Mεσογειακές προσεγγίσεις
Mεταρρυθμίσεις με πραγματικό αντίκρυσμα
Ελίζα Παπαδάκη, Τα Νέα, Δημοσιευμένο: 2006-05-17
Με τον τρόπο που παίζεται το πολιτικό παιχνίδι στην Ελλάδα αφότου ανέλαβε την κυβέρνηση η Νέα Δημοκρατία, λέξεις όπως ο «διάλογος» ή οι «μεταρρυθμίσεις» χρησιμοποιούνται πολύ περισσότερο για τη δημιουργία εντυπώσεων παρά για να αντιμετωπισθούν πραγματικά προβλήματα, να βελτιωθεί η παραγωγική ικανότητα της οικονομίας, να μειωθούν οι μεγάλες κοινωνικές ανισότητες. Αναρωτιέται βέβαια κανείς, αφού όλοι το έχουμε καταλάβει - δείτε τα σχόλια σε όλο το φάσμα του Τύπου - ποιο πολιτικό όφελος προσδοκάται από τέτοιες εντυπώσεις. Στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, πάντως, οι διαδικασίες της κοινωνικής διαπραγμάτευσης και οι μεταρρυθμίσεις που σχεδιάζονται έχουν πραγματικό αντίκρυσμα. Και όχι μόνο στον προηγμένο Βορρά, με τις μακρές δημοκρατικές και συνδικαλιστικές του παραδόσεις, αλλά και στον πιο κοντινό σε μας μεσογειακό Νότο.
Προσπερνώντας την Ιταλία, που τώρα ξεκινά την προσπάθεια να υπερβεί την πολιτική αφερεγγυότητα του μπερλουσκονισμού - και την κοινωνική και οικονομική διάλυση που επέφερε - ας ρίξουμε μια ματιά στην Ισπανία: Πέρυσι τέτοιον καιρό ανακοινωνόταν η νομιμοποίηση 700.000 μεταναστών, δύο μήνες μετά τη λήξη της προθεσμίας υποβολής των αιτήσεων (εμείς από τις 31/12/2005 εξακολουθούμε να μην ξέρουμε το αποτέλεσμα), με διαδικασίες εύκολες που λίγους απέκλεισαν, και τον Δεκέμβριο έγινε γνωστή η συνακόλουθη ουσιαστική τόνωση των εσόδων της κοινωνικής ασφάλισης. Τον Μάρτιο ψηφίσθηκε μια καλά προετοιμασμένη φορολογική μεταρρύθμιση, η οποία θα μειώσει από το 2007 κατά 6% τη μέση φορολογική επιβάρυνση των φυσικών προσώπων - μέχρι 17% για τα χαμηλά εισοδήματα - και βαθμιαία, κατά μία μονάδα τον χρόνο, τον συντελεστή φορολόγησης των κερδών των επιχειρήσεων, ώστε από 35% σήμερα να έχει πέσει στο 30% το 2011 (πού τα δικά μας θεαματικά!), ενώ ταυτόχρονα αντισταθμίζει την απώλεια εσόδων για το κράτος αυξάνοντας τον ενιαίο συντελεστή στα εισοδήματα από κεφάλαια (καταθέσεις, ομόλογα, υπεραξίες) από 15% σε 18%. Αυτή η συνετή προσέγγιση σε μια χώρα όπου το δημόσιο χρέος δεν υπερβαίνει το 60% του ΑΕΠ και ο προϋπολογισμός του 2005 έκλεισε με πλεόνασμα!
Ύστερα από έναν χρόνο τριμερών διαπραγματεύσεων, την περασμένη εβδομάδα ο πρωθυπουργός Χοσέ Λουίς Θαπατέρο και οι ηγέτες των συνδικάτων και της ένωσης των εργοδοτών υπέγραψαν συμφωνία για μια εργασιακή μεταρρύθμιση με μέτρα που αποσκοπούν στην ενίσχυση της σταθερής απασχόλησης, καθώς η δραστική μείωση της ανεργίας στην Ισπανία τα τελευταία χρόνια πραγματοποιήθηκε κατά μεγάλο μέρος με συμβάσεις ορισμένου χρόνου και ο ένας στους τρεις εργαζόμενους σήμερα έχει προσωρινή δουλειά. Ώς το τέλος Μαΐου οι τρεις πλευρές αναμένεται να καταλήξουν σε συμφωνία και για τις συντάξεις: μια μεταρρύθμιση περιορισμένης εμβέλειας, καθώς για την ώρα, και για μερικά χρόνια ακόμα, το ασφαλιστικό σύστημα παρουσιάζει πλεονάσματα - «Αν είχαμε ακολουθήσει όλες τις υποδείξεις του ΟΟΣΑ, ίσως να μην είχαμε σήμερα δημόσιο ασφαλιστικό σύστημα», έλεγε την Κυριακή στην «El Pais» ο υπουργός Εργασίας Χεσούς Καλντέρα, τονίζοντας ωστόσο την ανάγκη προσαρμογών μέσα στα επόμενα χρόνια: καλύτερη αντιστοίχηση των παροχών στις εισφορές, εφόσον ζούμε περισσότερο. Θα βελτιωθούν οι παροχές προς ορισμένες κατηγορίες και θα βάλουμε εμπόδια στις διαδικασίες που επιτρέπουν με λιγοστές εισφορές να βγαίνει κάποιος στη σύνταξη, εξηγούσε, προσθέτοντας ότι η σύνταξη χηρείας θα διατηρηθεί αλλά μόνον ως ελάχιστο εισόδημα, για όποιον την έχει ανάγκη.
