Γενεύη, όπως... Αγκυρα

Από το Κραν Μοντανά και μετά, ο Ν. Αναστασιάδης ξεδίπλωσε τον πραγματικό πολιτικό εαυτό του. Χωρίς προσχήματα προσπάθησε να αποδεσμευτεί από τις διαδικασίες του ΟΗΕ κατά τρόπο ώστε να μην τεθεί ξανά μπροστά σε διλήμματα. Με το ροκάνισμα του χρόνου «ξήλωσε» ό,τι είχε απομείνει από την περίοδο των διαπραγματεύσεων με τον Μουσταφά Ακιντζί. Τώρα, στη Γενεύη, το ελάχιστο καθήκον του είναι να μη χρεωθεί η ελληνοκυπριακή πλευρά το προδιαγραφόμενο ναυάγιο.

Ως οιωνός για το Κυπριακό, οι διαξιφισμοί στην Αγκυρα (15/4) ανάμεσα στους υπουργούς Εξωτερικών της Ελλάδας Νίκο Δένδια και της Τουρκίας Μεβλούτ Τσαβούσογλου προμηνύουν τι θα συμβεί στη Γενεύη. Ως γνωστόν, οι δύο ΥΠΕΞ θα συναντηθούν ξανά (27/4), αυτή τη φορά για το Κυπριακό. Το περιβάλλον της άτυπης διάσκεψης που συγκάλεσε ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ θα είναι πολύ πιο απαιτητικό. Ο Αντόνιο Γκουτέρες θέλει να δει τι θα κάνει με το Κυπριακό που λιμνάζει επικίνδυνα εδώ και 4 χρόνια.

Η «σκληρή» γραμμή Ν. Δένδια είχε την έγκριση του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, όπως ανέφερε πηγή του Μαξίμου: «Οταν συνομιλούμε διεθνώς -και αυτό συμπεριλαμβάνει και τους Τούρκους- προβάλλουμε τις θέσεις μας και τα δίκαιά μας…» Προηγήθηκε εντατική συνεργασία Μητσοτάκη - Δένδια και στην κοινή διάσκεψη Τύπου με τον Μ. Τσαβούσογλου ο Ν. Δένδιας διάβαζε από γραπτό σημείωμα.

Ανάλογη… προετοιμασία γίνεται τις τελευταίες εβδομάδες και στη Λευκωσία από τον Κύπριο πρόεδρο Νίκο Αναστασιάδη. Στην τακτική του φαίνεται να ωριμάζει η «καταγγελτική» διπλωματία (9/4): «Οσο προβάλλονται οι απαράδεκτες θέσεις περί δημιουργίας δυο κρατών ή κυρίαρχης ισότητας, που ισοδυναμεί κατά τον ίδιο τρόπο στην αναγνώριση κυριαρχίας ή σε ένα παράνομο καθεστώς, αντιλαμβάνεστε ότι η ευθύνη δεν βαρύνει εμάς, αλλά όσους εκφεύγουν των ψηφισμάτων των Η.Ε.». Κανείς δεν ξέρει, ούτε οι πιο στενοί πολιτικοί συνεργάτες του, πώς θα χειριστεί τη Γενεύη.

Ροκάνισμα του χρόνου

Εδώ και αρκετό καιρό οι κυβερνήσεις στην Αθήνα και τη Λευκωσία συμπίπτουν στην εξωτερική πολιτική τους έναντι της Τουρκίας. Μια γνωστή για δεκαετίες σχολή σκέψης κυριαρχεί! Αντί να αντιμετωπίζουν το πρόβλημα, να το μεταθέτουν για επίλυση στο άδηλο μέλλον. Σε αυτή τη χρονική συγκυρία έχουν θέσει τον πήχη πολύ χαμηλά: αρκεί να διακηρύσσουν τα δίκαιά τους και να εξαντλούν το καθήκον τους στο να μη χρεώνονται την ευθύνη. Ομως, οι δυο αυτές «ελάχιστες» επιδιώξεις των δύο κυβερνήσεων δεν είναι ένδειξη διπλωματικής υπεροχής, αλλά αντίθετα μια βαθιά περιχαρακωμένη σε ανασφάλειες στάση που αντικρίζει την Τουρκία ως τον προαιώνιο εχθρό και αγνοεί τις σωρευτικές συνέπειες της δικής τους αδράνειας. Μπορεί να ικανοποιεί επικοινωνιακά μια μερίδα της κοινής γνώμης, τις εσωτερικές ανάγκες του Κυπρίου προέδρου και του Ελληνα πρωθυπουργού, αλλά δεν συνιστά στρατηγική.

