Ο λαϊκισμός είναι μεγάλος κίνδυνος για την Ευρώπη
Ζαν-Μαρί Κολομπανί, Συνέντευξη στη Βίκη Τσιώρου, Ελευθεροτυπία, Δημοσιευμένο: 2006-04-08
Αντιλαϊκιστής, ψύχραιμος απέναντι στα γεγονότα και με αναλυτικό πνεύμα, ο διευθυντής της εφημερίδας «Λε Μοντ», Ζαν-Μαρί Κολομπανί, μιλάει για τις διαδηλώσεις των νέων στις γαλλικές πόλεις και τα προάστια, τη δημοσιογραφία, την κρίση που περνούν τα ΜΜΕ, τον λαϊκισμό που εδραιώνεται σε όλη την Ευρώπη και το ρόλο της Αμεσης και Αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας.
Ζαν Μαρί-Κολομπανί: Ο Τύπος έχει το πρόσωπο της χώρας στην οποία εκδίδεται
* Την τελευταία περίοδο, είτε με τις διαδηλώσεις κατά του Ευρωσυντάγματος είτε με τις αναταραχές στα υποβαθμισμένα προάστια, είτε με τις σημερινές έντονες αντιδράσεις για το νομοσχέδιο πρώτης απασχόλησης για τους νέους, η Γαλλία συγκλονίζεται. Πώς ερμηνεύετε αυτή την κινητικότητα;
* «Οι λόγοι είναι σε κάθε μία από αυτές τις περιπτώσεις διαφορετικοί. Οσον αφορά στο "όχι" του δημοψηφίσματος, που κατά την άποψή μου ήταν μια καταστροφική ψήφος, οι λόγοι ήταν πολύπλοκοι, Υπήρχε συγχρόνως ένας διάχυτος φόβος απέναντι στην παγκοσμιοποίηση, μια μομφή απέναντι στην Ευρώπη για το ότι δεν είναι αρκετά προστατευτική και μια έντονη κριτική απέναντι στον πρόεδρο της Δημοκρατίας, τον Ζακ Σιράκ. Ολοι αυτοί οι παράγοντες συνέβαλαν στην επικράτηση του "όχι", σε μεγάλο μέρος, αριστερής ψήφου. Η αντιευρωπαϊκή ψήφος -αν και πολλοί υποστήριζαν πως η αρνητική τους ψήφος δεν ήταν εναντίον της Ευρώπης αλλά εναντίον άλλων πραγμάτων ή εναντίον του Σιράκ- δείχνει κάτι πιο βαθύ: μια κρίση ταυτότητας καθώς και ένα λαϊκιστικό ρεύμα που διασχίζει, άλλωστε, όλη την Ευρώπη. Ολοι αυτοί οι παράγοντες βοήθησαν να εκφραστεί αυτή η δυσαρέσκεια.
Το θέμα των προαστίων είναι διαφορετικό. Η ζωή για τους νέους, κυρίως στα προάστια, είναι πολύ δύσκολη. Η κρίση των προαστίων ήταν μια προβολή στο φως της ημέρας όλων αυτών που συσσωρεύονταν τα τελευταία 15 με 20 χρόνια και όλοι γνώριζαν. Στα υποβαθμισμένα προάστια σημειώνεται η υψηλότερη μαζική ανεργία για νέους που βρίσκονται έξω από το σύστημα. Ηταν μια προβλέψιμη κρίση. Ηταν μια έκρηξη των λιγότερο ευνοούμενων τάξεων. Μια κρίση ιδιαίτερη σε αυτό το τμήμα του πληθυσμού.
