ΣΥΡΙΖΑ: Τώρα είναι η ώρα της χημείας

«Το πρόγραμμα δεν είναι συρραφή αιτημάτων. Ούτε είναι το κυβερνητικό πρόγραμμα που θα δημιουργηθεί όταν έλθει η ώρα. Πρόκειται για πρόγραμμα προσανατολισμού. Για τον προγραμματικό εξοπλισμό ενός προοδευτικού μπλοκ της ελληνικής κοινωνίας. Οι συνθήκες αλλάζουν πολύ γρήγορα και αναπάντεχα», δηλώνει ο εκ των κορυφαίων ιστορικών της χώρας Αντώνης Λιάκος.

«Είναι πρώτη φορά μετά την περίοδο της Διακυβέρνησης που γίνεται μια τόσο μεγάλη και εφ’ όλης της ύλης συζήτηση. Γιατί και ο Σύριζα, και ο κόσμος γύρω του έχει αλλάξει, και ριζικά, και άνισα. Διαφορετικά στρώματα συνείδησης συνυπάρχουν ακόμη και στα ίδια άτομα. Επομένως η συνδιάσκεψη αυτή είναι μια ευκαιρία συγχρονισμού των διαφορετικών επιπέδων συνείδησης. Κάτι παραπάνω: έχει το χαρακτήρα restart του κόμματος συνολικά».

Τα παραπάνω τονίζει με μια πολύ ενδιαφέρουσα συνέντευξή του στο iEidiseis o Αντώνης Λιάκος, εκ των κορυφαίων ιστορικών και μέλος του Πολιτικού Συμβουλίου του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία, με αφορμή την Πανελλαδική Συνδιάσκεψη του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης.

«Ποτέ στον ελληνικό πολιτικό βίο δεν υπήρξε πιο υπεύθυνη αντιπολίτευση που να προσέρχεται δημιουργικά και τεκμηριωμένα στον πολιτικό διάλογο, παρά την τοξική συμπεριφορά της άλλης πλευράς. Κατηγορηματικά ποτέ. Ωστόσο, παρά τη σαφή μετεκλογική πολιτική γραμμή και δέσμευση του Αλέξη Τσίπρα για διεύρυνση του κόμματος, που οδηγούσε λογικά σε μια πολιτική συγκρότησης ενός δημοκρατικού μπλοκ εξουσίας απέναντι στο κυβερνητικό, τα μηνύματα που εξέπεμπε ο κομματικός μηχανισμός και τα διάφορα κέντρα του Σύριζα έδειχναν πολλές φορές μια παλινδρόμηση ανάμεσα στην κινηματική νοσταλγία της περιόδου 2012-‘15 και στην κυβερνητική του εμπειρία του 2015-‘19»,σημειώνει χαρακτηριστικά ο Αντώνης Λιάκος.

-Κύριε Λιάκο, την Παρασκευή αρχίζει η πανελλαδική Συνδιάσκεψη του Σύριζα. Είστε μέλος του πολιτικού Συμβουλίου και της επιτροπής που προετοίμασε το πρόγραμμα. Ποια είναι η σημασία αυτής της Συνδιάσκεψης;

Είναι πρώτη φορά μετά την περίοδο της Διακυβέρνησης που γίνεται μια τόσο μεγάλη και εφ’ όλης της ύλης συζήτηση. Γιατί και ο Σύριζα, και ο κόσμος γύρω του έχει αλλάξει, και ριζικά, και άνισα. Διαφορετικά στρώματα συνείδησης συνυπάρχουν ακόμη και στα ίδια άτομα. Επομένως η συνδιάσκεψη αυτή είναι μια ευκαιρία συγχρονισμού των διαφορετικών επιπέδων συνείδησης. Κάτι παραπάνω: έχει το χαρακτήρα restart του κόμματος συνολικά. Δεν υπάρχει δηλαδή τρόπος ούτε παράκαμψης, ούτε επιστροφής στην προ κυβερνητικής περιόδου αθωότητα. Η βίαιη ωρίμανση έχει συντελεστεί, πρέπει να συνειδητοποιηθεί και να γίνει μια νέα αφετηρία. Η διαμόρφωση μιας προοδευτικής συμμαχίας έως τώρα έχει γίνει με αριθμητική πρόσθεση. Τώρα είναι η ώρα της χημείας. Πώς δηλαδή αυτή η ιδέα, αυτός ο κόσμος, θα αποκτήσει μια καινούργια ταυτότητα μέσα από την προβολή στο μέλλον, δηλαδή μέσα από ένα πρόγραμμα που θέλει να αλλάξει την Ελλάδα.