Για τον Κ. Μητσοτάκη, που φέρει το βαρύ επίθετο, γίνεται πολλή συζήτηση στην Αθήνα πόσο προετοιμασμένος είναι να δώσει προτεραιότητα στα θέματα εξωτερικής πολιτικής στο μέσο της πρωθυπουργικής θητείας του. Ως γνωστό, δοκιμάστηκε σκληρά η κυβέρνησή του κατά την κρίση στις θάλασσες το καλοκαίρι και πολλές διακηρύξεις της έμειναν στα λόγια. Πιο συμφέρουσα ήταν η αποκλιμάκωση, παρά η αναμέτρηση στο γήπεδο της έντασης. Αυτή η εξέλιξη ήρθε με επίμονη ευρωπαϊκή παρέμβαση, αλλά έφερε ξανά στο προσκήνιο την ανάγκη για διάλογο και τις διερευνητικές επαφές Ελλάδας - Τουρκίας. Οι δυο ελληνοτουρκικές συναντήσεις μέσα σε 100 ημέρες δείχνουν ότι η ελληνική κυβέρνηση δεν βιάζεται. Θα ήθελε μια ελεγχόμενη στον χρόνο διαδικασία. Στο εσωτερικό της Νέας Δημοκρατίας, άλλωστε, τα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής προκαλούν εύκολα τριγμούς και εξάρσεις, δίνοντας τροφή στις τάσεις των «καραμανλικών» και των «σαμαρικών».

Παιχνίδι ευθυνών

Στη Λευκωσία, η διαχείριση του Κυπριακού από τον Ν. Αναστασιάδη έχει παρόμοια χαρακτηριστικά. Σήμερα, ο «βαρύς» Αναστασιάδης, που καθιερώθηκε ως ισχυρή προσωπικότητα στο Κυπριακό λόγω της στάσης του στο δημοψήφισμα του 2004, δεν έχει καμία σχέση με τον τότε πολιτικό που ήταν στην αντιπολίτευση και κάτω από την ισχυρή επιρροή του ιστορικού ηγέτη της παράταξής του (ΔΗΣΥ) Γλαύκου Κληρίδη. Από το Κραν Μοντανά και μετά, ο Ν. Αναστασιάδης ξεδίπλωσε τον πραγματικό πολιτικό εαυτό του. Χωρίς προσχήματα προσπάθησε να αποδεσμευτεί από τις διαδικασίες του ΟΗΕ κατά τρόπο ώστε να μην τεθεί ξανά μπροστά σε διλήμματα. Με το ροκάνισμα του χρόνου «ξήλωσε» ό,τι είχε απομείνει από την περίοδο των διαπραγματεύσεων με τον Μουσταφά Ακιντζί. Τώρα, στη Γενεύη, το ελάχιστο καθήκον του είναι να μη χρεωθεί η ελληνοκυπριακή πλευρά το προδιαγραφόμενο ναυάγιο.

Ο Ν. Αναστασιάδης αγνοεί τις αναφορές που κάνει ο γενικός γραμματέας εδώ και 4 χρόνια -κυκλοφόρησαν συνολικά 6 εκθέσεις προς το Συμβούλιο Ασφαλείας– ότι το status quo δεν είναι βιώσιμο. Πρόσφατα τα μηνύματα που έστειλε ο Αντόνιο Γκουτέρες δι’ απεσταλμένων του με άμεση ανάμειξη στην προετοιμασία της Γενεύης, δεν συνηγορούν με ένα ευνοϊκό περιβάλλον για τακτικισμούς. Ο Γκουτέρες θα απαιτήσει δεσμεύσεις και όχι επαναλήψεις και ρητορικά σχήματα. Το Προεδρικό το ξέρει και γι’ αυτό δημιουργεί μια εικονική πραγματικότητα γύρω από το Κυπριακό, ως να μη βλέπει ότι βυθίζεται στη διχοτόμηση. Περισσότερη σημασία έχει στο μυαλό του Ν. Αναστασιάδη το τι θα πει επικοινωνιακά και πώς θα το… σερβίρει στην κοινή γνώμη όταν επιστρέψει. Του απέμειναν λιγότερο από 2 χρόνια προεδρίας και στο Κυπριακό έχει δυνητικούς συμμάχους ένα κατακερματισμένο εσωτερικό μέτωπο και μικρές παρατάξεις -εθνικιστικές όπως η ΕΔΕΚ και αντιδραστικές όπως το ΕΛΑΜ- που δεν μπορούν καν να προφέρουν τη λέξη Ομοσπονδία και συνύπαρξη με τους Τουρκοκυπρίους.

Από την άλλη, η λογομαχία Δένδια - Τσαβούσογλου για τα ελληνοτουρκικά είναι άγνωστο τι ακριβώς εξυπηρετεί εκτός από εσωτερική κατανάλωση. Σίγουρα δεν θα πολυδιαφέρει από όσα προφανώς έχουν ήδη ειπωθεί στην πρώτη ελληνοτουρκική διερευνητική συνάντηση. Δηλαδή, την καταγραφή των εκατέρωθεν θέσεων, ώστε στη συνέχεια να αναπτυχθεί ο διάλογος για να αποσαφηνιστούν τα όρια συμφωνίας και τα θέματα που θα σταλούν στη Χάγη. Το «timing» της μετωπικής αντιπαράθεσης αναμφίβολα θα επιβαρύνει περισσότερο τις λιγοστές πιθανότητες να υπάρξει κάτι θετικό από τη Γενεύη. Είναι άξιον απορίας που η ελληνική κυβέρνηση δεν έλαβε υπόψη την επικείμενη συνάντηση για το Κυπριακό, αλλά ούτε αυτό δεν πρέπει να ξενίζει όσους παρακολουθούν στενά τι συμβαίνει στο ευρύτερο περιβάλλον.

Από κοινού οι κυβερνήσεις Ελλάδας - Κύπρου, παραμονές της Γενεύης, μεθοδεύουν τριμερείς και τετραμερείς συναντήσεις με Ιορδανία, με Ισραήλ και Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, γνωρίζοντας ότι «ερεθίζουν» την Τουρκία για να αντιδράσει με όρους γεωπολιτικής ισχύος. Πώς θα συζητήσουν στη Γενεύη, για παράδειγμα, την κατάργηση του Συστήματος των Εγγυήσεων του ’60 όταν οι ίδιες οι κυβερνήσεις Ελλάδας και Κύπρου κραδαίνουν τη γεωπολιτική αντιπαράθεση; Το δε διπλωματικό κέρδος από αυτές τις συναντήσεις είναι μηδαμινό εδώ και 3 χρόνια, ενώ η ζημιά είναι καταγεγραμμένη: η κυπριακή ΑΟΖ (και νοτίως της Κύπρου) ελέγχεται πλήρως από το τουρκικό ναυτικό, όπως και το γκριζάρισμα εικαζόμενων ΑΟΖ γύρω από το Καστελόριζο. Στο έδαφος της Κύπρου, το Βαρώσι άνοιξε και σταδιακά θα αρχίσει να εποικίζεται.

Στους διαδρόμους των Βρυξελλών, οι συνομιλητές εταίροι της Ελλάδας και της Κύπρου γίνονται πιο καχύποπτοι. Ο Ν. Δένδιας αισθάνεται περήφανος ότι η Ελλάδα είναι μέλος της Ε.Ε. - όπως και η Κύπρος. Οι κομπασμοί Δένδια για το στρατηγικό αυτό πλεονέκτημα δεν αποδεικνύουν ότι οι κυβερνήσεις στην Αθήνα και τη Λευκωσία το αξιοποιούν κιόλας. Αλλωστε, το ευρωπαϊκό πεδίο προσφέρεται για όσους εργάζονται για να επιλύσουν τα προβλήματά τους, έχουν προτάσεις και στήριξη ιδίως από ισχυρές πρωτεύουσες και εξυπηρετούν τα κοινά ευρωπαϊκά συμφέροντα. Δεν προσφέρεται για να κουβαλούν το πρόβλημά τους για να βραχυκυκλώνουν τους υπόλοιπους.