Στην περίπτωση των διαδηλώσεων εναντίον του νομοσχεδίου για το Συμβόλαιο Πρώτης Απασχόλησης, έχουμε μια μεγάλη κινητοποίηση και αντίδραση των παιδιών της μεσαίας τάξης που και αυτή αισθάνεται ανασφαλής. Πιστεύω πως η ανασφάλεια που νιώθει η μεσαία τάξη είναι ίσως υπερβολική, γιατί η κατάστασή της δεν έχει επιδεινωθεί αλλά βέβαια δεν έχει αρκετά βελτιωθεί. Ομως για τους νέους, τους φοιτητές, τους εργαζόμενους αυτής της τάξης, που βλέπουν το μέλλον τους με δέος, τα προβλήματα είναι πιο σοβαρά. Οι λόγοι που φουντώνουν αυτή τη στιγμή τις αντιδράσεις είναι εντελώς πολιτικοί. Αυτό που παρακολουθούμε είναι πως το κοινωνικό σύστημα περιλαμβάνει μόνο τα άτομα άνω των 40 ετών, ενώ μένουν απ’ έξω οι νέοι, οι γυναίκες, οι μετανάστες».
* Πώς αντιμετωπίζονται αυτά τα γεγονότα από τον Τύπο;
* «Ο Τύπος έχει το πρόσωπο της χώρας στην οποία εκδίδεται. Εκτός από τα κομματικά έντυπα, ο Τύπος ανησυχεί. Αυτό το βλέπουμε και στον επαρχιακό Τύπο που έχει τη μεγαλύτερη κυκλοφορία στη Γαλλία».
* Ο Τύπος μπορεί να επηρεάσει τη δημόσια ζωή;
* «Με την ευρύτερη έννοια, ναι. Μπορεί να διαμορφώσει συνειδήσεις, να προβάλει κάποια πράγματα που δεν λειτουργούν καλά. Ομως δεν μπορεί να επιβάλει μια απόφαση στην κυβέρνηση».
* Υπάρχει κρίση στον Τύπο της Γαλλίας;
* «Βεβαίως και αυτό συμβαίνει γιατί σ’ αυτό το επάγγελμα σήμερα όλα βρίσκονται εν κινήσει. Εχουμε να κάνουμε με μια επανάσταση... υπάρχουν γεγονότα που αμφισβητούν το οικονομικό μοντέλο: πτώση της αναγνωσιμότητας, πτώση της αγοράς των εφημερίδων, έκρηξη των δωρεάν εφημερίδων, το Ιντερνετ, όλα αυτά αλλάζουν τη συμπεριφορά των ανθρώπων απέναντι στην πληροφορία. Αυτή η επανάσταση αποδυναμώνει τις επιχειρήσεις του Τύπου. Υπάρχει επίσης η έλλειψη εμπιστοσύνης απέναντι στα ΜΜΕ, η οποία προστίθεται στην κρίση και φυσικά δεν υπάρχουν εύκολες συνταγές για να βγεις από αυτήν».
* Γιατί σημειώνεται αυτή η έλλειψη εμπιστοσύνης;
* «Επειδή τα ΜΜΕ θεωρούνται θεσμοί, και σήμερα ό,τι θεσμοποιημένο αντιμετωπίζεται με καχυποψία».
* Ομως στην περίπτωση του δημοψηφίσματος για το Ευρωσύνταγμα το 90% του Τύπου είχε τεθεί υπέρ του «ναι», τη στιγμή που η πλειονότητα του πληθυσμού ήταν αντίθετη. Οταν υπάρχει τέτοια διάσταση απόψεων μεταξύ πληθυσμού και Τύπου, είναι λογικό να υπάρχει μια έλλειψη εμπιστοσύνης...
* «Αυτό δεν σημαίνει πως ο Τύπος είχε άδικο. Το 99% των ΜΜΕ είναι εναντίον του ακροδεξιού Εθνικού Μετώπου. Επαγρυπνούν σε θέματα ρατσισμού και αντισημιτισμού, αλλά αυτό δεν σημαίνει πως ένας αριθμός Γάλλων δεν ψηφίζει Λε Πεν, πως δεν είναι ρατσιστές κ.λπ. Ο Τύπος δεν έκανε λάθος όταν υποστήριζε το "ναι", η ανάλυσή του ήταν σωστή και προειδοποιούσε πως η επιλογή του "ναι" ή του "όχι" είναι μια σοβαρή υπόθεση».
