Αν τα μέτρα δημόσιας υγείας δεν ελέγξουν την εξάπλωση του ιού, μπορεί να δούμε τη γέννηση μιας πανδημίας

«Nα μην υπερεκτιμούμε το πρόβλημα από τη μία μεριά –δεν είναι ο κορονοϊός σαν το SARS, όπου η θνητότητα είναι 10%– αλλά και να μην το υποτιμούμε ως πρόβλημα, γιατί με βάση τα μέχρι τώρα δεδομένα ο κορονοϊός δεν είναι και απλή γρίπη».

Ο Ηλίας Μόσιαλος, πρώην υπουργός Επικρατείας, καθηγητής Πολιτικής της Υγείας στο London School of Economics, μιλάει στην «Εφ.Συν.» για τον Covid-19 και ιεραρχεί τις εθνικές και παγκόσμιες προτεραιότητες: για τη χώρα μας «αυτή την περίοδο δεν προέχει η μείωση της φορολογίας αλλά η άμεση ενίσχυση του ΕΣΥ», ενώ για την παγκόσμια κοινότητα «η ενίσχυση των φτωχών χωρών του Νότου δεν επιτάσσεται μόνο στο πλαίσιο της αλληλεγγύης για να μειωθούν οι σημαντικές ανισότητες μεταξύ τους, αλλά υπάρχει και οικονομικό επιχείρημα γιατί οι οικονομικές επιπτώσεις από τις πανδημίες μας αφορούν όλους».

● Με «το κουτί της Πανδώρας» από την ελληνική μυθολογία παρομοιάζει τον κορονοϊό ομάδα επιστημόνων του Εθνικού Ινστιτούτου Αλλεργικών και Λοιμωδών Νοσημάτων των ΗΠΑ σε πρόσφατο άρθρο-παρέμβαση στο περιοδικό New England Journal of Medicine. «Αν τα μέτρα δημόσιας υγείας δεν μπορούν να ελέγξουν την εξάπλωση του ιού, σύντομα θα δούμε τη γέννηση μιας θανατηφόρας πανδημίας» γράφουν. Συμφωνείτε;

Αν τα μέτρα δημόσιας υγείας και πολιτικής προστασίας δεν μπορέσουν να ελέγξουν την εξάπλωση του ιού, είναι πολύ πιθανό να δούμε τη γέννηση μιας πανδημίας. Υπάρχει όμως και η εκδοχή να γίνει η νόσος ενδημική τον Απρίλιο-Μάιο με αποτέλεσμα να κερδίσουμε χρόνο για την ανάπτυξη εμβολίων και θεραπευτικών παρεμβάσεων. Ηδη έχει παραχθεί ένα εμβόλιο και είναι σε εξέλιξη η παραγωγή άλλων περίπου 20. Εχουν επισπευσθεί οι διαδικασίες για τις κλινικές δοκιμές λόγω επαρκούς διεθνούς χρηματοδότησης και είναι πιθανό να έχουμε τα νέα εμβόλια συντομότερα απ’ ό,τι θα γινόταν υπό άλλες συνθήκες· αλλά όχι τους αμέσως επόμενους μήνες. Επίσης, στο στάδιο των κλινικών δοκιμών στην Κίνα βρίσκεται ένα φάρμακο αποτελεσματικό στη νόσο του Εμπολα, για το οποίο κατά πάσα πιθανότητα μέσα στον Απρίλιο θα γνωρίζουμε αν είναι αποτελεσματικό και για τον Covid-19.

● «Είναι η ευφυΐα μας ενάντια στα γονίδιά τους» είχε πει για τις αναδυόμενες λοιμώδεις ασθένειες ο νομπελίστας Τζόσουα Λέντερμπεργκ. Πού βρισκόμαστε με τον Covid-19; Θα φανούμε πιο έξυπνοι;

Γνωρίζουμε ότι το 80% των περιστατικών θα είναι ήπιες περιπτώσεις, το 15% θα χρειαστούν θεραπεία για τον ιό και το 5% θα χρειαστούν νοσηλεία σε Μονάδα Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ). Γνωρίζουμε, επίσης, ότι ο ιός αυτή τη στιγμή είναι πιθανόν να είναι 5 έως 10 φορές πιο θανατηφόρος από την εποχική γρίπη. Η θνητότητα όμως (θάνατοι διαιρούμενοι με τον συνολικό αριθμό κρουσμάτων) είναι μάλλον υπερεκτιμημένη, γιατί ο ακριβής συνολικός αριθμός των κρουσμάτων στις περισσότερες χώρες μάς είναι άγνωστος. Είναι πιθανό να μην καταγράφονται πολλοί φορείς της νόσου που δεν νοσούν, όπως επίσης και αρκετές, πολλές, ήπιες περιπτώσεις του κορονοϊού. Αν, επομένως, η θνητότητα είναι πιο κοντά στο 1%, θα χρειαστεί να λάβουμε πιο πολλά μέτρα και θα έχουμε μεγαλύτερο πρόβλημα. Αν είναι πιο κοντά στο 0,1%, στα επίπεδα δηλαδή της εποχικής γρίπης, τότε θα έχουμε πρόβλημα αλλά πολύ μικρότερο.

● Πώς μπορούμε να περιορίσουμε τη θνητότητα και να έχουμε το μικρότερο δυνατό πρόβλημα;

Το πρώτο και κυριότερο είναι η πληροφόρηση για το τι θα πρέπει να κάνουν οι πολίτες. Θα πρέπει να πείσουμε τις ήπιες περιπτώσεις να μείνουν σπίτι και να μην πάνε στο νοσοκομείο. Αν ενταθούν τα βασικά συμπτώματα, τα οποία είναι βήχας, πυρετός και μυαλγία, και προκύψει έντονη δύσπνοια και γενικά κακουχία, τότε τηλεφωνούμε στον γιατρό μας και στον ΕΟΔΥ για να μας κατευθύνουν. Αν χρειαστεί να πάμε στο νοσοκομείο, να αποφύγουμε τα μέσα μαζικής μεταφοράς ή, εάν χρειαστεί να τα χρησιμοποιήσουμε, να φορέσουμε μάσκα. Ακόμα πρέπει να μάθουμε να πλένουμε τα χέρια μας τακτικότατα, να αποφεύγουμε να ακουμπάμε το πρόσωπό μας και γενικότερα να ακολουθούμε πιστά τις οδηγίες του ΕΟΔΥ.

Οι εργοδότες στον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα θα πρέπει να φανούν εξαιρετικά ευέλικτοι στη φάση αυτή. Οι ιδιώτες επιχειρηματίες δεν θα πρέπει να πιέσουν εργαζόμενους να έρθουν στη δουλειά αν δεν αισθάνονται καλά. Θα υπάρχει ένα μικρό οικονομικό κόστος, αλλά αυτό θα είναι πολύ μεγαλύτερο αν δεν μειώσουμε τη διάδοση της νόσου.

Το σύστημα υγείας θα πρέπει να συνεχίσει την προετοιμασία του. Είναι θετικό ότι περιορίστηκαν τα επισκεπτήρια στα νοσοκομεία όπου νοσηλεύονται ευπαθείς ομάδες. Θα χρειαστεί όμως να ανοίξουν αμέσως όλα τα κλειστά κρεβάτια των ΜΕΘ, να γίνει χρήση των ΜΕΘ των νοσοκομείων και των ενόπλων δυνάμεων αλλά και του ιδιωτικού τομέα και να καθοριστούν πτέρυγες σε νοσοκομεία ή τουλάχιστον 2-3 μικρά νοσοκομεία, τα οποία θα χρησιμοποιηθούν αποκλειστικά για τη θεραπεία ασθενών με κορονοϊό που δεν θα χρειάζονται νοσηλεία σε ΜΕΘ.

Πολλά θα εξαρτηθούν και από τη συμπεριφορά των πολιτών και από την ετοιμότητα του συστήματος υγείας.

● Οι Ελληνες λοιμωξιολόγοι τέθηκαν επικεφαλής της διαχείρισης του κορονοϊού στη χώρα μας. Τους εμπιστευόμαστε;

Ναι, έχουμε από τους καλύτερους επιστήμονες στον τομέα των λοιμώξεων παγκοσμίως.

● Η Ευρώπη ανεβαίνει σε αριθμούς κρουσμάτων με πρώτη την Ιταλία, που φαίνεται πως έχασε τον έλεγχο του περιορισμού της νόσου. Τι σημαίνει αυτό για την υπόλοιπη Ευρώπη και για εμάς που είμαστε γείτονες;

Η κατάσταση ξέφυγε σχετικά στην Ιταλία λόγω κακού συντονισμού εντός του τοπικού συστήματος υγείας στη Λομβαρδία, στη Βόρεια Ιταλία. Το σύστημα υγείας στην Ιταλία είναι αποκεντρωμένο, κάθε περιφέρεια έχει το δικό της σύστημα υγείας. Η Λομβαρδία, όπου η κυβέρνηση ελέγχεται από τη Λίγκα του Σαλβίνι, ήταν σε σύγκρουση με την κεντρική κυβέρνηση (τη συμμαχία του Κινήματος Πέντε Αστέρων και του Δημοκρατικού Κόμματος) με αποτέλεσμα να μην υπάρχει άμεσος συντονισμός μεταξύ της περιφερειακής και της κεντρικής κυβέρνησης. Τώρα όμως έχουν αποφασίσει κοινή δράση και θα αντιμετωπίσουν μαζί την κατάσταση.

