Με επιτυχημένο μοντέλο το κλείσιμο των λιγνιτωρυχείων στην Ελλάδα

Την πλήρη στήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στα ελληνικά σχέδια απολιγνιτοποίησης εκφράζει ο εκτελεστικός αντιπρόεδρος της Κομισιόν για την ευρωπαϊκή «Πράσινη» Συμφωνία Φρανς Τίμερμανς. Σε συνέντευξη που παραχώρησε σε έξι ευρωπαϊκά μέσα ενημέρωσης, μεταξύ των οποίων και η «Κ», την παραμονή της παρουσίασης του νέου, ακόμα πιο φιλόδοξου στόχου για μείωση εκπομπών κατά 55% ώς το 2030 σε σύγκριση με το 1990, ο κ. Τίμερμανς δηλώνει: «Επικροτώ τις ελληνικές αρχές για την τόλμη τους! Είμαστε σε επαφή με την Ελλάδα εδώ και αρκετούς μήνες γιατί κινήθηκαν πολύ νωρίς στην κατεύθυνση της απανθρακοποίησης».

«Ο συνδυασμός της πλήρους απουσίας οικονομικής προοπτικής των λιγνιτωρυχείων και των εξαιρετικά αρνητικών περιβαλλοντικών συνεπειών τους, σε μία χώρα που εξαρτάται σημαντικά από την ποιότητα του φυσικού της περιβάλλοντος από οικονομική άποψη, συνέβαλε σε έναν στόχο που είναι εξαιρετικά φιλόδοξος – αλλά και έξυπνος», τονίζει ο βετεράνος Ολλανδός πολιτικός.

«Οσοι κινούνται πρώτοι έχουν πλεονέκτημα στην “πράσινη” μετάβαση, θα εισπράξουν τα οφέλη ταχύτερα. Και δεσμεύομαι προσωπικά ότι θα κάνω ό,τι μπορώ για να διασφαλίσω ότι το ελληνικό σχέδιο θα πετύχει. Οπου μπορούμε να βοηθήσουμε, θα το κάνουμε. Υπάρχουν αρκετές χώρες όπου εξακολουθούν να λειτουργούν λιγνιτωρυχεία – η Τσεχία, η Πολωνία, η Γερμανία. Το επιτυχημένο κλείσιμό τους στην Ελλάδα, με τη δημιουργία οικονομικών ευκαιριών σε άλλους τομείς στις περιοχές όπου λειτουργούσαν, θα είναι ένα εξαιρετικό πρότυπο που θα επιτρέψει σε άλλες περιοχές να πιστέψουν ότι μπορούν κι εκείνες να πετύχουν το ίδιο».

Πώς κρίνει το γεγονός ότι το συμπλήρωμα στo Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης περιορίστηκε στα 17,5 δισ. ευρώ για την περίοδο 2021-7 αντί για τα 40 δισ. ευρώ που είχε προτείνει η Επιτροπή τον Μάιο; Τι δείχνει αυτό για τη διάθεση των «27» να στηρίξουν την «πράσινη» μετάβαση;

«Εξαρτάται πώς θα το προσεγγίσει κανείς» απαντά. «Το αρχικό αίτημα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ήταν για μόνο 5 δισ. ευρώ. Εξακολουθεί να είναι περισσότερα από τα διπλά από την αρχική δική μας πρόταση [σ.σ.: 7,5 δισ. ευρώ]. Φυσικά θα ήθελα να είναι περισσότερα, αλλά ήδη το ποσό στο οποίο κατέληξε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο είναι μεγάλο».

Ο κ. Τίμερμανς επιβεβαιώνει ότι οι πιο φιλόδοξοι στόχοι για τη μείωση των εκπομπών θα επιταχύνουν τις εξελίξεις για τη ναυτιλία – έναν κλάδο ζωτικό για την ελληνική οικονομία. «Η ναυτιλία είναι πολύ ρυπογόνος. Αρα μπορούμε να πετύχουμε σημαντικές μειώσεις αν χειριστούμε τη ναυτιλία με τον σωστό τρόπο», λέει. Οπως εξηγεί, ως αποτέλεσμα του νέου στόχου, ο κλάδος θα κληθεί να μειώσει τις εκπομπές ταχύτερα. «Θα αναζητήσουμε τρόπους για να βοηθήσουμε τη ναυτιλία να κινηθεί σε αυτήν την κατεύθυνση. Το ξέρουν ότι έρχεται αυτό, το κατανοούν και προετοιμάζονται γι’ αυτό. Τόσο στη ναυτιλία όσο και στις αερομεταφορές πολλά πρέπει να γίνουν». Υπενθυμίζει άλλωστε ότι «ζητάμε πολλά από την αυτοκινητοβιομηχανία, από πολλούς άλλους τομείς… δεν θα ήταν δίκαιο να μη συμπεριληφθούν η ναυτιλία και οι αερομεταφορές».

