Mετά την Πρωτομαγιά
H ΓΣEE έχει πολύ μεγάλες δυσκολίες μπροστά της
Ελίζα Παπαδάκη, Τα Νέα, Δημοσιευμένο: 2006-05-03
Έναν μήνα μετά την υπογραφή μιας νέας Εθνικής Γενικής Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας που διασφαλίζει δύο χρόνια βελτίωσης στις κατώτατες εργατικές αμοιβές, η ΓΣΕΕ κατέβηκε στην προχθεσινή Πρωτομαγιά με μια κατάκτηση στο χέρι. Μπορεί οι αριστερές της παρατάξεις να διαφώνησαν, ή και να καταγγέλλουν τον συμβιβασμό με τους εργοδότες, κάνοντας λόγο για «ψίχουλα». Οι αυξήσεις που συνομολογήθηκαν ήσαν ωστόσο διπλάσιες από όσες δήλωνε αρχικά διατεθειμένος να παραχωρήσει ο ΣΕΒ και, εφόσον υπολογισθούν στο ετήσιο εισόδημα στο οποίο αντιστοιχούν, οι μεγαλύτερες της δεκαετίας 1998-2007 (6,2% φέτος, 5,4% του χρόνου). Μετά την επιτυχία αυτή όμως, η ΓΣΕΕ έχει πολύ μεγάλες δυσκολίες μπροστά της.
Κατ’ αρχάς εκεί όπου έχει συγκεντρωμένη τη μεγαλύτερη δύναμή της: Στις ΔΕΚΟ ο νέος Νόμος 3429/2005 υπαγορεύει με το επιχείρημα των ελλειμμάτων εξαιρετικά στενά όρια για τη συλλογική διαπραγμάτευση και, στην περίπτωση που δεν τηρηθούν, την καταργεί εντελώς. Και στις τράπεζες οι εργοδότες αρνούνται φέτος να διαπραγματευθούν νέα κλαδική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας με την ομοσπονδία των τραπεζοϋπαλλήλων, προκρίνοντας τις επιχειρησιακές συμβάσεις με κάθε σύλλογο εργαζομένων χωριστά. Εδώ πρόβλημα ελλειμμάτων δεν υπάρχει - κατά 92% αύξησαν τα κέρδη τους οι τράπεζες το 2005 - αλλά οι διοικήσεις τους επιδιώκουν διαφορετικές αναδιαρθρώσεις και ευελιξία η καθεμία, τις οποίες δεν συζητούν με την ΟΤΟΕ, ούτε καν στο επίπεδο ενός κοινού πλαισίου.
Σοβαρότερες είναι οι δυσκολίες στον καθ’ εαυτό ιδιωτικό τομέα, όπου η συνδικαλιστική εκπροσώπηση είναι ασθενέστερη, πολλές φορές και ανύπαρκτη: Θέσεις εργασίας συνεχώς απειλούνται με κατάργηση, είτε σε επιχειρήσεις που πάνε άσχημα και κλείνουν, είτε σε επιχειρήσεις που πάνε καλά αλλά αναδιαρθρώνονται. Καινούργιες δεν δημιουργούνται σε αριθμό ικανό για να αρχίσει ουσιαστικά να μειώνεται η ανεργία - ενώ στοιχεία που δημοσιεύθηκαν την περασμένη εβδομάδα δείχνουν ότι το 2005 αυξήθηκαν συνολικά οι υπερωρίες αλλά έγιναν από λιγότερους εργαζομένους. Και από τις θέσεις που δημιουργούνται όμως, πολλές είναι προσωρινές, με κακούς όρους, μειωμένα δικαιώματα και χαμηλές αμοιβές. Σε μικρές αλλά και σε μεγαλύτερες επιχειρήσεις, σε εργολαβίες κατασκευών και σε αγροτικές εργασίες, η εργατική και η ασφαλιστική νομοθεσία, κανόνες για την υγιεινή και την ασφάλεια, Συλλογικές Συμβάσεις παραβιάζονται, χωρίς αποτελεσματική συνδικαλιστική παρέμβαση για την προστασία των εργαζομένων.
Στην κοινωνική ασφάλιση τέλος, όπου η κυβέρνηση διαρκώς επισωρεύει νέα βάρη - από τις διευθετήσεις των τραπεζών μέχρι την πρόωρη συνταξιοδότηση των απολυμένων της Νάουσας - δεν διακρίνεται σοβαρή συνδικαλιστική προετοιμασία για μια ρεαλιστική διαπραγμάτευση. Ρυθμίσεις που θα κατανείμουν το κόστος της συνεχούς δημογραφικής επιδείνωσης (ολοένα περισσότεροι άνθρωποι άνω των 60-65 ετών, ολοένα λιγότεροι μεταξύ 15 και 60), ώστε να κατοχυρωθούν οι σημερινοί 40άρηδες - 50άρηδες, αλλά και εκείνοι που θα φτάσουν στην ηλικία τους σε 15 ή σε 30 χρόνια, δεν αναζητούνται - η «προσωπική άποψη» του Αλέκου Παπαδόπουλου, να σταματήσουν κατ’ αρχήν να δίνονται συντάξεις πριν από τα 60, δεν βρήκε ανταπόκριση. Με βάση την ώς τώρα πολιτεία της, ο διάλογος που εξαγγέλλει η κυβέρνηση προκαλεί δικαιολογημένη δυσπιστία, αλλά μία ακόμα άρνηση της ΓΣΕΕ να συμμετάσχει κινδυνεύει να δημιουργήσει ακόμα χειρότερα τετελεσμένα.