-Είναι η καταλληλότερη στιγμή σήμερα;

Η πανδημία κλόνισε οικονομικά δόγματα και προκάλεσε ιδεολογικές αφυπνίσεις για το μέλλον της ανθρωπότητας στο σύνολό της σε πλανητικές διαστάσεις. Τίποτε δεν μπορεί να είναι πλέον όπως πριν. Και αυτό το είδαμε κυρίως στην Αμερική μετά την εκλογή Biden, αλλά και στην Ευρώπη. Θα εγκαταλειφθούν οι πολιτικές λιτότητας που τόσο στοίχησαν στον ελληνικό λαό και στη χώρα, ή θα γυρίσουμε στο επώδυνο παρελθόν; Υπάρχει μια διάχυτη αντίληψη ότι η πανδημία είναι πίσω μας. Πράγματι; Δεν υπάρχει καμιά βεβαιότητα γι’ αυτό. Πάντως βρισκόμαστε στο μέσο των εξελίξεων για τον τρόπο που θα ξαναγίνει ο κόσμος μετά από αυτή την κρίση που άγγιξε τον πυρήνα των θεμελιωδών παραδοχών και των κοινωνικών συμβολαίων των κοινωνιών μας. Βρισκόμαστε ακόμη στο μέσο της αναδιάταξης και της ανάπτυξης ενός νέου κοινωνικού και πολιτικού συσχετισμού δυνάμεων.

-Και η Ελλάδα;

Η κυβέρνηση της ΝΔ επιχειρεί την αστική ανασυγκρότηση της χώρας με ένα σχέδιο και με αρχές αντλημένες από την προ πανδημίας και προ κρίσης εποχή. Πάει πίσω από τις ισορροπίες που πέτυχε η πολιτική διαπραγμάτευση στη χώρα από το ’80, αναιρώντας τα κοινωνικά συμβόλαια τριών δεκαετιών στο όνομα της εκλογικής της νίκης του 2019. Έτσι, αντί της παραγωγής νέου πλούτου, επιχειρείται η γρήγορη και βίαιη μεταφορά δημόσιων πόρων στους ιδιώτες και η χαμηλή διατίμηση της εργασίας. Αντί της προσπάθειας γεφύρωσης των κοινωνικών ανισοτήτων, η διεύρυνση και η καθεστωτική κατοχύρωση του πλούτου. Αντί της εμπέδωσης της φιλελεύθερης δημοκρατίας, ο αυταρχισμός και η παραβίαση των δικαιωμάτων. Αντί της πολυφωνικής η μονοπώληση της πληροφόρησης.

-Αλλά ποιο είναι το στίγμα της Αξιωματικής αντιπολίτευσης σήμερα;

Ποτέ στον ελληνικό πολιτικό βίο δεν υπήρξε πιο υπεύθυνη αντιπολίτευση που να προσέρχεται δημιουργικά και τεκμηριωμένα στον πολιτικό διάλογο, παρά την τοξική συμπεριφορά της άλλης πλευράς. Κατηγορηματικά ποτέ. Ωστόσο, παρά τη σαφή μετεκλογική πολιτική γραμμή και δέσμευση του Αλέξη Τσίπρα για διεύρυνση του κόμματος, που οδηγούσε λογικά σε μια πολιτική συγκρότησης ενός δημοκρατικού μπλοκ εξουσίας απέναντι στο κυβερνητικό, τα μηνύματα που εξέπεμπε ο κομματικός μηχανισμός και τα διάφορα κέντρα του Σύριζα έδειχναν πολλές φορές μια παλινδρόμηση ανάμεσα στην κινηματική νοσταλγία της περιόδου 2012-‘15 και στην κυβερνητική του εμπειρία του 2015-‘19. Στα μεγάλα τα πήγε καλά, αλλά στα επιμέρους, επειδή είναι αμυντικός απέναντι στις επιθετικές αλλαγές που προτείνει η ΝΔ, τις περισσότερες φορές κλείνεται στην άρνηση και την απεγνωσμένη υπεράσπιση των κεκτημένων χωρίς να αρθρώνει παραγωγικές και δημιουργικές προτάσεις που θα μπορούσαν να θέσουν τα πιο προοδευτικά και δυναμικά τμήματα της κοινωνίας σε νέα τροχιά συμμαχιών και κινητοποίησης. Η διεύρυνση όμως δεν θα προέλθει δια της προσχωρήσεως προσωπικοτήτων ή πολιτικών ομάδων. Πρέπει να αντανακλάται στη φυσιογνωμία του κόμματος, στο πρόγραμμά του, όχι μόνο στο κεντρικό αλλά και στα επί μέρους, π.χ. στην Παιδεία και στον Πολιτισμό, κ.ο.κ. Γι αυτό και η Συνδιάσκεψη καλείται να συζητήσει επί συγκεκριμένου σχεδίου προγράμματος. Σ’ αυτό πρέπει να αντανακλάται η νέα φυσιογνωμία του κόμματος.

-Συμμετείχατε εξαρχής στην επιτροπή κατάρτισης του προγράμματος. Πέστε μας γι αυτό δυο λόγια.

Το πρόγραμμα αποτελείται από τρία μεγάλα μέρη, τα οποία και ανταποκρίνονται στις μείζονες προκλήσεις του καιρού μας. Πρώτο: Η κλιματική αλλαγή είναι η μεγάλη απειλή. Επομένως πράσινη μετάβαση. Αλλά πράσινη μετάβαση λένε όλοι.

Δεν εννοούν όμως πράσινη μετάβαση για όλους. Και μπορεί να είναι άδικη και σε βάρος των φτωχών και των αδύναμων. Η κλιματική καταστροφή θα πλήξει πρώτα και κυρίως τους φτωχούς και τα λαϊκά στρώματα. Επίσης, χωρίς προγραμματισμό, η πράσινη μετάβαση μπορεί να είναι και μακροπροθέσμως καταστροφική για το φυσικό περιβάλλον. Δεύτερο: Η τεχνητή νοημοσύνη είναι η δεύτερη μεγάλη πρόκληση. Αν στην πρώτη βιομηχανική επανάσταση αντικαταστάθηκε η μυϊκή δύναμη με τις μηχανές, τώρα, στην τέταρτη βιομηχανική επανάσταση, αντικαθίσταται η ανθρώπινη νοητική δύναμη με τις μηχανές. Τί κάνεις; Πώς δεν θα χάσεις το τραίνο, και παράλληλα πώς θα αντιμετωπίσεις την τεράστια ανεργία που θα δημιουργηθεί; Το τρίτο μέρος αποτελείται από το κεφάλαιο ανισότητες. Έγιναν και θα γίνουν χαώδης και στη διάρκεια των δεκαετιών της λιτότητας και στην πανδημία, καθώς και στις δυο μεγάλες προκλήσεις που ακολουθούν.

Προσέξετε. Το ζήτημα των ανισοτήτων δεν αφορά απλώς αξίες, αλλά την ασφάλεια της επιβίωσης. Οι οικονομικές αλλά και οι πανδημικές κρίσεις οφείλονται στις ακραίες ανισότητες. Επομένως πώς εξασφαλίζεται η δημοκρατία και τα δικαιώματα από ένα κράτος-επιτηρητή, από τον καπιταλισμό της επιτήρησης, αλλά και από τον αναδυόμενη, μέσα στους πόρους της κοινωνίας αντίληψη ότι σε ένα κόσμο που δεν μας χωρά όλους θα πρέπει να επιβιώσουν οι καταλληλότεροι ή οι φυλετικά πιο καθαροί, από τον φασισμό δηλαδή;

Εν κατακλείδι: Το πρόγραμμα δεν είναι συρραφή αιτημάτων. Ούτε είναι το κυβερνητικό πρόγραμμα που θα δημιουργηθεί όταν έλθει η ώρα. Πρόκειται για πρόγραμμα προσανατολισμού. Για τον προγραμματικό εξοπλισμό ενός προοδευτικού μπλοκ της ελληνικής κοινωνίας. Οι συνθήκες αλλάζουν πολύ γρήγορα και αναπάντεχα. Ούτε δογματική προσκόλληση, ούτε φτερό στον άνεμο. Το πρόγραμμα δείχνει προσανατολισμό, αποτυπώνει ταυτότητα.