Εμείς τώρα, αν είμαστε σε θέση να σταματήσουμε τις αρχικές περιπτώσεις που έγιναν εισαγωγή από Ιταλία ή από άλλες χώρες, τότε θα περιορίσουμε τη διασπορά της νόσου. Γιατί είναι σημαντικό αυτό; Γιατί δεν θέλουμε να νοσούν πολλοί ταυτόχρονα, καθότι ένα ποσοστό 5% θα εισαχθεί σε ΜΕΘ. Αλλο είναι να χρειαστεί να νοσηλεύσεις 50 στις ΜΕΘ σε κάποια χρονική περίοδο και άλλο 500.

● Ξέφυγε η κατάσταση στο Ιράν; Εγκυμονεί κινδύνους λόγω αδύναμου συστήματος της χώρας;

Εκεί που έγινε η τραγωδία είναι στο Ιράν. Υπήρχε απόκρυψη των αρχικών κρουσμάτων και λόγω των επικείμενων εκλογών, γιατί το καθεστώς ήθελε μαζική συμμετοχή του κόσμου. Δεν περιόρισαν τις πτήσεις προς Κίνα –το Ιράν εξαρτάται πολύ οικονομικά και πολιτικά από την Κίνα– και γενικά εντός του καθεστώτος υπήρχε η αντίληψη ότι δεν είναι σημαντικό το πρόβλημα και θα το εξαλείψουν εύκολα. Επομένως, υπήρχε σημαντική ολιγωρία και εξάπλωση της νόσου.

Αυτό δίνει ένα μήνυμα και σε εμάς και σε άλλες χώρες: να μην υπερεκτιμούμε το πρόβλημα από τη μια μεριά –δεν είναι ο κορονοϊός σαν το SARS, όπου η θνητότητα είναι 10%– αλλά και να μην το υποτιμούμε ως πρόβλημα, γιατί με βάση τα μέχρι τώρα δεδομένα ο κορονοϊός δεν είναι και απλή γρίπη.

● Οι ελλείψεις σε ανθρώπινο δυναμικό και η υποχρηματοδότηση του ΕΣΥ είναι γνωστά. Θα λειτουργήσουν υπέρ του κορονοϊού και κατά της δημόσιας υγείας ή μπορεί να αντιστραφεί η κατάσταση;

Η υποχρηματοδότηση του ΕΣΥ την τελευταία δεκαετία είναι δεδομένη. Παρά ταύτα το σύστημα υγείας άντεξε με υπερπροσπάθειες των γιατρών, των νοσηλευτών και άλλων λειτουργών του συστήματος υγείας. Η κυβέρνηση θα πρέπει να ενισχύσει οικονομικά άμεσα τα νοσοκομεία και κυρίως τις ΜΕΘ. Αυτή την περίοδο θέλουμε περισσότερα χρήματα στο σύστημα υγείας και λιγότερες φοροαπαλλαγές. Δεν προέχει η μείωση της φορολογίας αλλά η άμεση ενίσχυση του ΕΣΥ.

● Η κυβέρνηση έχει κάνει όλες τις απαραίτητες κινήσεις απέναντι σε μια τέτοια απειλή της δημόσιας υγείας; Εχει λάβει όλα τα απαραίτητα μέτρα; Υπάρχει plan A και plan B; Θα κάνατε κάτι διαφορετικά;

Είμαι σε θέση να γνωρίζω ότι η κυβέρνηση έχει συνεκτικό πλάνο για την αντιμετώπιση αυτής της απειλής. Τις απόψεις μου τις κατέθεσα δημόσια και αναλυτικά. Πρότεινα τη σύσταση διυπουργικής επιτροπής, ώστε να συντονιστούν τα υπουργεία Υγείας, Αμυνας, Παιδείας, Προστασίας του Πολίτη και Μετανάστευσης, κάτι που συνέβη στη συνέχεια, με την πρώτη σύσκεψη να πραγματοποιείται υπό τον πρωθυπουργό. Κατέθεσα πρόταση 12 σημείων για το τι πρέπει να γίνει, τα περισσότερα από τα οποία υιοθετήθηκαν στον σχεδιασμό της κυβέρνησης και άρχισαν ήδη να υλοποιούνται. Επισήμανα παράλληλα την ανάγκη απόλυτης διαφάνειας και ειλικρίνειας στη διαχείριση αυτής της κρίσης και τη συναίνεση με τον ΣΥΡΙΖΑ και τα άλλα κόμματα της αντιπολίτευσης. Είναι θετικό ότι υπάρχει πολιτική συναίνεση στη διαχείριση αυτής της κρίσης και ελπίζω ότι αυτή θα επεκταθεί και στα άλλα κρίσιμα θέματα όπως το μεταναστευτικό.

