Το Ευρωπαϊκό Green New Deal της Φον Ντερ Λάιεν

Μελέτες ειδικών υπογραμμίζουν την αναγκαιότητα επιστροφής της κρατικής παρεμβατικότητας (επενδύσεις κ.λπ.) και ειδικά στον τομέα του ηλεκτρικού ενεργειακού συστήματος, που θα είναι η ραχοκοκαλιά της ενεργειακής μετάβασης και της πιθανής «ανθρακικής ουδετερότητας» το 2050

«Δεν έχουμε ακόμα όλες τις απαντήσεις. Είναι η αρχή... του ταξιδιού της Ευρώπης για την Σελήνη». Με αυτά τα λόγια η πρόεδρος της επιτροπής Ούρσουλα Ντερ Λάιεν παρουσίασε με έμφαση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο το σχέδιο - πρόγραμμά της για το Ευρωπαϊκό Green Deal. Δηλαδή τη στρατηγική να γίνει η Ε.Ε., σχεδόν μια ήπειρος, η πρώτη «κλιματικά ουδέτερη» ήπειρος μέχρι το 2050.

Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία (Green Deal) έχει ένα διττό στόχο: από την μια μεριά να συμβάλει στην «προσαρμοστική συνύπαρξη» της οικονομίας με τους νόμους της φύσης -που καθορίζουν την ομαλή διαβίωση του ανθρώπινου γένους στον «μοναδικό πλανήτη» του ηλιακού συστήματος - και από την άλλη να αποτελέσει μια νέα στρατηγική και ποσοτικής ανάπτυξης.

Μια στρατηγική που, κατά την πρόεδρο, θα μετασχηματίσει ριζικά την οικονομία με μέτρα νομικά και χρηματιστηριακά και περιλαμβάνει πενήντα «ενέργειες» που θα πραγματοποιηθούν τα προσεχή δύο χρόνια και στοχεύουν: Πρώτον, να μειώσουν τις εκπομπές, αυξάνοντας το ποσοστό μείωσης για το 2030, σε σχέση με το 1990, από το 40% στο 50%-55%. Δεύτερον, να δημιουργήσουν θέσεις «πράσινης εργασίας», ωθώντας το παραγωγικό σύστημα προς την καινοτομία και την ενεργειακοπεριβαλλοντική αναδιάρθρωση. Η περιβαλλοντική ενεργειακή μετάβαση θα αγγίξει όχι μόνο την ενέργεια, αλλά όλους τους βιομηχανικούς και μη τομείς, από τις βιώσιμες μεταφορές στη βιομηχανική πολιτική, από την κυκλική οικονομία στη βιώσιμη γεωργία.

Μεταξύ των μέτρων που προτείνονται, στο πλαίσιο της στρατηγικής, ιδιαίτερη σημασία έχουν εκείνα που σχετίζονται με το σχέδιο των επενδύσεων -δημόσιων και ιδιωτικών- για μια Ευρώπη βιώσιμη και μια δίκαιη μετάβαση. Με τρόπο που να στηριχθούν όσοι θα χάσουν την εργασία τους λόγω της ενεργειακής μετάβασης.

Η θεώρηση του Ευρωπαϊκού Green Deal μπορεί περιληπτικά να παρουσιαστεί σαν μια προσπάθεια προώθησης της συνολικής απανθρακοποίησης της Ε.Ε., με τέτοιο τρόπο ώστε να μη συνοδεύεται ο οικονομικός και βιομηχανικός μετασχηματισμός, που αυτή η διαδικασία προϋποθέτει, από κοινωνικούς αποκλεισμούς και ανισότητες.