Τί αναμένετε από τη συνδιάσκεψη;

Δυο πράγματα:

Πρώτο, να λέμε τα πράγματα με το όνομα τους, και ο λόγος μας να έχει αντίκρισμα. Οι λέξεις να ανταποκρίνονται στα πράγματα, Να μην ανοιγοκλείνουμε το στόμα μας χωρίς να λέμε επί της ουσίας τίποτε. Χρόνια εκφερόταν ένας ιδεολογικός λόγος από την Αριστερά, χωρίς καμιά συνάφεια με τα πράγματα. Κι όταν η Αριστερά ερχόταν στα πράγματα, τότε ήταν γυμνή και έκανε τις μεγαλύτερες παραχωρήσεις. Πρέπει να ξέρουμε έως που μας παίρνει, και να κάνουμε το καλύτερο σε αυτό που μπορούμε να χειριστούμε.

Δεύτερο, η Συνδιάσκεψη πρέπει να γίνει με τη συναίσθηση ότι το κόμμα δεν λογοδοτεί στα μέλη του. Ούτε ο πρόεδρος, η κοινοβουλευτική ομάδα και το πολιτικό συμβούλιο, λογοδοτούν μόνο απέναντι στους εσωκομματικούς οπαδούς τους, ούτε μόνο απέναντι στο σύνολο των μελών του κόμματος. Λογοδοτούν προπαντός και κρίνονται από την κοινωνία. Αυτός πρέπει να είναι ο πολικός αστέρας της συνδιάσκεψης. Από το σώμα της Αριστεράς, μικρό μόνο μέρος συμμετέχει σε κομματικές διαδικασίες. Επομένως ο νους μας πρέπει να είναι στο ευρύτερο σώμα.

Εκείνο δηλαδή που αναμένεται είναι να ανοίξει ο δρόμος στην κοινωνική εμπέδωση του κόμματος, στο άνοιγμα, ισότιμο και συμμετοχικό, προς τα κοινωνικά και πολιτικά δίκτυα όπου αρθρώνονται αποτελεσματικά και μετά γνώσεως οι κριτικές απόψεις, όχι μόνο ως προς τα κυβερνητικά πεπραγμένα, αλλά ως προς τις ευρύτερες κατευθύνσεις και προοπτικές της κοινωνίας σήμερα.

Πού βάζετε τον πήχη της επιτυχίας;

Η συνδιάσκεψη θα κριθεί στο βαθμό που θα συμβάλει ώστε να αναδειχτεί η ανάγκη και η βούληση για ένα πολιτικό σχέδιο βαθύτερων αλλαγών της κοινωνίας μας, που θα το συμμερίζονται τα πιο δυναμικά τμήματα του πληθυσμού. Ένα σχέδιο αντάξιο των καιρών και των απαιτήσεων και όχι απλώς εγκλωβισμένο αρνητικά στην οπτική και τις επιδιώξεις του αντιπάλου αλλά ικανό να πείσει, να συνεγείρει και να συγκινήσει. Ένα πολιτικό σχέδιο που θα έχει χώρο και ρόλο για όλους όσους συμφωνούν στις βασικές αρχές της προόδου της χώρας και σαφείς στοχεύσεις και δεσμεύσεις για το πώς θα επιτευχθούν η οικονομική ανάπτυξη, ο σεβασμός στο περιβάλλον και τα δικαιώματα, η κοινωνική δικαιοσύνη και η αλληλεγγύη, η βελτίωση των όρων εργασίας, παιδείας και πολιτισμού στην καθημερινή ζωή των πολιτών. Με δυο λόγια: Η κριτική προς την κυβέρνηση για να μην εκφυλιστεί σε έναν μονότονο αντιπολιτευτικό λόγο που δεν βρίσκει απήχηση.

Πρέπει να είναι απότοκη του δικού μας σχεδίου. Άλλωστε, από την αρχή της εμφάνισης της Αριστεράς στο προσκήνιο της ιστορίας, ήταν η ευρύτερη κοινωνική και πολιτισμική κριτική, το σχέδιό της για το μέλλον, που καθόριζε τις πολιτικές της επιλογές και τη διάδραση με την κοινωνία. Δεν έτρεχε πίσω από τα πεπραγμένα κάθε κυβέρνησης για να γκρινιάζει.

Είναι σημαντικό να συμφωνηθεί χωρίς αμφισημίες ότι η καταρχάς προγραμματική συμφωνία της συνδιάσκεψης θα ανοίξει για συμμετοχή και συζήτηση σε όλες τις κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις που εκφράζουν τη θέληση να συμφωνήσουν στα βασικά σημεία και να συμμετέχουν στην επεξεργασία ενός στιβαρού σχεδίου για το μέλλον της χώρας και την ευημερία των πολιτών.