Για τις συντάξεις όμως η πιο εντυπωσιακή είδηση των ημερών ήρθε από την Πορτογαλία, τη χώρα που αναφέρεται μαζί με την Ελλάδα στη διεθνή βιβλιογραφία για τις συγκριτικά δυσμενέστερες δημογραφικές και ασφαλιστικές προοπτικές που παρουσιάζει, και όπου η επικράτηση των σοσιαλιστών στις εκλογές του Φεβρουαρίου του 2005 είχε σχολιασθεί στον ευρωπαϊκό οικονομικό Τύπο ως εγκατάλειψη της αναγκαίας μεταρρύθμισης. H κυβέρνηση προωθεί τώρα μία δέσμη μέτρων για να ψηφισθεί το καλοκαίρι, με την οποία διασφαλίζεται η βιωσιμότητα του συστήματος ώς το 2050, δήλωνε στους «Financial Times» ο Πορτογάλος πρωθυπουργός Ζοζέ Σόκρατες. Περιλαμβάνει πρωτότυπες ιδέες, όπως η καθιέρωση ενός «συντελεστή βιωσιμότητας» που θα προσαρμόζει τις συντάξεις στο προσδόκιμο ζωής. Αν για παράδειγμα το μέσο προσδόκιμο ζωής προβλέπεται να αυξηθεί κατά ένα έτος μέσα στην επόμενη δεκαετία, τότε η σύνταξη που θα λάβει κάποιος σε δέκα χρόνια θα είναι κατά 5% μικρότερη, αλλά μπορεί να πάρει και την ίδια αν δουλέψει πέντε μήνες παραπάνω ή αν δεχθεί να αυξήσει αντίστοιχα τις εισφορές του. Άλλο ενδιαφέρον μέτρο είναι η διαφοροποίηση των εισφορών ανάλογα με τα παιδιά που έχει κάποιος: όπως τώρα με δύο παιδιά, μειούμενες με περισσότερα, αυξανόμενες με ένα ή κανένα παιδί.
Πλήγμα πάντως, ιδίως για τους πιο υψηλόμισθους υπαλλήλους καριέρας, θα είναι ο υπολογισμός της σύνταξης στο σύνολο του εργάσιμου βίου τους αντί στην τελευταία δεκαετία, από τον επόμενο χρόνο, ενώ επρόκειτο να ισχύσει από το 2017. Μένει να δούμε τις αντιδράσεις.
Προσπερνώντας την Ιταλία, που τώρα ξεκινά την προσπάθεια να υπερβεί την πολιτική αφερεγγυότητα του μπερλουσκονισμού - και την κοινωνική και οικονομική διάλυση που επέφερε - ας ρίξουμε μια ματιά στην Ισπανία: Πέρυσι τέτοιον καιρό ανακοινωνόταν η νομιμοποίηση 700.000 μεταναστών, δύο μήνες μετά τη λήξη της προθεσμίας υποβολής των αιτήσεων (εμείς από τις 31/12/2005 εξακολουθούμε να μην ξέρουμε το αποτέλεσμα), με διαδικασίες εύκολες που λίγους απέκλεισαν, και τον Δεκέμβριο έγινε γνωστή η συνακόλουθη ουσιαστική τόνωση των εσόδων της κοινωνικής ασφάλισης. Τον Μάρτιο ψηφίσθηκε μια καλά προετοιμασμένη φορολογική μεταρρύθμιση, η οποία θα μειώσει από το 2007 κατά 6% τη μέση φορολογική επιβάρυνση των φυσικών προσώπων - μέχρι 17% για τα χαμηλά εισοδήματα - και βαθμιαία, κατά μία μονάδα τον χρόνο, τον συντελεστή φορολόγησης των κερδών των επιχειρήσεων, ώστε από 35% σήμερα να έχει πέσει στο 30% το 2011 (πού τα δικά μας θεαματικά!), ενώ ταυτόχρονα αντισταθμίζει την απώλεια εσόδων για το κράτος αυξάνοντας τον ενιαίο συντελεστή στα εισοδήματα από κεφάλαια (καταθέσεις, ομόλογα, υπεραξίες) από 15% σε 18%. Αυτή η συνετή προσέγγιση σε μια χώρα όπου το δημόσιο χρέος δεν υπερβαίνει το 60% του ΑΕΠ και ο προϋπολογισμός του 2005 έκλεισε με πλεόνασμα!
Ύστερα από έναν χρόνο τριμερών διαπραγματεύσεων, την περασμένη εβδομάδα ο πρωθυπουργός Χοσέ Λουίς Θαπατέρο και οι ηγέτες των συνδικάτων και της ένωσης των εργοδοτών υπέγραψαν συμφωνία για μια εργασιακή μεταρρύθμιση με μέτρα που αποσκοπούν στην ενίσχυση της σταθερής απασχόλησης, καθώς η δραστική μείωση της ανεργίας στην Ισπανία τα τελευταία χρόνια πραγματοποιήθηκε κατά μεγάλο μέρος με συμβάσεις ορισμένου χρόνου και ο ένας στους τρεις εργαζόμενους σήμερα έχει προσωρινή δουλειά. Ώς το τέλος Μαΐου οι τρεις πλευρές αναμένεται να καταλήξουν σε συμφωνία και για τις συντάξεις: μια μεταρρύθμιση περιορισμένης εμβέλειας, καθώς για την ώρα, και για μερικά χρόνια ακόμα, το ασφαλιστικό σύστημα παρουσιάζει πλεονάσματα - «Αν είχαμε ακολουθήσει όλες τις υποδείξεις του ΟΟΣΑ, ίσως να μην είχαμε σήμερα δημόσιο ασφαλιστικό σύστημα», έλεγε την Κυριακή στην «El Pais» ο υπουργός Εργασίας Χεσούς Καλντέρα, τονίζοντας ωστόσο την ανάγκη προσαρμογών μέσα στα επόμενα χρόνια: καλύτερη αντιστοίχηση των παροχών στις εισφορές, εφόσον ζούμε περισσότερο. Θα βελτιωθούν οι παροχές προς ορισμένες κατηγορίες και θα βάλουμε εμπόδια στις διαδικασίες που επιτρέπουν με λιγοστές εισφορές να βγαίνει κάποιος στη σύνταξη, εξηγούσε, προσθέτοντας ότι η σύνταξη χηρείας θα διατηρηθεί αλλά μόνον ως ελάχιστο εισόδημα, για όποιον την έχει ανάγκη.
Για τις συντάξεις όμως η πιο εντυπωσιακή είδηση των ημερών ήρθε από την Πορτογαλία, τη χώρα που αναφέρεται μαζί με την Ελλάδα στη διεθνή βιβλιογραφία για τις συγκριτικά δυσμενέστερες δημογραφικές και ασφαλιστικές προοπτικές που παρουσιάζει, και όπου η επικράτηση των σοσιαλιστών στις εκλογές του Φεβρουαρίου του 2005 είχε σχολιασθεί στον ευρωπαϊκό οικονομικό Τύπο ως εγκατάλειψη της αναγκαίας μεταρρύθμισης. H κυβέρνηση προωθεί τώρα μία δέσμη μέτρων για να ψηφισθεί το καλοκαίρι, με την οποία διασφαλίζεται η βιωσιμότητα του συστήματος ώς το 2050, δήλωνε στους «Financial Times» ο Πορτογάλος πρωθυπουργός Ζοζέ Σόκρατες. Περιλαμβάνει πρωτότυπες ιδέες, όπως η καθιέρωση ενός «συντελεστή βιωσιμότητας» που θα προσαρμόζει τις συντάξεις στο προσδόκιμο ζωής. Αν για παράδειγμα το μέσο προσδόκιμο ζωής προβλέπεται να αυξηθεί κατά ένα έτος μέσα στην επόμενη δεκαετία, τότε η σύνταξη που θα λάβει κάποιος σε δέκα χρόνια θα είναι κατά 5% μικρότερη, αλλά μπορεί να πάρει και την ίδια αν δουλέψει πέντε μήνες παραπάνω ή αν δεχθεί να αυξήσει αντίστοιχα τις εισφορές του. Άλλο ενδιαφέρον μέτρο είναι η διαφοροποίηση των εισφορών ανάλογα με τα παιδιά που έχει κάποιος: όπως τώρα με δύο παιδιά, μειούμενες με περισσότερα, αυξανόμενες με ένα ή κανένα παιδί.
Πλήγμα πάντως, ιδίως για τους πιο υψηλόμισθους υπαλλήλους καριέρας, θα είναι ο υπολογισμός της σύνταξης στο σύνολο του εργάσιμου βίου τους αντί στην τελευταία δεκαετία, από τον επόμενο χρόνο, ενώ επρόκειτο να ισχύσει από το 2017. Μένει να δούμε τις αντιδράσεις.