Σχετικά με την πολιτική διάσωσης των αεροπορικών εταιρειών που έχουν εφαρμόσει πολλά κράτη-μέλη, τονίζει: «Ακόμα και στην πιο βιώσιμη κοινωνία, θα χρειαζόμαστε τις αερομεταφορές – αλλά θα πρέπει να είναι βιώσιμες αερομεταφορές. Αρα θα απογοητευόμουν –και νομίζω ότι δεν θα ήταν έξυπνο– αν αυτά τα δημόσια χρήματα δίνονταν χωρίς απαιτήσεις για στροφή σε συνθετικά καύσιμα και βιοκαύσιμα, για λιγότερο ρυπογόνες μηχανές, για αντικατάσταση πτήσεων μικρής διάρκειας με σιδηροδρομικές μεταφορές κ.ο.κ. Ολα αυτά πρέπει να αποτελούν μέρος των πακέτων στήριξης και δεν είμαι σίγουρος ότι βλέπω να εφαρμόζονται παντού».

Οπως εξηγεί ο κ. Τίμερμανς, ο στόχος του 55% αφορά την Ε.Ε. συνολικά και δεν μεταφράζεται σε αντίστοιχη μείωση σε κάθε κράτος-μέλος. «Αυτό είναι ένα θέμα που θα συζητηθεί στο πλαίσιο της κατάρτισης των εθνικών σχεδίων, βάσει και της μελέτης αντίκτυπου που θα παρουσιάσουμε, η οποία θα δείχνει ποιοι τομείς θα επηρεαστούν περισσότερο. Θα δούμε σε τι βαθμό τα σχέδια αυτά συμβάλλουν στην επίτευξη του συνολικού στόχου και πώς μπορούμε να βοηθήσουμε σε συγκεκριμένα πεδία, μέσω του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης ή με άλλα μέσα».

Επιμένει, ωστόσο, να κοιτάζει τη μεγάλη εικόνα: «Αν έχεις δεσμευτεί ότι θα φτάσεις στην κλιματική ουδετερότητα ώς το 2050, δεν μπορεί να περιμένεις ώς το 2045 για να αρχίσεις να αλλάξεις τα πράγματα. Αν θέλεις να είσαι συνεπής –πολιτικά, διανοητικά, επιστημονικά– πρέπει να ξεκινήσεις τώρα!».

Οπως υπονόησε η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στην ομιλία της για την Κατάσταση της Ευρωπαϊκής Ενωσης προχθές, οι νέοι στόχοι δεν θα γίνουν δεκτοί παντού με ενθουσιασμό.

Η πολωνική κυβέρνηση, για παράδειγμα, που ακόμα δεν έχει επισήμως υιοθετήσει τον στόχο της κλιματικής ουδετερότητας για το 2050, χαρακτήρισε τον νέο στόχο μείωσης των εκπομπών για το 2030 «πολύ ανησυχητικό». Εκπρόσωποι της γερμανικής αυτοκινητοβιομηχανίας επέκριναν τις προτεινόμενες μειώσεις ως μη ρεαλιστικές.

Ο κ. Τίμερμανς δεν δείχνει να πτοείται. «Μπορεί κάποιοι να εκπλαγούν από την ικανότητα μιας χώρας σαν την Πολωνία –ένα έθνος μηχανικών, με ιστορικό επιτυχημένης αναδιάρθρωσης τα τελευταία 30 χρόνια– να μετασχηματιστεί τώρα που καταλαβαίνει ότι δεν έχει μέλλον ο άνθρακας και ότι αν είναι να επιβιβαστεί στο βαγόνι της “πράσινης” μετάβασης, η ώρα είναι τώρα, που διατίθεται όλη αυτή η στήριξη από την Ευρωπαϊκή Ενωση». Σε κάθε περίπτωση, τονίζει, «η βοήθεια και η συνεργασία που προσφέρουμε στις χώρες που αντιμετωπίζουν τη μεγαλύτερη πρόκληση στη μετάβαση αφορά περισσότερες επενδύσεις και πρόσβαση σε προγράμματα, όχι τη δυνατότητα καθυστερήσεων και αναβολών. Και αυτή είναι η αντίληψη που υπάρχει στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο: η πρόσβαση στους διαθέσιμους πόρους προϋποθέτει δέσμευση στους στόχους».

