Καταστροφή του δασικού πλούτου χάριν «αξιοποίησης»
Με την επικείμενη αναθεώρηση
Δημήτρη Γ. Χριστοφιλόπουλου, Ελευθεροτυπία, Δημοσιευμένο: 2006-05-25
Με την ισχύουσα συνταγματική ρύθμιση του άρθρου 24 και τη φιλοπεριβαλλοντική ερμηνεία της από το Συμβούλιο της Επικρατείας, εμποδίζεται η εφαρμογή της κυβερνητικής πολιτικής, που έχει στόχο την εξυπηρέτηση πελατειακών σχέσεων, μέσω της οικοπεδοποίησης των δασών και δασικών εκτάσεων. Επομένως, η κυβέρνηση πρέπει να βρει έναν απατηλό τρόπο ώστε να εμφανιστεί η προτιθέμενη οικιστική αξιοποίηση των εδαφικών εκτάσεων, που είναι προορισμένες για ιδιαίτερη προστασία (φυσικά οικοσυστήματα) ως διαφύλαξη του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος και ως βιώσιμη ανάπτυξη.
Ετσι, προτείνεται η αναθεώρηση του άρθρου 24 του Συντάγματος, για να καταστεί δυνατή, μέσω του χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού, η οικιστική ανάπτυξη περιοχών που από τη φύση, τη μορφή ή τον χαρακτήρα τους δεν προορίζονται για οικοδόμηση (φυσικά οικοσυστήματα). Πιο συγκεκριμένα, αυτή η επικείμενη πρόταση αναθεώρησης της πιο πάνω συνταγματικής διάταξης επιχειρείται να «περάσει» με την ακόλουθη επικοινωνιακή μέθοδο και ρύθμιση:
Με ψεύτικα, αποπροσανατολιστικά και μεγάλα λόγια «βαπτίζεται» η καταστροφή του δασικού πλούτου ως δήθεν προστασία των δασών με παράλληλη εξασφάλιση της βιώσιμης ανάπτυξης. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με την πρωθυπουργική πρόταση, με τη νέα αναθεώρηση «προβλέπεται διορθωτική παρέμβαση για την αποτελεσματική προστασία των δασών, παράλληλα με την εξασφάλιση της βιώσιμης ανάπτυξης...», ειδικότερα:
Με την πρόταση αυτή:
α) Εξαγγέλλεται διορθωτική παρέμβαση σε μια συνταγματική διάταξη αποτελεσματικής προστασίας των δασών και δασικών εκτάσεων και γενικότερα του φυσικού περιβάλλοντος. Η διάταξη αυτή είναι πλήρης και επαρκής για την προστασία αυτή μετά και την πρόσφατη σύνδεσή της με την αρχή της βιώσιμης ή αειφόρου ανάπτυξης, η οποία ήδη είναι θεμελιωμένη στην ευρωπαϊκή κοινοτική νομοθεσία και ήδη ερμηνεύεται αυστηρά από το Συμβούλιο της Επικρατείας.
β) Η διορθωτική παρέμβαση αυτή, για να έχει καλύτερη κοινωνική αποδοχή, γίνεται δήθεν στο όνομα της αποτελεσματικής προστασίας των δασών με παράλληλη εξασφάλιση της βιώσιμης ανάπτυξης. Ομως η αρχή της αειφορίας ή βιώσιμης ανάπτυξης έχει σκοπό την πρόληψη βλάβης (υποβάθμισης) του περιβάλλοντος και θεσπίστηκε χάριν της οικολογικής ισορροπίας και της διατήρησής του προς όφελος όχι μόνο της παρούσας αλλά και των μελλουσών γενεών. Δηλαδή αειφόρος-βιώσιμη ανάπτυξη είναι εκείνη η οποία δεν επιφέρει βλάβη στο περιβάλλον. Ομως ο πρωθυπουργός προτείνει διορθωτικές παρεμβάσεις για την αξιοποίηση των δασικών εκτάσεων, δηλαδή για τη βλάβη του περιβάλλοντος. Με άλλα λόγια, η βιώσιμη ανάπτυξη για τη διάσωση του περιβάλλοντος σκόπιμα παραμορφώνεται και μεταβάλλεται σε «βιώσιμη» κακοποίηση του περιβάλλοντος.
Με βλάβη του φυσικού περιβάλλοντος και ειδικότερα των δασικών εκτάσεων στο όνομα της ανάπτυξης. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με την πρωθυπουργική πρόταση, «...Η αρχή της βιώσιμης ανάπτυξης επιβάλλει τη διαφύλαξη του φυσικού περιβάλλοντος, χωρίς όμως να αποκλείει τη λήψη μέτρων που είναι αναγκαία για την ανάπτυξη... Στόχος είναι, τόσο η διαφύλαξη του φυσικού περιβάλλοντος όσο και η αξιοποίηση εκτάσεων με σκοπό την ενίσχυση της ανάπτυξης... Οι δασικές εκτάσεις συνδέονται με τον χωροταξικό και πολεοδομικό σχεδιασμό». Δηλαδή ο πρωθυπουργός εμφανίζεται ως προστάτης της διαφύλαξης του φυσικού περιβάλλοντος και της βιώσιμης ανάπτυξης, πλην όμως τα παχιά λόγια αυτά δεν εμποδίζουν την καταστροφή αξιοποίησης εδαφικών εκτάσεων μέσω της ανάπτυξης, ειδικότερα.
Η ανάπτυξη, δηλαδή η πορεία προς την πρόοδο, αποτελεί στόχο κάθε κοινωνίας. Ομως η ανάπτυξη αυτή πρέπει, κατά τα πιο πάνω λεχθέντα, να είναι βιώσιμη, δηλαδή να σέβεται και να μην υποβαθμίζει το περιβάλλον και ειδικότερα τα φυσικά οικοσυστήματα, μεταξύ των οποίων και τις δασικές εκτάσεις. Ομως, κατά την πρωθυπουργική πρόταση, ναι μεν η αρχή της βιώσιμης ανάπτυξης επιβάλλει τη διαφύλαξη του περιβάλλοντος, πλην όμως τίποτε δεν μας εμποδίζει να προβούμε σε ρυθμίσεις και ειδικότερα σε αξιοποίηση των εδαφικών εκτάσεων, μέσω του χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού, με σκοπό την ενίσχυση της ανάπτυξης. Ο χωροταξικός σχεδιασμός, που πρέπει να έχει στόχο την περιβαλλοντική προστασία, τίθεται στην υπηρεσία της βλάβης του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος με την ακόλουθη ρύθμιση:
Το ισχύον Σύνταγμα επιτρέπει την κατ’ εξαίρεση μεταβολή του προορισμού των δασών και των δασικών εκτάσεων, εφόσον προέχει για λόγους εθνικής οικονομίας η αγροτική εκμετάλλευση ή άλλη χρήση, που την επιβάλλει το δημόσιο συμφέρον. Με την επικείμενη αναθεώρηση του Συντάγματος θα συνδεθούν οι δασικές εκτάσεις με τον χωροταξικό και πολεοδομικό σχεδιασμό και με τον τρόπο αυτόν θα μπορεί ένα οποιοδήποτε φυσικό οικοσύστημα να αλλάζει προορισμό, στο όνομα της ανάπτυξης. Μάλιστα για τις δασικές εκτάσεις προτείνεται ο χαρακτηρισμός τους να γίνεται πλέον με βάση τις αεροφωτογραφίες του 1975 και όχι του 1945, όπως ισχύει σήμερα. Αυτό θα διευκολύνει τον αποχαρακτηρισμό και την οικιστική αξιοποίηση μεγάλου αριθμού δασικών εκτάσεων. Ετσι, λ.χ., με τις επικείμενες ρυθμίσεις θα μπορεί ένα οποιοδήποτε φυσικό οικοσύστημα να αποχαρακτηρίζεται ως περιοχή ιδιαίτερης συνταγματικής προστασίας και να μετατρέπεται σε περιοχή οικιστικής, τουριστικής και οποιασδήποτε άλλης ανάπτυξης που θα καθορίζει ο χωροταξικός σχεδιασμός.
Αυτές οι επικείμενες ρυθμίσεις του συνταγματικού νομοθέτη θα εξειδικευτούν από τον κοινό νομοθέτη. Οι πολίτες πιθανόν να εναποθέσουν τις ελπίδες τους για την αποτροπή της κακοποίησης του φυσικού περιβάλλοντος στο Συμβούλιο της Επικρατείας, που είναι γνωστή η περιβαλλοντική ευαισθησία του. Ομως και γι’ αυτό πρόβλεψε η επικείμενη αναθεώρηση με την πρόταση σύστασης Συνταγματικού Δικαστηρίου, το οποίο, αντί του Συμβουλίου της Επικρατείας, θα έχει στην αρμοδιότητά του, εκτός των άλλων, και τον έλεγχο της συνταγματικότητας των νόμων. Ετσι, με την επικείμενη αναθεώρηση, η κυβέρνηση σκοπεύει να επιτύχει τον διπλό στόχο της, δηλαδή να καταστεί δυνατή η οικιστική αξιοποίηση των δασικών εκτάσεων για πελατειακούς λόγους και να «ξεδοντιαστεί» το ΣτΕ με τη στέρηση των αρμοδιοτήτων του. Στη χώρα που το ευτελές και το τίποτα έχουν γίνει σπουδαία, everything is possible.
Συμπερασματικά, ενώ το άρθρο 24 του Συντάγματος ενώ παρέχει αποτελεσματική προστασία για το φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον, προτείνεται από την κυβέρνηση η τροποποίησή του (διορθωτική παρέμβαση), προκειμένου φυσικά οικοσυστήματα και ιδιαίτερα εδαφικές εκτάσεις που δεν προορίζονται για οικιστικούς ή άλλους αναπτυξιακούς λόγους, να αλλάξουν προορισμό για την ικανοποίηση οικιστικών, βιομηχανικών, τουριστικών και λοιπών παραγωγικών δραστηριοτήτων (λ.χ. μετατροπή δασικών εκτάσεων σε οικισμούς κατοικίας, βιομηχανίας, τουρισμού κ.λπ.). Η βλάβη αυτή του περιβάλλοντος γίνεται με γνώμονα την ικανοποίηση πελατειακών σχέσεων στο όνομα της δήθεν «διαφύλαξης του φυσικού περιβάλλοντος, παράλληλα με τη διαφύλαξη της βιώσιμης ανάπτυξης», όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στην πρόταση του πρωθυπουργού.
* Καθηγητής Θεσμών και Πολιτικής Χωροταξίας - Πολεοδομίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Ετσι, προτείνεται η αναθεώρηση του άρθρου 24 του Συντάγματος, για να καταστεί δυνατή, μέσω του χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού, η οικιστική ανάπτυξη περιοχών που από τη φύση, τη μορφή ή τον χαρακτήρα τους δεν προορίζονται για οικοδόμηση (φυσικά οικοσυστήματα). Πιο συγκεκριμένα, αυτή η επικείμενη πρόταση αναθεώρησης της πιο πάνω συνταγματικής διάταξης επιχειρείται να «περάσει» με την ακόλουθη επικοινωνιακή μέθοδο και ρύθμιση:
Με ψεύτικα, αποπροσανατολιστικά και μεγάλα λόγια «βαπτίζεται» η καταστροφή του δασικού πλούτου ως δήθεν προστασία των δασών με παράλληλη εξασφάλιση της βιώσιμης ανάπτυξης. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με την πρωθυπουργική πρόταση, με τη νέα αναθεώρηση «προβλέπεται διορθωτική παρέμβαση για την αποτελεσματική προστασία των δασών, παράλληλα με την εξασφάλιση της βιώσιμης ανάπτυξης...», ειδικότερα:
Με την πρόταση αυτή:
α) Εξαγγέλλεται διορθωτική παρέμβαση σε μια συνταγματική διάταξη αποτελεσματικής προστασίας των δασών και δασικών εκτάσεων και γενικότερα του φυσικού περιβάλλοντος. Η διάταξη αυτή είναι πλήρης και επαρκής για την προστασία αυτή μετά και την πρόσφατη σύνδεσή της με την αρχή της βιώσιμης ή αειφόρου ανάπτυξης, η οποία ήδη είναι θεμελιωμένη στην ευρωπαϊκή κοινοτική νομοθεσία και ήδη ερμηνεύεται αυστηρά από το Συμβούλιο της Επικρατείας.
β) Η διορθωτική παρέμβαση αυτή, για να έχει καλύτερη κοινωνική αποδοχή, γίνεται δήθεν στο όνομα της αποτελεσματικής προστασίας των δασών με παράλληλη εξασφάλιση της βιώσιμης ανάπτυξης. Ομως η αρχή της αειφορίας ή βιώσιμης ανάπτυξης έχει σκοπό την πρόληψη βλάβης (υποβάθμισης) του περιβάλλοντος και θεσπίστηκε χάριν της οικολογικής ισορροπίας και της διατήρησής του προς όφελος όχι μόνο της παρούσας αλλά και των μελλουσών γενεών. Δηλαδή αειφόρος-βιώσιμη ανάπτυξη είναι εκείνη η οποία δεν επιφέρει βλάβη στο περιβάλλον. Ομως ο πρωθυπουργός προτείνει διορθωτικές παρεμβάσεις για την αξιοποίηση των δασικών εκτάσεων, δηλαδή για τη βλάβη του περιβάλλοντος. Με άλλα λόγια, η βιώσιμη ανάπτυξη για τη διάσωση του περιβάλλοντος σκόπιμα παραμορφώνεται και μεταβάλλεται σε «βιώσιμη» κακοποίηση του περιβάλλοντος.
Με βλάβη του φυσικού περιβάλλοντος και ειδικότερα των δασικών εκτάσεων στο όνομα της ανάπτυξης. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με την πρωθυπουργική πρόταση, «...Η αρχή της βιώσιμης ανάπτυξης επιβάλλει τη διαφύλαξη του φυσικού περιβάλλοντος, χωρίς όμως να αποκλείει τη λήψη μέτρων που είναι αναγκαία για την ανάπτυξη... Στόχος είναι, τόσο η διαφύλαξη του φυσικού περιβάλλοντος όσο και η αξιοποίηση εκτάσεων με σκοπό την ενίσχυση της ανάπτυξης... Οι δασικές εκτάσεις συνδέονται με τον χωροταξικό και πολεοδομικό σχεδιασμό». Δηλαδή ο πρωθυπουργός εμφανίζεται ως προστάτης της διαφύλαξης του φυσικού περιβάλλοντος και της βιώσιμης ανάπτυξης, πλην όμως τα παχιά λόγια αυτά δεν εμποδίζουν την καταστροφή αξιοποίησης εδαφικών εκτάσεων μέσω της ανάπτυξης, ειδικότερα.
Η ανάπτυξη, δηλαδή η πορεία προς την πρόοδο, αποτελεί στόχο κάθε κοινωνίας. Ομως η ανάπτυξη αυτή πρέπει, κατά τα πιο πάνω λεχθέντα, να είναι βιώσιμη, δηλαδή να σέβεται και να μην υποβαθμίζει το περιβάλλον και ειδικότερα τα φυσικά οικοσυστήματα, μεταξύ των οποίων και τις δασικές εκτάσεις. Ομως, κατά την πρωθυπουργική πρόταση, ναι μεν η αρχή της βιώσιμης ανάπτυξης επιβάλλει τη διαφύλαξη του περιβάλλοντος, πλην όμως τίποτε δεν μας εμποδίζει να προβούμε σε ρυθμίσεις και ειδικότερα σε αξιοποίηση των εδαφικών εκτάσεων, μέσω του χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού, με σκοπό την ενίσχυση της ανάπτυξης. Ο χωροταξικός σχεδιασμός, που πρέπει να έχει στόχο την περιβαλλοντική προστασία, τίθεται στην υπηρεσία της βλάβης του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος με την ακόλουθη ρύθμιση:
Το ισχύον Σύνταγμα επιτρέπει την κατ’ εξαίρεση μεταβολή του προορισμού των δασών και των δασικών εκτάσεων, εφόσον προέχει για λόγους εθνικής οικονομίας η αγροτική εκμετάλλευση ή άλλη χρήση, που την επιβάλλει το δημόσιο συμφέρον. Με την επικείμενη αναθεώρηση του Συντάγματος θα συνδεθούν οι δασικές εκτάσεις με τον χωροταξικό και πολεοδομικό σχεδιασμό και με τον τρόπο αυτόν θα μπορεί ένα οποιοδήποτε φυσικό οικοσύστημα να αλλάζει προορισμό, στο όνομα της ανάπτυξης. Μάλιστα για τις δασικές εκτάσεις προτείνεται ο χαρακτηρισμός τους να γίνεται πλέον με βάση τις αεροφωτογραφίες του 1975 και όχι του 1945, όπως ισχύει σήμερα. Αυτό θα διευκολύνει τον αποχαρακτηρισμό και την οικιστική αξιοποίηση μεγάλου αριθμού δασικών εκτάσεων. Ετσι, λ.χ., με τις επικείμενες ρυθμίσεις θα μπορεί ένα οποιοδήποτε φυσικό οικοσύστημα να αποχαρακτηρίζεται ως περιοχή ιδιαίτερης συνταγματικής προστασίας και να μετατρέπεται σε περιοχή οικιστικής, τουριστικής και οποιασδήποτε άλλης ανάπτυξης που θα καθορίζει ο χωροταξικός σχεδιασμός.
Αυτές οι επικείμενες ρυθμίσεις του συνταγματικού νομοθέτη θα εξειδικευτούν από τον κοινό νομοθέτη. Οι πολίτες πιθανόν να εναποθέσουν τις ελπίδες τους για την αποτροπή της κακοποίησης του φυσικού περιβάλλοντος στο Συμβούλιο της Επικρατείας, που είναι γνωστή η περιβαλλοντική ευαισθησία του. Ομως και γι’ αυτό πρόβλεψε η επικείμενη αναθεώρηση με την πρόταση σύστασης Συνταγματικού Δικαστηρίου, το οποίο, αντί του Συμβουλίου της Επικρατείας, θα έχει στην αρμοδιότητά του, εκτός των άλλων, και τον έλεγχο της συνταγματικότητας των νόμων. Ετσι, με την επικείμενη αναθεώρηση, η κυβέρνηση σκοπεύει να επιτύχει τον διπλό στόχο της, δηλαδή να καταστεί δυνατή η οικιστική αξιοποίηση των δασικών εκτάσεων για πελατειακούς λόγους και να «ξεδοντιαστεί» το ΣτΕ με τη στέρηση των αρμοδιοτήτων του. Στη χώρα που το ευτελές και το τίποτα έχουν γίνει σπουδαία, everything is possible.
Συμπερασματικά, ενώ το άρθρο 24 του Συντάγματος ενώ παρέχει αποτελεσματική προστασία για το φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον, προτείνεται από την κυβέρνηση η τροποποίησή του (διορθωτική παρέμβαση), προκειμένου φυσικά οικοσυστήματα και ιδιαίτερα εδαφικές εκτάσεις που δεν προορίζονται για οικιστικούς ή άλλους αναπτυξιακούς λόγους, να αλλάξουν προορισμό για την ικανοποίηση οικιστικών, βιομηχανικών, τουριστικών και λοιπών παραγωγικών δραστηριοτήτων (λ.χ. μετατροπή δασικών εκτάσεων σε οικισμούς κατοικίας, βιομηχανίας, τουρισμού κ.λπ.). Η βλάβη αυτή του περιβάλλοντος γίνεται με γνώμονα την ικανοποίηση πελατειακών σχέσεων στο όνομα της δήθεν «διαφύλαξης του φυσικού περιβάλλοντος, παράλληλα με τη διαφύλαξη της βιώσιμης ανάπτυξης», όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στην πρόταση του πρωθυπουργού.
* Καθηγητής Θεσμών και Πολιτικής Χωροταξίας - Πολεοδομίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
