Το φλερτ με τα «δύο κράτη»

Παραμονές της ανανεωμένης πρωτοβουλίας του ΟΗΕ, η χαοτική κατάσταση για το Κυπριακό βγήκε ξανά στο φως με τον πιο αποκαλυπτικό τρόπο. Ο αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος Β’ δηλώνει στην εφημερίδα «Πολίτης»: «Ο πρόεδρος σε συζητήσεις που είχαμε μου έλεγε πως έβλεπε τη λύση δύο κρατών και εγώ διαφώνησα έντονα μαζί του…».

H είδηση αυξάνει τις απορίες ακόμα και στους πλέον καλόπιστους για τους χειρισμούς της κυβέρνησης Αναστασιάδη. Ουδείς γνωρίζει τι ώθησε τον αρχιεπίσκοπο να αποκαλύψει τις συζητήσεις που είχε με τον Ν. Αναστασιάδη. Ηταν μέχρι πρόσφατα στενός πολιτικός σύμμαχός του στον χειρισμό της κοινής γνώμης και τους εσωτερικούς συσχετισμούς. Ο Χρυσόστομος φρόντισε να διαχωρίσει τη θέση του από την ιδέα των «δύο κρατών» και δεν επανήλθε για διευκρινίσεις όταν ο Ν. Αναστασιάδης πρόβαλε ως αιτιολογία: «Με λυπεί αν εκ του όλου διαλόγου, ο μακαριότατος αφέθη να αντιληφθεί άλλως από ό,τι οι θέσεις μου…».

Σε άλλη εποχή, η προβολή τέτοιων θέσεων για μια μορφή διχοτόμησης (δύο κράτη, συνομοσπονδία) με πρωταγωνιστή πρόεδρο της Δημοκρατίας θα προκαλούσε μείζον πολιτικό ζήτημα. Σήμερα ήρθαν ως μια καθαρή ένδειξη της χαμηλής αξιοπιστίας της κυπριακής κυβέρνησης και μια επιβεβαίωση –όχι μόνο από τουρκικά χείλη– για όσα συνέβησαν πίσω από κλειστές πόρτες από την εποχή του Κραν Μοντανά. Ακόμα και με τον Τσαβούσογλου έπαιξε παιχνίδι, λίγο πριν από το τραγικό δείπνο που οδήγησε στην κατάρρευση της τελευταίας πρωτοβουλίας του ΟΗΕ.

Η φανερή απόκλιση από τον στρατηγικό στόχο της διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας δεν αφορά ένα περιθωριακό κόμμα. Πρόκειται για τον μόνο εφικτό στόχο επανένωσης μετά το ’74, με πλήθος ψηφισμάτων του ΟΗΕ να τη στηρίζουν, που φέρει και την υπογραφή όλων των ηγετών των Ελληνοκυπρίων. Αφορά τον ίδιο τον πρόεδρο της Δημοκρατίας που προκαλεί εύλογα μια σειρά από ερωτήματα για το πού οδηγεί τον τόπο. Ορισμένα είναι βασανιστικά γιατί προκαλούν συνειρμούς που αβίαστα και σωρευτικά κάνει πλέον η κοινή γνώμη. Τι συμβαίνει στο νησί, πώς εξηγούνται η έκταση της διαφθοράς, τα χιλιάδες «χρυσά» διαβατήρια, η επιδεικτική αδιαφορία των παραγόντων εξουσίας για τις συνέπειες, ο αυταρχισμός που εκπέμπει το σύστημα που κυβερνά;

Μπορεί να κερδηθεί χρόνος;

Για πολλά ζητήματα δημοκρατίας και θεσμών, θα υπάρξει χρόνος για ανασυγκρότηση και σε κάποια στιγμή η πολιτεία θα βρει τον σωστό βηματισμό της. Για το Κυπριακό, όμως, τα ζητήματα που προκύπτουν είναι πιο ωμά και συγκεκριμένα:

Πώς μπορεί ο Ν. Αναστασιάδης να διαχειριστεί με αξιοπιστία και σθένος ως ο εκπρόσωπος της Ελληνοκυπριακής Κοινότητας την επικείμενη διάσκεψη «5+1» του ΟΗΕ;

Πώς γίνεται πειστικός για να συγκρατήσει τη διαπραγμάτευση εντός του πλαισίου διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας;

Ο προβληματισμός αυξάνεται από το γεγονός ότι το Προεδρικό δεν δείχνει να αντιλαμβάνεται το διακύβευμα, που δεν είναι άλλο από μια ταχεία πορεία προς τη διχοτόμηση με ανέκκλητες συνέπειες. Μόνο από τύχη θα κερδηθεί χρόνος, αν υπάρξουν αξιόλογες εσωτερικές δυναμικές για μια άλλη πορεία. Με αυτή την έννοια, το κλειδί είναι στους Κυπρίους. Αλλά το Κυπριακό εξαρτάται και από εξωτερικές επιδράσεις που δεν παραμένουν δεδομένες, αναμένοντας την ελληνοκυπριακή ηγεσία να ανακάμψει. Πολλά συνδέονται την επόμενη διετία με την πορεία των σχέσεων Τουρκίας-Ε.Ε., την ανασύσταση των ευρωατλαντικών σχέσεων, την κατάσταση στην Ανατολική Μεσόγειο.