Τα προβλήματα αυτά δεν αποτελούν ελληνική ιδιομορφία. Με διάφορους τρόπους τίθενται στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες. Έχει γι’ αυτό ενδιαφέρον να δει κανείς πώς αντιμετωπίζονται αλλού. Στην Ισπανία οι δύο χωριστές αλλά συνεργαζόμενες μεγάλες συνδικαλιστικές οργανώσεις, οι Comisiones Obreras και η UGT, κατέβηκαν και αυτές στην Πρωτομαγιά με μία κατάκτηση. Δεν αφορούσε τους μισθούς. Οι κατώτατες αμοιβές εκεί δεν είναι προϊόν συλλογικής διαπραγμάτευσης, θεσπίζονται με κυβερνητική απόφαση και αυξήθηκαν φέτος κατά 5,5% σε 540 ευρώ τον μήνα (πολύ χαμηλότερα από τις δικές μας), ενώ για τις νέες κλαδικές Συλλογικές Συμβάσεις οι δύο εργατικές συνομοσπονδίες έχουν συμφωνήσει από τον Δεκέμβριο με την Ένωση των εργοδοτών ένα πλαίσιο αυξήσεων 2% έως 3%. Το ουσιαστικό που πέτυχαν όμως ύστερα από μακρές διαπραγματεύσεις είναι μια εργασιακή μεταρρύθμιση με στόχο να περιορισθεί η επισφαλής, προσωρινή εργασία, που πλήττει σήμερα τον έναν στους τρεις εργαζομένους στην Ισπανία. Το νέο εργασιακό καθεστώς θα ανακοινωθεί την ερχόμενη εβδομάδα, αλλά ένα στοιχείο που έγινε γνωστό είναι ότι όσοι δουλεύουν με προσωρινές συμβάσεις αθροιστικά δύο χρόνια μέσα σε δυόμισι, θα αποκτούν αυτόματα σύμβαση αορίστου χρόνου.
H μεταρρύθμιση αυτή ωστόσο δεν αρκεί για να αλλάξει το παραγωγικό πρότυπο που βασίζεται στην κατανάλωση, τις κατασκευές και σε υπηρεσίες χαμηλής προστιθέμενης αξίας και γεννά την προσωρινή απασχόληση, τονίζουν οι ηγέτες των δύο συνδικάτων. Και αγωνίζονται για να αυξηθούν οι επενδύσεις στην έρευνα και ανάπτυξη, σε προηγμένες τεχνολογίες, στην εκπαίδευση και την κατάρτιση, και για κίνητρα προς τις επιχειρήσεις στην κατεύθυνση αυτή, αντί για γενικευμένες φορολογικές μειώσεις.
Κατ’ αρχάς εκεί όπου έχει συγκεντρωμένη τη μεγαλύτερη δύναμή της: Στις ΔΕΚΟ ο νέος Νόμος 3429/2005 υπαγορεύει με το επιχείρημα των ελλειμμάτων εξαιρετικά στενά όρια για τη συλλογική διαπραγμάτευση και, στην περίπτωση που δεν τηρηθούν, την καταργεί εντελώς. Και στις τράπεζες οι εργοδότες αρνούνται φέτος να διαπραγματευθούν νέα κλαδική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας με την ομοσπονδία των τραπεζοϋπαλλήλων, προκρίνοντας τις επιχειρησιακές συμβάσεις με κάθε σύλλογο εργαζομένων χωριστά. Εδώ πρόβλημα ελλειμμάτων δεν υπάρχει - κατά 92% αύξησαν τα κέρδη τους οι τράπεζες το 2005 - αλλά οι διοικήσεις τους επιδιώκουν διαφορετικές αναδιαρθρώσεις και ευελιξία η καθεμία, τις οποίες δεν συζητούν με την ΟΤΟΕ, ούτε καν στο επίπεδο ενός κοινού πλαισίου.