* Υπήρχε όμως και το θέμα της οδηγίας Μπόλκενσταϊν. Ποια είναι η γνώμη σας γι’ αυτό το θέμα;
* «Οι Γάλλοι ήταν εναντίον αυτής της οδηγίας με έναν τρόπο παράλογο, γκροτέσκο. Η Γαλλία είναι στην Ευρώπη η πρώτη χώρα εξαγωγέας υπηρεσιών και η οδηγία αυτή διευκόλυνε ακριβώς τις εξαγωγές των υπηρεσιών, επομένως ενίσχυε την υπεροχή της Γαλλίας σ’ αυτόν τον τομέα. Και οι Γάλλοι εναντιώθηκαν σ’ αυτήν με πρόσχημα τον "Πολωνό υδραυλικό". Πρόκειται για μια λαϊκίστικη καρικατούρα, καρικατούρα της άμεσης δημοκρατίας. Η άμεση δημοκρατία δεν είναι απαραίτητα καλή. Γιατί όταν η άμεση δημοκρατία ζητά από τον πολίτη να απαντήσει με ένα "ναι" ή ένα "όχι" πάνω σε ένα πολύ περίπλοκο θέμα, δεν είναι δεδομένο ότι ο πολίτης μπορεί να αντιληφθεί αυτήν την περιπλοκότητα. Βλέπουμε λοιπόν πως η αντιπροσωπευτική δημοκρατία δεν είναι άχρηστη. Εκλέγουμε αντιπροσώπους μας για τη Βουλή επειδή τους θεωρούμε ικανούς να αποφασίζουν για τέτοια θέματα. Τώρα αν οι ψηφοφόροι δεν μείνουν ικανοποιημένοι από τις αποφάσεις τους, μπορούν να μην τους ξαναψηφίσουν. Η άμεση δημοκρατία καταλήγει πάντα σε δημοψηφίσματα και ο κόσμος ψηφίζει υπέρ ή κατά εκείνου που θέτει την ερώτηση. Στην προκειμένη περίπτωση τον Σιράκ. Ο μεγαλύτερος λαϊκιστής ήταν ο Ντε Βιλιέ, που είπε πως υπάρχει πάντα λόγος για να ψηφίζεις "όχι": Ψάξε στην καθημερινότητά σου και θα βρεις πολλούς λόγους να ψηφίσεις "όχι", έλεγε εκείνη την εποχή.
Ο λαϊκισμός είναι ένας μεγάλος κίνδυνος για την Ευρώπη και όχι μόνο. Θυμηθείτε το παράδειγμα της Αργεντινής, όπου στο Μεσοπόλεμο ήταν μια χώρα το ίδιο δυνατή με τη Γερμανία, αλλά έγινε θύμα της λαϊκίστικης κυβέρνησης και ξέπεσε στο χαμηλότερο βαθμό.
Αν λοιπόν ο Τύπος δεν πει τα πράγματα με το όνομά τους, ποιος θα τα πει, αφού οι πολιτικοί συχνά καταφεύγουν στο λαϊκισμό;»
* Η ενιαία σκέψη έχει συμβάλει κατά κάποιο τρόπο στη διαμόρφωση κάποιων απόψεων, μέσα από τα ΜΜΕ;
* «Δεν ξέρω τι σημαίνει ενιαία σκέψη. Η ενιαία σκέψη είναι να ψηφίσεις υπέρ του "όχι" στο Ευρωσύνταγμα, είναι να ψηφίσεις Σιράκ το 1995. Πρόκειται για κατηγοριοποιήσεις με τη μορφή συνθημάτων που γελοιοποιούν τη δημόσια ζωή. Η ενιαία σκέψη είναι ένας τρόπος να ενοχοποιείς εκείνους που χθες ψήφισαν "ναι", αύριο θα ψηφίσουν εναντίον των λαϊκιστικών κομμάτων...
Σήμερα βρισκόμαστε σε μια συνεχή ροή πληροφοριών και δίνεται η εντύπωση πως επαναλαμβανόμαστε. Παραδείγματος χάριν ένα διάγγελμα του Σιράκ θα το βρούμε σε 150 έως και 300 σάιτ. Οι αναλύσεις τού διαγγέλματος θα μοιάζουν μεταξύ τους. Η ενιαία σκέψη εξάλλου ήταν ένα σύνθημα που χρησιμοποίησε το 1995 ο Σιράκ εναντίον του Μπαλαντίρ για να καταγγείλει όλα τα καλά που γράφονταν για τον Μπαλαντίρ».
* Ποια είναι τα απαραίτητα χαρακτηριστικά μιας σοβαρής εφημερίδας, όπως η «Λε Μοντ»;
* «Η αξιοπιστία. Ζούμε σε έναν κόσμο όπου κατακλύζεται από συνεχείς πληροφορίες που πρέπει να τις ιεραρχήσουμε, να τις αξιολογήσουμε με το σωστό τρόπο. Επίσης πρέπει να κατορθώσουμε μέσα στην πολυπλοκότητα του κόσμου μας να αποκωδικοποιήσουμε τα σημαντικά θέματα και να εμβαθύνουμε σ’ αυτά έτσι ώστε ο αναγνώστης μας να ενημερωθεί και να βγάλει τα δικά του συμπεράσματα χωρίς να τον χαλιναγωγούμε εμείς».
* Πιστεύετε πως ο δημοσιογράφος σήμερα είναι υπερτιμημένος ως επαγγελματίας ή υποτιμημένος;
* «Είναι υπερτιμημένος όσον αφορά την εξουσία του, οι άνθρωποι πιστεύουν πως ο Τύπος έχει τεράστια εξουσία, και υποτιμημένος όσον αφορά την αναγκαιότητά του. Σήμερα οι άνθρωποι πιστεύουν πως είναι καλύτερα ενημερωμένοι από ό,τι είναι οι δημοσιογράφοι, καθώς έχουν πρόσβαση στο Ιντερνετ, συνομιλούν με πολλούς στο Δίκτυο, υπάρχουν τα μπλογκ. Αυτό είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα των δημοσιογράφων σήμερα και στο μέλλον».
Ζαν Μαρί-Κολομπανί: Ο Τύπος έχει το πρόσωπο της χώρας στην οποία εκδίδεται
* Την τελευταία περίοδο, είτε με τις διαδηλώσεις κατά του Ευρωσυντάγματος είτε με τις αναταραχές στα υποβαθμισμένα προάστια, είτε με τις σημερινές έντονες αντιδράσεις για το νομοσχέδιο πρώτης απασχόλησης για τους νέους, η Γαλλία συγκλονίζεται. Πώς ερμηνεύετε αυτή την κινητικότητα;
* «Οι λόγοι είναι σε κάθε μία από αυτές τις περιπτώσεις διαφορετικοί. Οσον αφορά στο "όχι" του δημοψηφίσματος, που κατά την άποψή μου ήταν μια καταστροφική ψήφος, οι λόγοι ήταν πολύπλοκοι, Υπήρχε συγχρόνως ένας διάχυτος φόβος απέναντι στην παγκοσμιοποίηση, μια μομφή απέναντι στην Ευρώπη για το ότι δεν είναι αρκετά προστατευτική και μια έντονη κριτική απέναντι στον πρόεδρο της Δημοκρατίας, τον Ζακ Σιράκ. Ολοι αυτοί οι παράγοντες συνέβαλαν στην επικράτηση του "όχι", σε μεγάλο μέρος, αριστερής ψήφου. Η αντιευρωπαϊκή ψήφος -αν και πολλοί υποστήριζαν πως η αρνητική τους ψήφος δεν ήταν εναντίον της Ευρώπης αλλά εναντίον άλλων πραγμάτων ή εναντίον του Σιράκ- δείχνει κάτι πιο βαθύ: μια κρίση ταυτότητας καθώς και ένα λαϊκιστικό ρεύμα που διασχίζει, άλλωστε, όλη την Ευρώπη. Ολοι αυτοί οι παράγοντες βοήθησαν να εκφραστεί αυτή η δυσαρέσκεια.