Τα πράγματα θα ήταν ενδεχομένως διαφορετικά, αν ο ίδιος ο Ν. Αναστασιάδης αναθεωρούσε την εξωτερική πολιτική του. Αλλά ούτε κάτι τέτοιο φαίνεται από τις κινήσεις του, καθώς αφιερώνει ελάχιστο χρόνο για να εργαστεί και να σχεδιάσει μια καθαρή γραμμή. Παραμένει δε έντονα απορροφημένος από τα προβλήματα της διαφθοράς. Αυτό δείχνει και η επικοινωνιακή αντίδρασή του όταν η αντιπολίτευση τον επέκρινε με τη βαρύτατη κατηγορία ότι «η Ιστορία θα τον καταγράψει ως τον ηγέτη της διχοτόμησης…». Το Προεδρικό σκέφτηκε ως απάντηση μια επιστολή που έστειλε στον Γκουτέρες πριν από τρία χρόνια και ακολούθως μετέτρεψε τη συζήτηση σε «εσωτερική αντιδικία» για τη διαπάλη της εξουσίας. Φρόντισε δε, με την επιρροή στα εγχώρια ΜΜΕ να περάσει την είδηση με τον αρχιεπίσκοπο στο δεύτερο ήμισυ της θεματολογίας για τα τηλεοπτικά κανάλια.

Καθαρές απαντήσεις

Στον βραχυπρόθεσμο ορίζοντα, η Κύπρος θα χρειαστεί να περάσει από την άτυπη διάσκεψη «5+1». Η επιμονή των Βρυξελλών είναι να βρεθεί ο τρόπος ώστε να εκτονωθούν οι διαφορές, άρα οι συνομιλίες να φέρουν κάποιο αποτέλεσμα. Σε αυτό το ζήτημα, ο πρόεδρος Αναστασιάδης δεν μπορεί να επικαλείται τυπικά τα 6 σημεία του πλαισίου Γκουτέρες για να κρύψει την προσχηματική στάση του για 42 μήνες. Θα χρειαστεί να δώσει πολύ συγκεκριμένες απαντήσεις πάνω στα πιο κρίσιμα ζητήματα που επιβεβαιώνουν τη δέσμευσή του για ομοσπονδία: την πολιτική ισότητα και τον διαμοιρασμό εξουσίας. Αλλιώς θα χάσει όλα τα υπόλοιπα. Θα ανταποκριθεί;

Ολη η δεύτερη προεδρική θητεία του συνοδεύεται στην πράξη από μια σειρά από σκόπιμες μεθοδεύσεις που ακυρώνουν την ομοσπονδιακή επίλυση.

Ποιος στο Προεδρικό ή το υπουργείο Εξωτερικών μπορεί να τεκμηριώσει τι κέρδισε, αντικαθιστώντας την προσπάθεια επίλυσης –άρα συνεννόησης με τους Τουρκοκυπρίους και την Τουρκία– με τον γεωπολιτικό ανταγωνισμό στις ΑΟΖ της Ανατολικής Μεσογείου; Στην πράξη οι ενέργειες της Λευκωσίας λειτούργησαν στον αντίποδα της λογικής των προτάσεων του ΟΗΕ για σταθερότητα και συνεργασία. Με τις κατάλληλες τελικές ρυθμίσεις στο Κυπριακό, ένα νέο σύστημα ασφάλειας θα καταργούσε το μονομερές δικαίωμα επέμβασης της Τουρκίας, μαζί και η Συνθήκη Εγγυήσεως 1960 (σημείο 1 του πλαισίου Γκουτέρες).

Τι κέρδισε η Λευκωσία με το ροκάνισμα του χρόνου έως τον παραμερισμό του Μ. Ακιντζί; Ο Ακιντζί είχε συμφωνήσει στις ρυθμίσεις δραστικής μείωσης στρατευμάτων, την ανάπτυξη πολυεθνικής δύναμης – έστω και με παραμονή αγημάτων ΕΛΔΥΚ-ΤΟΥΡΔΥΚ (σημείο 2), κάνοντας πράξη τη γραμμή ΟΗΕ «η ασφάλεια του ενός να μην συνιστά απειλή για τον άλλο». Ο Τουρκοκύπριος τότε ηγέτης κατέθεσε χάρτη για το εδαφικό στη Γενεύη (σημείο 3 του πλαισίου Γκουτέρες) και συμφώνησε στην ιστορική πληθυσμιακή αναλογία Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων. Προφανώς για όλα αυτά, ο Ακιντζί είχε επιτύχει τη συναίνεση της Τουρκίας.

Πόσο εγγύτερα σε συμφωνία είναι σήμερα ο Ν. Αναστασιάδης, με το φυσικό αέριο και την πρόσκληση σε Ισραήλ, Αίγυπτο και… Ιορδανία να κάνουν τριμερείς «συμμαχίες»; Το μόνο που πέτυχε είναι η όξυνση της αντιπαράθεσης με την Τουρκία, η εδραίωση της παρουσίας της στην Ανατολική Μεσόγειο και η παράλυση της συνεργασίας Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων. Τώρα και η διάλυση της εμπιστοσύνης, με Τουρκοκύπριο ηγέτη τον εθνικιστή Ερσίν Τατάρ.

Η εξωτερική πολιτική της κυβέρνησης Ν. Αναστασιάδη θα μπορούσε να χαρακτηριστεί άστοχη και επιπόλαιη, αν στο πίσω μέρος δεν έκρυβε την ιδέα των «δύο κρατών». Δεν πρόκειται φυσικά να το παραδεχτεί δημόσια. Θα συνεχίσει όμως με τον κυνισμό που είναι αναγκαίος ώστε να αποποιηθεί τις ευθύνες της, να υποβάλει στην κοινή γνώμη ότι αυτό που ζουν οι Κύπριοι –την ντε φάκτο διχοτόμηση– το έχουν συνηθίσει και δεν μένει παρά να το χωνέψουν.