Το Green Deal και η παγκόσμια οικονομία

Η επιτυχία της στρατηγικής του Green Deal θα έχει επιπτώσεις στην παγκόσμια οικονομία. Ενώ, παράλληλα, θα συνοδεύεται από την πρόταση ενός carbοn border adjustement (προσαρμογή στα ανθρακικά όρια) για να αποφευχθεί ο κίνδυνος ορισμένοι παραγωγικοί τομείς να μεταφέρουν παραγωγικές διαδικασίες σε χώρες όπου η κλιματική νομοθεσία είναι λιγότερο αυστηρή. Πρόκειται για ένα μέτρο που στoχεύει να εξασφαλίσει ότι το τίμημα της εισαγωγής θʼ αντανακλά με σωστό τρόπο το περιεχόμενο του άνθρακα.

Από την άλλη μεριά, μπορεί να προκαλέσει ανάλογες πρωτοβουλίες και σε άλλους -στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης-, μια και μπορεί να είναι ένα παράδειγμα ότι η κλιματική ουδετερότητα είναι δυνατόν να επιτευχθεί όχι μόνον τεχνολογικά αλλά πολιτικά και οικονομικά.

Με άλλα λόγια, μπορεί να θεωρηθεί και σαν ένας αποτελεσματικός μηχανισμός που μετατοπίζει τη ροή των επενδύσεων από τους παραδοσιακούς τομείς στους πράσινους. Παραδειγματικά, αυτό σημαίνει μετάβαση από τον άνθρακα στις ΑΠΕ, λαμβάνοντας μέτρα ότι όλοι αυτοί που απασχολούνταν πριν στον άνθρακα θα επιμορφωθούν για να απασχοληθούν στις νέες παραγωγικές διαδικασίες κ.λπ.

Το μεγάλο ερωτηματικό

Το μεγάλο ερωτηματικό, που πλανάται σαν φάντασμα επάνω από τη στρατηγική της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, είναι από πού θα αντληθούν τα «260-300 δισεκατομμύρια ευρώ τον χρόνο, για να επιτευχθεί η κλιματική ουδετερότητα το 2050», σύμφωνα με τη γνώμη του Φρανς Τίμερμαν, αντιπροέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, υπεύθυνου για το Ευρωπαϊκό Green Deal.

Κατά ορισμένους παρατηρητές και ειδικούς, πρόκειται για συμπτωματικές καταστάσεις αλλαγής εποχής. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, που επέλεξε την Ούρσουλα Ντερ Λάιεν πρόεδρο της Επιτροπής, φαίνεται να κινείται σε μια κατεύθυνση λιγότερο νεοφιλελεύθερη. Λιγότερο αντίθετη με την παρεμβατικότητα και τις επενδύσεις του Κράτους (ενδεικτικά συσσωρευτές λιθίου, ηλεκτρικά αυτοκίνητα, τεχνική νοημοσύνη) με τάσεις οικονομικού προστατευτισμού μασκαρεμένου με υψηλά ιδεώδη. Ενώ μελέτες ειδικών υπογραμμίζουν την αναγκαιότητα επιστροφής της κρατικής παρεμβατικότητας (επενδύσεις κ.λπ.) και ειδικά στον τομέα του ηλεκτρικού ενεργειακού συστήματος, που θα είναι η ραχοκοκαλιά της ενεργειακής μετάβασης και της πιθανής «ανθρακικής ουδετερότητας» το 2050.

Δεν πρόκειται για εμφανή μεταμόρφωση και πάντοτε θα διαψεύδεται, αλλά ο πειρασμός μιας τέτοιας πιθανής εξέλιξης ήταν κατά κάποιον τρόπο προβλέψιμος: συνέπεια, σε ένα βαθμό, της οικολογικής απόκλισης των Βρυξελλών λόγω ριζώματος των «πρασίνων κομμάτων» στη Βόρειο Κεντρική Ευρωπαϊκή Ένωση. Ιδού πεδίο οργάνωσης πολιτικής προς ολοκλήρωση και καλυτέρευση, για την οποιαδήποτε Αριστερά -και δη ελληνική-, αφού ξεκαθαρίσει τον αλγόριθμο του χρωματισμού «κόκκινη, ολίγον κόκκινη, πράσινη, ολίγον πράσινη».