Το θέμα των προαστίων είναι διαφορετικό. Η ζωή για τους νέους, κυρίως στα προάστια, είναι πολύ δύσκολη. Η κρίση των προαστίων ήταν μια προβολή στο φως της ημέρας όλων αυτών που συσσωρεύονταν τα τελευταία 15 με 20 χρόνια και όλοι γνώριζαν. Στα υποβαθμισμένα προάστια σημειώνεται η υψηλότερη μαζική ανεργία για νέους που βρίσκονται έξω από το σύστημα. Ηταν μια προβλέψιμη κρίση. Ηταν μια έκρηξη των λιγότερο ευνοούμενων τάξεων. Μια κρίση ιδιαίτερη σε αυτό το τμήμα του πληθυσμού.
Στην περίπτωση των διαδηλώσεων εναντίον του νομοσχεδίου για το Συμβόλαιο Πρώτης Απασχόλησης, έχουμε μια μεγάλη κινητοποίηση και αντίδραση των παιδιών της μεσαίας τάξης που και αυτή αισθάνεται ανασφαλής. Πιστεύω πως η ανασφάλεια που νιώθει η μεσαία τάξη είναι ίσως υπερβολική, γιατί η κατάστασή της δεν έχει επιδεινωθεί αλλά βέβαια δεν έχει αρκετά βελτιωθεί. Ομως για τους νέους, τους φοιτητές, τους εργαζόμενους αυτής της τάξης, που βλέπουν το μέλλον τους με δέος, τα προβλήματα είναι πιο σοβαρά. Οι λόγοι που φουντώνουν αυτή τη στιγμή τις αντιδράσεις είναι εντελώς πολιτικοί. Αυτό που παρακολουθούμε είναι πως το κοινωνικό σύστημα περιλαμβάνει μόνο τα άτομα άνω των 40 ετών, ενώ μένουν απ’ έξω οι νέοι, οι γυναίκες, οι μετανάστες».
* Πώς αντιμετωπίζονται αυτά τα γεγονότα από τον Τύπο;
* «Ο Τύπος έχει το πρόσωπο της χώρας στην οποία εκδίδεται. Εκτός από τα κομματικά έντυπα, ο Τύπος ανησυχεί. Αυτό το βλέπουμε και στον επαρχιακό Τύπο που έχει τη μεγαλύτερη κυκλοφορία στη Γαλλία».
* Ο Τύπος μπορεί να επηρεάσει τη δημόσια ζωή;
* «Με την ευρύτερη έννοια, ναι. Μπορεί να διαμορφώσει συνειδήσεις, να προβάλει κάποια πράγματα που δεν λειτουργούν καλά. Ομως δεν μπορεί να επιβάλει μια απόφαση στην κυβέρνηση».
* Υπάρχει κρίση στον Τύπο της Γαλλίας;
* «Βεβαίως και αυτό συμβαίνει γιατί σ’ αυτό το επάγγελμα σήμερα όλα βρίσκονται εν κινήσει. Εχουμε να κάνουμε με μια επανάσταση... υπάρχουν γεγονότα που αμφισβητούν το οικονομικό μοντέλο: πτώση της αναγνωσιμότητας, πτώση της αγοράς των εφημερίδων, έκρηξη των δωρεάν εφημερίδων, το Ιντερνετ, όλα αυτά αλλάζουν τη συμπεριφορά των ανθρώπων απέναντι στην πληροφορία. Αυτή η επανάσταση αποδυναμώνει τις επιχειρήσεις του Τύπου. Υπάρχει επίσης η έλλειψη εμπιστοσύνης απέναντι στα ΜΜΕ, η οποία προστίθεται στην κρίση και φυσικά δεν υπάρχουν εύκολες συνταγές για να βγεις από αυτήν».
* Γιατί σημειώνεται αυτή η έλλειψη εμπιστοσύνης;
* «Επειδή τα ΜΜΕ θεωρούνται θεσμοί, και σήμερα ό,τι θεσμοποιημένο αντιμετωπίζεται με καχυποψία».
* Ομως στην περίπτωση του δημοψηφίσματος για το Ευρωσύνταγμα το 90% του Τύπου είχε τεθεί υπέρ του «ναι», τη στιγμή που η πλειονότητα του πληθυσμού ήταν αντίθετη. Οταν υπάρχει τέτοια διάσταση απόψεων μεταξύ πληθυσμού και Τύπου, είναι λογικό να υπάρχει μια έλλειψη εμπιστοσύνης...
* «Αυτό δεν σημαίνει πως ο Τύπος είχε άδικο. Το 99% των ΜΜΕ είναι εναντίον του ακροδεξιού Εθνικού Μετώπου. Επαγρυπνούν σε θέματα ρατσισμού και αντισημιτισμού, αλλά αυτό δεν σημαίνει πως ένας αριθμός Γάλλων δεν ψηφίζει Λε Πεν, πως δεν είναι ρατσιστές κ.λπ. Ο Τύπος δεν έκανε λάθος όταν υποστήριζε το "ναι", η ανάλυσή του ήταν σωστή και προειδοποιούσε πως η επιλογή του "ναι" ή του "όχι" είναι μια σοβαρή υπόθεση».
* Υπήρχε όμως και το θέμα της οδηγίας Μπόλκενσταϊν. Ποια είναι η γνώμη σας γι’ αυτό το θέμα;
* «Οι Γάλλοι ήταν εναντίον αυτής της οδηγίας με έναν τρόπο παράλογο, γκροτέσκο. Η Γαλλία είναι στην Ευρώπη η πρώτη χώρα εξαγωγέας υπηρεσιών και η οδηγία αυτή διευκόλυνε ακριβώς τις εξαγωγές των υπηρεσιών, επομένως ενίσχυε την υπεροχή της Γαλλίας σ’ αυτόν τον τομέα. Και οι Γάλλοι εναντιώθηκαν σ’ αυτήν με πρόσχημα τον "Πολωνό υδραυλικό". Πρόκειται για μια λαϊκίστικη καρικατούρα, καρικατούρα της άμεσης δημοκρατίας. Η άμεση δημοκρατία δεν είναι απαραίτητα καλή. Γιατί όταν η άμεση δημοκρατία ζητά από τον πολίτη να απαντήσει με ένα "ναι" ή ένα "όχι" πάνω σε ένα πολύ περίπλοκο θέμα, δεν είναι δεδομένο ότι ο πολίτης μπορεί να αντιληφθεί αυτήν την περιπλοκότητα. Βλέπουμε λοιπόν πως η αντιπροσωπευτική δημοκρατία δεν είναι άχρηστη. Εκλέγουμε αντιπροσώπους μας για τη Βουλή επειδή τους θεωρούμε ικανούς να αποφασίζουν για τέτοια θέματα. Τώρα αν οι ψηφοφόροι δεν μείνουν ικανοποιημένοι από τις αποφάσεις τους, μπορούν να μην τους ξαναψηφίσουν. Η άμεση δημοκρατία καταλήγει πάντα σε δημοψηφίσματα και ο κόσμος ψηφίζει υπέρ ή κατά εκείνου που θέτει την ερώτηση. Στην προκειμένη περίπτωση τον Σιράκ. Ο μεγαλύτερος λαϊκιστής ήταν ο Ντε Βιλιέ, που είπε πως υπάρχει πάντα λόγος για να ψηφίζεις "όχι": Ψάξε στην καθημερινότητά σου και θα βρεις πολλούς λόγους να ψηφίσεις "όχι", έλεγε εκείνη την εποχή.
Ο λαϊκισμός είναι ένας μεγάλος κίνδυνος για την Ευρώπη και όχι μόνο. Θυμηθείτε το παράδειγμα της Αργεντινής, όπου στο Μεσοπόλεμο ήταν μια χώρα το ίδιο δυνατή με τη Γερμανία, αλλά έγινε θύμα της λαϊκίστικης κυβέρνησης και ξέπεσε στο χαμηλότερο βαθμό.
Αν λοιπόν ο Τύπος δεν πει τα πράγματα με το όνομά τους, ποιος θα τα πει, αφού οι πολιτικοί συχνά καταφεύγουν στο λαϊκισμό;»
* Η ενιαία σκέψη έχει συμβάλει κατά κάποιο τρόπο στη διαμόρφωση κάποιων απόψεων, μέσα από τα ΜΜΕ;
* «Δεν ξέρω τι σημαίνει ενιαία σκέψη. Η ενιαία σκέψη είναι να ψηφίσεις υπέρ του "όχι" στο Ευρωσύνταγμα, είναι να ψηφίσεις Σιράκ το 1995. Πρόκειται για κατηγοριοποιήσεις με τη μορφή συνθημάτων που γελοιοποιούν τη δημόσια ζωή. Η ενιαία σκέψη είναι ένας τρόπος να ενοχοποιείς εκείνους που χθες ψήφισαν "ναι", αύριο θα ψηφίσουν εναντίον των λαϊκιστικών κομμάτων...
Σήμερα βρισκόμαστε σε μια συνεχή ροή πληροφοριών και δίνεται η εντύπωση πως επαναλαμβανόμαστε. Παραδείγματος χάριν ένα διάγγελμα του Σιράκ θα το βρούμε σε 150 έως και 300 σάιτ. Οι αναλύσεις τού διαγγέλματος θα μοιάζουν μεταξύ τους. Η ενιαία σκέψη εξάλλου ήταν ένα σύνθημα που χρησιμοποίησε το 1995 ο Σιράκ εναντίον του Μπαλαντίρ για να καταγγείλει όλα τα καλά που γράφονταν για τον Μπαλαντίρ».
* Ποια είναι τα απαραίτητα χαρακτηριστικά μιας σοβαρής εφημερίδας, όπως η «Λε Μοντ»;
* «Η αξιοπιστία. Ζούμε σε έναν κόσμο όπου κατακλύζεται από συνεχείς πληροφορίες που πρέπει να τις ιεραρχήσουμε, να τις αξιολογήσουμε με το σωστό τρόπο. Επίσης πρέπει να κατορθώσουμε μέσα στην πολυπλοκότητα του κόσμου μας να αποκωδικοποιήσουμε τα σημαντικά θέματα και να εμβαθύνουμε σ’ αυτά έτσι ώστε ο αναγνώστης μας να ενημερωθεί και να βγάλει τα δικά του συμπεράσματα χωρίς να τον χαλιναγωγούμε εμείς».
* Πιστεύετε πως ο δημοσιογράφος σήμερα είναι υπερτιμημένος ως επαγγελματίας ή υποτιμημένος;
* «Είναι υπερτιμημένος όσον αφορά την εξουσία του, οι άνθρωποι πιστεύουν πως ο Τύπος έχει τεράστια εξουσία, και υποτιμημένος όσον αφορά την αναγκαιότητά του. Σήμερα οι άνθρωποι πιστεύουν πως είναι καλύτερα ενημερωμένοι από ό,τι είναι οι δημοσιογράφοι, καθώς έχουν πρόσβαση στο Ιντερνετ, συνομιλούν με πολλούς στο Δίκτυο, υπάρχουν τα μπλογκ. Αυτό είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα των δημοσιογράφων σήμερα και στο μέλλον».