● Τα περιοριστικά μέτρα της Κίνας τελικά απέδωσαν; Πρόσφατα κι ενώ ο ΠΟΥ επίσημα είναι αντίθετος με περιορισμούς στις μετακινήσεις και στο εμπόριο, ο επικεφαλής της αντιπροσωπείας του που επισκέφτηκε την Κίνα είπε ότι η χώρα «ακολούθησε μία από τις πιο αρχαίες στρατηγικές και επέδειξε μία από τις πιο φιλόδοξες, ευέλικτες και επιθετικές προσπάθειες περιορισμού ασθένειας στην Ιστορία».

Ναι, τα περιοριστικά μέτρα της Κίνας απέδωσαν. Δεν είναι σίγουρο ότι είναι εύκολο να επαναληφθούν στον ίδιο βαθμό σε άλλες χώρες που έχουν δημοκρατικό τρόπο διακυβέρνησης και διαφορετικές πολιτισμικές παραδόσεις. Μην ξεχνάμε όμως ότι το πρόβλημα δημιουργήθηκε στην Κίνα λόγω της έλλειψης διαφάνειας στην πόλη Ουχάν και στην περιφέρεια Χουμπέι, όπου οι τοπικές αρχές του Κομμουνιστικού Κόμματος αντί να ακούσουν τους γιατρούς που διέγνωσαν το πρόβλημα, τους απομόνωσαν και τους προπηλάκισαν. Το πρόβλημα δημιουργήθηκε, επομένως, μέσα σε ένα αυταρχικό περιβάλλον και αντιμετωπίστηκε με έναν εξαιρετικά περιοριστικό τρόπο από ένα καθεστώς το οποίο μπορεί να επιβάλλει δρακόντεια μέτρα. Αν ήταν λίγο πιο διαφανές το καθεστώς, θα είχε σταματήσει τον κορονοϊό από την αρχή. Αν υπήρχε αναγνώριση του προβλήματος και διαφάνεια στον χειρισμό του, δεν θα είχαμε τόσο μεγάλο πρόβλημα τώρα. Αν φτάσουμε βέβαια σε ακραία φαινόμενα διάδοσης της νόσου, επέκτασης της νόσου με εκατοντάδες χιλιάδες κρούσματα σε άλλες χώρες, θα χρειαστεί να παρθούν σοβαρά μέτρα πολιτικής προστασίας. Ελπίζω ότι δεν θα φτάσουμε σε τέτοιες καταστάσεις.

● Είναι η παγκοσμιοποίηση και η παγκόσμια (μεγάλη) ανισότητα οι αιτίες για τη μετάδοση στον άνθρωπο και την αστραπιαία εξάπλωση ζωονόσων; Είμαστε ο ίδιος μας ο εχθρός;

Η παγκοσμιοποίηση δεν είναι πρόσφατο φαινόμενο, υπάρχει εδώ και αιώνες, απλώς εξελίχθηκε πιο ραγδαία τον 20ό και 21ο αιώνα. Ο κορονοϊός θα μπορούσε να είχε περιοριστεί αν η Κίνα είχε ένα καλύτερο σύστημα υγείας, ένα σύστημα που έχει βελτιωθεί πολύ τα τελευταία 20 χρόνια αλλά υπολείπεται ακόμα των συστημάτων υγείας προηγμένων χωρών. Χρειάζονται μεγάλες επενδύσεις, επομένως, στην Κίνα για τη βελτίωση των συστήματος υγείας και των συνθηκών υγιεινής, αλλά παράλληλα οι πλούσιες χώρες του Βορρά θα πρέπει αν αποφασίσουν να ενισχύσουν γενναία τις χώρες της Αφρικής και αρκετές χώρες της νοτιοανατολικής Ασίας, έτσι ώστε να αποκτήσουν ισχυρά συστήματα δημόσιας υγείας και πρόληψης για να αντιμετωπίζουν επιδημίες ή πανδημίες στο μέλλον. Ο κορονοϊός ενδέχεται να στοιχίσει στην παγκόσμια οικονομία 2% της οικονομικής ανάπτυξης φέτος – δηλαδή, αντί για περίπου 3% συνολική ανάπτυξη, θα έχουμε 1%. Αν φυσικά δεν είμαστε αποτελεσματικοί στον περιορισμό της νόσου τους επόμενους μήνες, είναι πιθανό να υπάρχει και μικρή συρρίκνωση της παγκόσμιας οικονομίας. Επομένως, η ενίσχυση των φτωχών χωρών του Νότου δεν επιτάσσεται μόνο στο πλαίσιο της αλληλεγγύης μεταξύ Βορρά και Νότου για να μειωθούν οι σημαντικές ανισότητες μεταξύ τους, αλλά υπάρχει και οικονομικό επιχείρημα γιατί οι οικονομικές επιπτώσεις από τις πανδημίες μας αφορούν όλους.