Ειδικότερα σχετικά με την αυτοκινητοβιομηχανία, λέει ότι η Κομισιόν είναι ουδέτερη όσον αφορά την τεχνολογία με την οποία θα επιτευχθούν οι μηδενικές εκπομπές – «αν μπορεί να γίνει με μηχανές εσωτερικής καύσης, δεν έχουμε αντίρρηση». Σημειώνει ωστόσο ότι η τεχνολογία που είναι σαφώς η πιο πολλά υποσχόμενη από αυτήν την άποψη είναι η ηλεκτροκίνηση.

Μία κριτική κατά της έμφασης της Ε.Ε. στην «πράσινη» μετάβαση τη χαρακτηρίζει προτεραιότητα των ελίτ, εις βάρος των πιο άμεσων προβλημάτων, όπως η ανεργία, που ειδικά στις χώρες της Μεσογείου πλήττει μεγάλο ποσοστό των νέων. Δεν θα ήταν καλύτερο να εστιάσει η ευρωπαϊκή πολιτική στη δημιουργία θέσεων εργασίας στην οικονομία του σήμερα αντί να καταστρώνει μεγαλόπνοα σχέδια για μία υποθετική οικονομία του μέλλοντος;

«Πόσο θα διαρκέσει αυτή η οικονομία του σήμερα όμως; Δεν βιώνουμε απλά μία κλιματική κρίση, αλλά και μία βιομηχανική επανάσταση. Η οικονομία και η κοινωνία αλλάζουν, ανεξάρτητα από το αν προετοιμαζόμαστε γι’ αυτό ή όχι. Το θεμελιώδες ερώτημα είναι να μπορούμε να διαχειριστούμε αυτές τις τεκτονικές μεταβολές χωρίς να αφεθεί μέρος του πληθυσμού στη μοίρα του. Αν η “πράσινη” μετάβαση δεν γίνει με δίκαιο τρόπο, θα αποτύχει. Οπως και με την πανδημία, η κλιματική κρίση επηρεάζει τους πάντες, αλλά πλήττει τους οικονομικά ασθενέστερους περισσότερο. Ο σκοπός λοιπόν είναι με την πολιτική μας να αμβλύνουμε αυτές τις διαφορές. Σχετικά με την ανεργία: το πρόβλημα σε διαρθρωτικό επίπεδο δεν είναι ποσοτικό, αλλά ποιοτικό· θα λυθεί παρέχοντας στους νέους ανθρώπους τις δεξιότητες που είναι αναγκαίες στην οικονομία που έρχεται, όχι αυτές που συνδέονται με την οικονομία που εξαφανίζεται. Η δεύτερη επιλογή είναι σαν να δίνεις αλκοόλ σε κάποιον που είναι πληγωμένος. Δεν λύνει το πρόβλημα, αλλά τον κρατά ήσυχο για ένα διάστημα. Είναι μία εντελώς ανεύθυνη επιλογή – αν και βλέπω τον πειρασμό σε αυτήν την κατεύθυνση παντού, να συντηρηθούν θέσεις εργασίας σε κλάδους που δεν έχουν μέλλον, ώστε να κατευναστούν οι εργαζόμενοι, να παραμείνουν ήσυχοι».

Σχετικά με τον Μηχανισμό Προσαρμογής Ανθρακα και τον κίνδυνο να πυροδοτήσει εμπορικούς πολέμους με τρίτες χώρες, λέει ότι «πρέπει να τον σχεδιάσουμε με χειρουργική ακρίβεια. Πρέπει να εστιάσει σε τομείς όπου η απουσία περιορισμών στο ανθρακικό αποτύπωμα της παραγωγής δημιουργεί αθέμιτο ανταγωνισμό για τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις. Αναμφίβολα δεν θα αρέσει σε κάποιους και θα αντιδράσουν. Αλλά αν το σχεδιάσουμε σωστά, θα τον υπερασπιστώ με μεγάλη χαρά ενώπιον του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου».