Η Πράσινη Βελούδινη Επανάσταση της Γερμανίας;

Στις ευρωεκλογές του 2019, τα οικολογικά κόμματα κατάφεραν να αυξήσουν την εκπροσώπησή τους στο Ευρωκοινοβούλιο κατά 40%, φτάνοντας συνολικά τις 69 έδρες. Τα πήγαν βέβαια σαφώς καλύτερα στη Βόρεια Ευρώπη από ό,τι στη Νότια και την Ανατολική, πολλοί όμως είδαν στα συνολικά αποτελέσματα της κάλπης την αρχή ενός πράσινου κύματος στην ήπειρο. Σερφάροντας πάνω σε αυτό, οι γάλλοι Πράσινοι κατάφεραν να επικρατήσουν στις δημοτικές εκλογές του 2020 σε αρκετές μεγάλες πόλεις - τη Λυών, το Στρασβούργο, το Μπορντό... Και μετά, τίποτα. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν πως ο δημοφιλέστερος υποψήφιός τους δεν θα λάβει, στις προεδρικές εκλογές που θα πραγματοποιηθούν την επόμενη άνοιξη στη Γαλλία, ποσοστό μεγαλύτερο του 10%. Γιατί τους λείπει ο πραγματισμός, το ανοιχτό πνεύμα και ο επαγγελματισμός που έχουν φέρει στο μεταξύ τούς Πράσινους στην αντίπερα όχθη του Ρήνου στην κορυφή των δημοσκοπήσεων για τις ομοσπονδιακές εκλογές του ερχόμενου Σεπτεμβρίου - τις πρώτες εκλογές της μετά Μέρκελ εποχής. Ολη η δύναμη και όλα τα όρια του προαναγγελθέντος πράσινου κύματος συνοψίζονται σε αυτό το κοντράστ.

Η δεδομένη ανησυχία των πολιτών για την κλιματική αλλαγή (ένας στους πέντε Ευρωπαίους τη θεωρεί ως το σημαντικότερο ζήτημα που αντιμετωπίζει επί του παρόντος η ΕΕ) δεν αρκεί για να φέρει ένα κόμμα στην εξουσία: όπου παραμένουν μονοθεματικοί, οι Πράσινοι δεν εισέρχονται καν στον εκλογικό χάρτη. Και όπου δεν συμφιλιώνουν τη φιλοδοξία με την αξιοπιστία, παραμένουν στο περιθώριο. Στη Γερμανία, οι Grünen έχουν αποδείξει την ικανότητά τους να κυβερνούν, είναι ήδη παρόντες στην κυβέρνηση σε έντεκα από τα 16 γερμανικά κρατίδια, άλλοτε μαζί με την Αριστερά, άλλοτε μαζί με τη Δεξιά. Γνωρίζουν την τέχνη του συμβιβασμού και ενσαρκώνουν σήμερα την αλλαγή, απέναντι στον «παλιό», φθαρμένο, πολιτικό κόσμο, χωρίς ωστόσο να εκπροσωπούν την περιπέτεια. Μένουν βέβαια ακόμα αρκετοί μήνες μέχρις ότου κληθούν οι Γερμανοί στην κάλπη. Είναι όμως βέβαιο πως αν αναδειχθούν πρώτο κόμμα το φθινόπωρο οι Πράσινοι, αν καταφέρει να διαδεχθεί στην καγκελαρία την Ανγκελα Μέρκελ η υποψήφια που για πρώτη φορά πρότειναν, η 40χρονη Αναλένα Μπέρμποκ, το πολιτικό τοπίο θα αλλάξει ριζικά όχι μόνο στη Γερμανία αλλά και σε ολόκληρη την Ευρώπη. Η γενιά της Γκρέτα Τούνμπεργκ, άλλωστε, θα αποκτήσει πολύ σύντομα δικαίωμα ψήφου.

Τα τελευταία 50 χρόνια, η Γερμανία έχει βιώσει τρία θαύματα. Ο άλλοτε ασθενής της Ευρώπης έγινε ένας Exportweltmeister (πρωταθλητής στις εξαγωγές). Ξεπέρασε επίσης το παρελθόν της (Vergangenheitsbewältigung). Και οικοδόμησε μία πολιτική και οικονομική ένωση στην οποία οι πρώην εχθροί της έγιναν φίλοι. Τώρα όμως ο άνετος κόσμος τον οποίο σφυρηλάτησαν αυτά τα θαύματα καταρρέει, αφήνοντας την κυβερνώσα CDU να αντιδρά σαν ελάφι θαμπωμένο από προβολείς αυτοκινήτου.

Ενώ η CDU και το βαυαρικό αδελφό κόμμα της, η CSU, δεν εισάκουσαν τους ίδιους τους τούς ψηφοφόρους και όρισαν τον ηγέτη της CDU, τον Αρμιν Λάσετ, υποψήφιο για τη διαδοχή της Ανγκελα Μέρκελ στην καγκελαρία, οι Πράσινοι πρότειναν για το ίδιο πόστο τη δυναμική 40χρονη ηγέτιδά τους Αναλένα Μπέρμποκ. Σε μία χώρα που αντιστέκεται ιδιαίτερα στην αλλαγή, η Μπέρμποκ υπόσχεται μεταρρύθμιση χωρίς αναστάτωση - μία βελούδινη επανάσταση.

Το Κόμμα των Πρασίνων έχει σίγουρα καταφέρει να μεταρρυθμίσει εαυτόν. Μέχρι πρότινος, θεωρούνταν ως ένα Verbotspartei (κόμμα της απαγόρευσης), περισσότερο γνωστό για τις ενοχές που δημιουργούσε στους Γερμανούς και τα κηρύγματα που τους έκανε για τις αρετές της χορτοφαγίας. Τώρα, είναι το κόμμα που ενσαρκώνει την αισιοδοξία για αυτό που θα μπορούσε να γίνει η Γερμανία. Αντί να ζητεί από τους Γερμανούς να εγκαταλείψουν τον τρόπο ζωής τους, υπόσχεται να κάνει τη Γερμανία μία καλύτερη εκδοχή του εαυτού της, ανοίγοντας νέους δρόμους προς την ευημερία ώστε να αντικαταστήσουν εκείνους που κινδυνεύουν να γίνουν παρωχημένοι.

Για παράδειγμα, το κόμμα οραματίζεται μία πράσινη βιομηχανική πολιτική, που θα επανεφεύρει την οικονομική βάση της Γερμανίας, ώστε να παραμείνει ανταγωνιστική σε έναν κόσμο που απομακρύνεται από τα ορυκτά καύσιμα. Οι Πράσινοι αναγνωρίζουν πως ο μόνος τρόπος να επιβιώσει η γερμανική αυτοκινητοβιομηχανία είναι να εστιάσει στα απαλλαγμένα από εκπομπές ρύπων αυτοκίνητα. Θέλουν επίσης να μειώσουν την επικίνδυνη εξάρτηση της Γερμανίας από τις εξαγωγές στην Κίνα και τις εισαγωγές υδρογονανθράκων από τη Ρωσία, και να επενδύσουν σε προγράμματα στήριξης νεοφυών επιχειρήσεων υψηλής τεχνολογίας και υποδομών cloud-computing.

Οι Πράσινοι έχουν επίσης εγκαταλείψει τον παραδοσιακό αριστερό σκεπτικισμό έναντι του πατριωτισμού. Ο τίτλος του προσωρινού προεκλογικού τους προγράμματος μπορεί να αποδοθεί ως «η Γερμανία τα έχει όλα» - όλα όσα χρειάζεται προκειμένου να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις του μέλλοντος.

Σε μία τηλεφωνική συνέντευξη, ο Τζεμ Ετσντεμιρ, ένας πρώην ηγέτης του κόμματος, επεσήμανε την ανάγκη συμμετοχής στις συζητήσεις γύρω από την εθνική ταυτότητα. «Με τη μετανάστευση και την παγκοσμιοποίηση» εξήγησε «πρέπει να κάνουμε μία συζήτηση για το τι σημαίνει να είσαι Γερμανός. Οι προοδευτικοί έκαναν λάθος που αγνόησαν, σε μεγάλο βαθμό, τη συζήτηση στη διάρκεια της προσφυγικής κρίσης. Αυτό επέτρεψε σε άλλους να καταλάβουν τον χώρο». Οι Πράσινοι χρησιμοποιούν πλέον συχνά σήμερα όρους όπως «Heimat» (πατρίδα) και συζητούν ανοιχτά για το πώς μπορεί να εκσυγχρονιστεί η ιδέα της γερμανικότητας.

Σε ό,τι αφορά την Ευρώπη, θέλουν να μετακινηθούν από την πολιτική «Nein, Nein, Nein» της Μέρκελ σε μία προορατική πολιτική. Σε πρόσφατη συνέντευξή της, η Μπέρμποκ επεσήμανε πως η Γερμανία μπορεί να έχει μια ισχυρή εξωτερική πολιτική μόνον εφόσον ενεργεί σε συνεννόηση με την υπόλοιπη Ευρώπη. Η ίδια επιθυμεί να βοηθήσει στην οικοδόμηση μιας ΕΕ κυρίαρχης, αποφασισμένης να ενεργεί σύμφωνα με τις αρχές της - μεταξύ άλλων, και στη σχέση της με την Κίνα.

Από την πλευρά της, η Φραντσίσκα Μπράντνερ, στέλεχος των Πρασίνων, ελπίζει πως η Γερμανία μπορεί να ξεπεράσει τα «δύο γενεακά ψέματα» που διέπουν την ευρωπαϊκή πολιτική της. Το πρώτο είναι πως μπορεί να επικεντρώνεται αποκλειστικά στην οικονομία της, αγνοώντας τις επενδύσεις στην ασφάλεια. «Δεν μπορούμε να συνεχίσουμε να συναλλασσόμαστε με όλους, αποκομίζοντας μεγάλα κέρδη, και ελπίζοντας πως άλλοι θα διασφαλίσουν την εθνική κυριαρχία μας» μου είπε. «Αν δεν συμφωνούμε με όλα όσα λέει ο Εμανουέλ Μακρόν, πρέπει να καταθέσουμε τις δικές μας ιδέες».

Το δεύτερο ψέμα είναι πως η Ευρώπη μπορεί να έχει ένα κοινό νόμισμα χωρίς μία κοινή επενδυτική πολιτική ή προϋπολογισμό, απλώς στηριζόμενη στην ΕΚΤ. Η Μπράντνερ πιστεύει πως είναι ώρα «κάνουμε μια πραγματική συζήτηση γύρω από αυτό στη Γερμανία».

Οι σημερινοί Πράσινοι καταλαβαίνουν πως έπειτα από δεκαετίες αξιοσημείωτης επιτυχίας, η θέση της Γερμανίας έχει γίνει επισφαλής. Καθώς η Κίνα και η Αμερική δίνουν μάχη μεταξύ τους, η παγκοσμιοποίηση κινδυνεύει να γυρίσει πίσω - και αυτό, σε μία εποχή που η ψηφιακή επανάσταση επισκιάζει τις παραδοσιακές οικονομικές δυνάμεις της Γερμανίας.

Επιπλέον, η αξιοσημείωτη επικέντρωση της Γερμανίας στην προσωπική της ιστορία δεν προσφέρει ένα μοντέλο ενσωμάτωσης ενός πιο πολυπολιτισμικού και θρησκευτικά ποικίλου πληθυσμού. Και η αποτυχία διαδοχικών κυβερνήσεων να εξοικειώσουν το γερμανικό κοινό με τις λεπτομέρειες της ευρωπαϊκής πολιτικής έχει καταστήσει δύσκολη την επίτευξη συναίνεσης για ευρωπαϊκά μέτρα που θα εξυπηρετούσαν και τα γερμανικά συμφέροντα.

Ο Ζίγκμουντ Φρόιντ προσέφερε ένα εύστοχο πορτρέτο για τη σημερινή Γερμανία όταν περιέγραψε ασθενείς «κατεστραμμένους από την επιτυχία». Με τους Πράσινους, ωστόσο, η χώρα ίσως να βρήκε τη θεραπεία. Μπορεί να μοιάζει παράξενο που ένα κόμμα με επαναστατικές ρίζες και βλέψεις εισέρχεται στην κούρσα για την καγκελαρία με υποσχέσεις συνετούς, μελετημένης μεταρρύθμισης. Αυτό συμβαίνει όμως όταν ένα κόμμα παίρνει στα σοβαρά το ενδεχόμενο να κυβερνήσει, αντί να διεξάγει μονίμως προεκλογικές εκστρατείες από τον πάγκο.

Πολλά μπορεί να συμβούν μέχρι τις ομοσπονδιακές εκλογές του Σεπτεμβρίου. Ποτέ άλλοτε όμως δεν ξεκίνησαν οι Πράσινοι μία προεκλογική εκστρατεία από τόσο ισχυρή θέση.