων - το 2007 και το 2008.
’Ολα αυτά τα λογιστικά σούρτα-φέρτα ανά τις κυβερνητικές τετραετίες μπορεί να συγκαλύπτουν, αλλά δεν αλλάζουν το πραγματικό βάρος των δισεκατομμυρίων που κοστίζουν στον ελληνικό λαό οι πελώριοι εξοπλισμοί. Το ουσιαστικό πολιτικό πρόβλημα είναι αυτό το τεράστιο κόστος, όποτε κι αν γράφεται. Διότι μπορεί να διευκολύνει τους εκλογικούς σχεδιασμούς του κ. Καραμανλή η δαπάνη για τα αεροπλάνα που παρήγγειλε να αγνοείται τώρα, αφού η καταγραφή της μεταφέρεται στην επόμενη κυβέρνηση, που ενδέχεται άλλωστε να μην είναι δική του. Διόλου όμως δεν εξυπηρετεί την ελληνική κοινωνία, όταν από το 2010 θα έχει να αντιμετωπίσει τη συνεχή διόγκωση των δαπανών για τις συντάξεις.
Υπέρογκο κόστος
Αυτό το κόστος, με τις επιπτώσεις του στην κατανομή των διαθέσιμων εθνικών πόρων τα επόμενα χρόνια, ουδέποτε παρουσιάσθηκε με διαφάνεια στην ελληνική κοινή γνώμη. Ούτε συζητήθηκε υπεύθυνα στο ελληνικό κοινοβούλιο ώστε να διερευνηθούν εναλλακτικές δυνατότητες για την κατοχύρωση της εθνικής ασφάλειας, ίσως πιο αποτελεσματικές και λιγότερο δαπανηρές. Οι κυβερνητικές αποφάσεις για την αγορά εξοπλισμών είναι κατά κανόνα "ταμπού" για την κοινωνία και τις άλλες πολιτικές δυνάμεις.
Στην προηγούμενη μεγάλη αγορά που αποφασίσθηκε το 1999, λόγω ενδοκυβερνητικών διαφωνιών αλλά και του πιο διαλογικού ύφους του Κώστα Σημίτη, είχε δοθεί πιο αναλυτική δημοσιότητα. (Αγοράσθηκαν τότε 60 F16 προς 2 δισ. δολάρια περίπου, τα οποία άρχισαν να παραλαμβάνονται από το 2003 ως το 2005, ενόψει μάλιστα των Ολυμπιακών Αγώνων το ΚΥΣΕΑ είχε αποφασίσει να μετακυλίσει την εκταμίευση στα έτη 2005-2008. Η αγορά των Mirage 2000 τελικά ματαιώθηκε λόγω τεχνικών προβλημάτων, και των Eurofighter αναβλήθηκε ως πολύ ακριβή, καθώς θα κόστιζε 5 δισ. ευρώ. Αλλά αγοράσθηκαν επίσης άρματα για 3 δισ. ευρώ, υποβρύχια για 800 εκατομμύρια, κ.ά.). Η κυβέρνηση Σημίτη άλλωστε ξεκίνησε την ελληνοτουρκική προσέγγιση και ενίσχυσε την ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας, επιδιώκοντας μεταξύ άλλων και να περιορίσει το δυσβάσταχτο κόστος των εξοπλισμών, το οποίο από την κρίση των Ιμίων απορροφούσε γύρω στο ένα τρισεκατομμύριο δραχμές το χρόνο (3% του ΑΕΠ).
Ενώ όμως ο σημερινός πρωθυπουργός φάνηκε να συμμερίζεται αυτήν την αντίληψη - και ενώ η Τουρκία έμπαινε στη μακρά διαδικασία των διαπραγματεύσεων με το στόχο να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση - επιστρέφοντας από τις ΗΠΑ ανήγγειλε την απόφαση να αγορασθούν άλλα 30 F16 (συν 10 ακόμα ενδεχομένως), το κόστος των οποίων αναμένεται να υπερβεί τα 2,5 δισ. ευρώ. Για τη σκοπιμότητα της αγοράς αυτής στις σημερινές συνθήκες σοβαρές εξηγήσεις δεν έδωσε η κυβέρνηση, ενισχύοντας τις εκτιμήσεις ότι εξυπηρετούσε περισσότερο αμερικανικά συμφέροντα συνδεόμενα με την παραγωγό εταιρία Lockheed, παρά την άμυνα της χώρας. Τα αεροπλάνα αυτά προγραμματίζεται να παραληφθούν το 2009 και το 2010, επιβαρύνοντας τους προϋπολογισμούς εκείνων των ετών τουλάχιστον κατά μία μονάδα του ΑΕΠ.
Γενική αναξιοπιστία
Ένα δεύτερο πολιτικό πρόβλημα που δεν είναι καθόλου αμελητέο αφορά στην εντεινόμενη αναξιοπιστία που προκαλούν οι αλλεπάλληλες αναθεωρήσεις των δημοσιονομικών μεγεθών και αλλαγές μεθοδολογίας στην καταγραφή τους. Πλήττει την ελληνική κυβέρνηση, την παρούσα και τις προγενέστερες, την Eurostat και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, εντέλει και την ίδια την έννοια της δημοσιονομικής σταθερότητας και των αποκλίσεων από αυτήν, που για μεγάλο τμήμα της κοινής γνώμης μοιάζει ολοένα περισσότερο να είναι προϊόν "μαγειρέματος", να κατασκευάζεται αυθαίρετα, χάριν σκοπιμοτήτων.