Σοβαρότερες είναι οι δυσκολίες στον καθ’ εαυτό ιδιωτικό τομέα, όπου η συνδικαλιστική εκπροσώπηση είναι ασθενέστερη, πολλές φορές και ανύπαρκτη: Θέσεις εργασίας συνεχώς απειλούνται με κατάργηση, είτε σε επιχειρήσεις που πάνε άσχημα και κλείνουν, είτε σε επιχειρήσεις που πάνε καλά αλλά αναδιαρθρώνονται. Καινούργιες δεν δημιουργούνται σε αριθμό ικανό για να αρχίσει ουσιαστικά να μειώνεται η ανεργία - ενώ στοιχεία που δημοσιεύθηκαν την περασμένη εβδομάδα δείχνουν ότι το 2005 αυξήθηκαν συνολικά οι υπερωρίες αλλά έγιναν από λιγότερους εργαζομένους. Και από τις θέσεις που δημιουργούνται όμως, πολλές είναι προσωρινές, με κακούς όρους, μειωμένα δικαιώματα και χαμηλές αμοιβές. Σε μικρές αλλά και σε μεγαλύτερες επιχειρήσεις, σε εργολαβίες κατασκευών και σε αγροτικές εργασίες, η εργατική και η ασφαλιστική νομοθεσία, κανόνες για την υγιεινή και την ασφάλεια, Συλλογικές Συμβάσεις παραβιάζονται, χωρίς αποτελεσματική συνδικαλιστική παρέμβαση για την προστασία των εργαζομένων.
Στην κοινωνική ασφάλιση τέλος, όπου η κυβέρνηση διαρκώς επισωρεύει νέα βάρη - από τις διευθετήσεις των τραπεζών μέχρι την πρόωρη συνταξιοδότηση των απολυμένων της Νάουσας - δεν διακρίνεται σοβαρή συνδικαλιστική προετοιμασία για μια ρεαλιστική διαπραγμάτευση. Ρυθμίσεις που θα κατανείμουν το κόστος της συνεχούς δημογραφικής επιδείνωσης (ολοένα περισσότεροι άνθρωποι άνω των 60-65 ετών, ολοένα λιγότεροι μεταξύ 15 και 60), ώστε να κατοχυρωθούν οι σημερινοί 40άρηδες - 50άρηδες, αλλά και εκείνοι που θα φτάσουν στην ηλικία τους σε 15 ή σε 30 χρόνια, δεν αναζητούνται - η «προσωπική άποψη» του Αλέκου Παπαδόπουλου, να σταματήσουν κατ’ αρχήν να δίνονται συντάξεις πριν από τα 60, δεν βρήκε ανταπόκριση. Με βάση την ώς τώρα πολιτεία της, ο διάλογος που εξαγγέλλει η κυβέρνηση προκαλεί δικαιολογημένη δυσπιστία, αλλά μία ακόμα άρνηση της ΓΣΕΕ να συμμετάσχει κινδυνεύει να δημιουργήσει ακόμα χειρότερα τετελεσμένα.
Τα προβλήματα αυτά δεν αποτελούν ελληνική ιδιομορφία. Με διάφορους τρόπους τίθενται στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες. Έχει γι’ αυτό ενδιαφέρον να δει κανείς πώς αντιμετωπίζονται αλλού. Στην Ισπανία οι δύο χωριστές αλλά συνεργαζόμενες μεγάλες συνδικαλιστικές οργανώσεις, οι Comisiones Obreras και η UGT, κατέβηκαν και αυτές στην Πρωτομαγιά με μία κατάκτηση. Δεν αφορούσε τους μισθούς. Οι κατώτατες αμοιβές εκεί δεν είναι προϊόν συλλογικής διαπραγμάτευσης, θεσπίζονται με κυβερνητική απόφαση και αυξήθηκαν φέτος κατά 5,5% σε 540 ευρώ τον μήνα (πολύ χαμηλότερα από τις δικές μας), ενώ για τις νέες κλαδικές Συλλογικές Συμβάσεις οι δύο εργατικές συνομοσπονδίες έχουν συμφωνήσει από τον Δεκέμβριο με την Ένωση των εργοδοτών ένα πλαίσιο αυξήσεων 2% έως 3%. Το ουσιαστικό που πέτυχαν όμως ύστερα από μακρές διαπραγματεύσεις είναι μια εργασιακή μεταρρύθμιση με στόχο να περιορισθεί η επισφαλής, προσωρινή εργασία, που πλήττει σήμερα τον έναν στους τρεις εργαζομένους στην Ισπανία. Το νέο εργασιακό καθεστώς θα ανακοινωθεί την ερχόμενη εβδομάδα, αλλά ένα στοιχείο που έγινε γνωστό είναι ότι όσοι δουλεύουν με προσωρινές συμβάσεις αθροιστικά δύο χρόνια μέσα σε δυόμισι, θα αποκτούν αυτόματα σύμβαση αορίστου χρόνου.
H μεταρρύθμιση αυτή ωστόσο δεν αρκεί για να αλλάξει το παραγωγικό πρότυπο που βασίζεται στην κατανάλωση, τις κατασκευές και σε υπηρεσίες χαμηλής προστιθέμενης αξίας και γεννά την προσωρινή απασχόληση, τονίζουν οι ηγέτες των δύο συνδικάτων. Και αγωνίζονται για να αυξηθούν οι επενδύσεις στην έρευνα και ανάπτυξη, σε προηγμένες τεχνολογίες, στην εκπαίδευση και την κατάρτιση, και για κίνητρα προς τις επιχειρήσεις στην κατεύθυνση αυτή, αντί για γενικευμένες φορολογικές μειώσεις.