Ήδη το 2004, από τις πρώτες αναθεωρήσεις της απογραφής, είχε επισημανθεί ότι χωρίς την αλλαγή της μεθοδολογίας στην καταγραφή των αμυντικών δαπανών, εάν δηλαδή είχε διατηρηθεί η μεθοδολογία που η Eurostat ορίζει σήμερα ως τη μόνη αποδεκτή εφεξής, τα ελλείμματα για όλην την περίοδο 1999-2002 θα παρέμεναν κάτω από το 3% του ΑΕΠ, και μόνο για το 2003 ξεπερνούσαν το κρίσιμο όριο (χάρη και σε μιαν αλλαγή του χρόνου είσπραξης του ΦΠΑ από το Ν. Χριστοδουλάκη που ακύρωσε κατόπιν ο Γ. Αλογοσκούφης). Την τεχνική επίπτωση στα δημοσιονομικά μεγέθη από την αλλαγή της μεθοδολογίας για τις αμυντικές δαπάνες είχε προσπαθήσει να εξηγήσει τότε σε μιαν αγανακτισμένη για την "ελληνική απάτη" ευρωπαϊκή κοινή γνώμη ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Λουκάς Παπαδήμος. Έμπειροι στα κοινοτικά επιστήμονες, που είχαν υπηρετήσει σε υπεύθυνες θέσεις επί ΠΑΣΟΚ, επισήμαιναν εκείνον τον καιρό ότι η μέθοδος καταγραφής των δαπανών για μεγάλες προμήθειες εξοπλισμών που εκτείνονται σε περισσότερα έτη τελούσε υπό διερεύνηση στην Ευρωπαϊκή Ένωση, και ότι θα έπρεπε να αναμείνει κανείς την κατάληξη αυτής της διερεύνησης.
Την κατάληξη αυτή αποτυπώνει η τωρινή απόφαση της Eurostat, ύστερα από διαβουλεύσεις με τις στατιστικές υπηρεσίες 22 χωρών και με 23 κεντρικές τράπεζες, η "μεγάλη πλειονότητα" των οποίων, όπως αναφέρει, υποστήριξε ότι οι δαπάνη θα πρέπει να καταγράφεται με την παραλαβή κάθε κομματιού της παραγγελίας. Η ειρωνεία είναι ότι ενώ "τα κράτη μέλη ενθαρρύνονται να αναθεωρήσουν τα στοιχεία τους χρησιμοποιώντας τις ενδεικνυόμενες πληροφορίες", το κείμενο της απόφασης δέχεται διπλωματικά ότι "κράτη μέλη ίσως επιλέξουν να μην αλλάξουν τις μεθόδους τους στην καταγραφή των ετών 2002-2004".
Ο κ. Αλογοσκούφης ήταν βέβαια σαφής ότι δεν έχει την παραμικρή πρόθεση να αλλάξει οτιδήποτε. Κατηγόρησε και πάλι το ΠΑΣΟΚ ότι απέκρυπτε αμυντικές δαπάνες με δανεισμό, κάνοντας πως δεν κατάλαβε ότι οι δαπάνες αυτές ορθά θα γράφονταν με την παραλαβή κάθε τμήματος των προμηθειών. Ανάλογα επιχειρηματολογούσε προχθές και ο πρόεδρος του ΣΟΕ κ. Πλ. Σακελάρης. Αλλά η θέση της κυβέρνησης που έβλαψε τη χώρα για δικό της όφελος είναι γνωστή.
Στη Eurostat εναπόκειται να εξηγήσει γιατί συμφώνησε με τις υπηρεσίες του κ. Αλογοσκούφη σε μια "μη ενδεικνυόμενη", όπως επίσημα την κρίνει σήμερα, αλλαγή μεθοδολογίας που εμφάνισε το δωδέκατο κράτος μέλος της Ευρωζώνης να έχει προσχωρήσει εξαπατώντας το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, και να μην έχει τηρήσει έκτοτε ποτέ τον κανόνα για το έλλειμμα που κατά τη συνθήκη του Μάαστριχτ αποτελεί αγκωνάρι για τη λειτουργία της Νομισματικής Ένωσης. Αντίστοιχες εξηγήσεις οφείλει πολύ περισσότερο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή η οποία υιοθέτησε αβασάνιστα αυτά τα νούμερα, και δεν παύει να δημοσιεύει διαρκώς επιδεινούμενες αναθεωρήσεις μεγεθών για το απώτερο παρελθόν. Πώς είναι δυνατόν, για παράδειγμα, από 3,6% του ΑΕΠ που έδινε για το έλλειμμα του 2001 τον περασμένο Μάρτιο να το ανεβάζει σε 6,1% το Νοέμβριο; Ποιες συγκλονιστικές αποκαλύψεις έγιναν πέρυσι για το έλλειμμα τέσσερα χρόνια νωρίτερα και εδώ σε μας δεν τις πληροφορήθηκε κανείς; Τί είδους υπηρεσίες προσφέρουν αυτοί οι λογιστικοί σαλτιμπαγκισμοί στην Ευρώπη;
