Νέο ασφαλιστικό: Ένα καλά προμελετημένο έγκλημα

Η ευθύνη για την πιθανολογούμενη κατάρρευση της επικουρικής ασφάλισης ανήκει διαχρονικά κατά συντριπτικό ποσοστό στις κυβερνήσεις της ΝΔ.

Το νέο ασφαλιστικό νομοσχέδιο που προβλέπει την μετάβαση από το διανεμητικό στο κεφαλαιοποιητικό σύστημα προκαθορισμένων εισφορών, στο ασφαλιστικό του «ατομικού κουμπαρά», δεν είναι «κεραυνός εν αιθρία».

Η παρούσα κυβέρνηση έχει αρκετά πλούσια «δράση» προς την κατεύθυνση της απαξίωσης της επικουρικής ασφάλισης την τελευταία δεκαετία, με ξεκάθαρο στόχο μελλοντικά την οριστική κατάργησή της:

Το νέο ασφαλιστικό νομοσχέδιο που προβλέπει την μετάβαση από το διανεμητικό στο κεφαλαιοποιητικό σύστημα προκαθορισμένων εισφορών, στο ασφαλιστικό του «ατομικού κουμπαρά», δεν είναι «κεραυνός εν αιθρία».

Η παρούσα κυβέρνηση έχει αρκετά πλούσια «δράση» προς την κατεύθυνση της απαξίωσης της επικουρικής ασφάλισης την τελευταία δεκαετία, με ξεκάθαρο στόχο μελλοντικά την οριστική κατάργησή της:

1. Αρχικά, πιάνοντας το νήμα από την «σκληρή» μνημονιακή περίοδο, ήταν η κυβέρνηση της ΝΔ εκείνη που αντισυνταγματικά (με βάση και τις αποφάσεις του ΣτΕ) «έκοψε» τις επικουρικές συντάξεις το 2012 (ν.4052/2012 και ν.4093/2012). Μάλιστα, δεν δίστασε τότε να μειώσει τις επικουρικές συντάξεις και στους χαμηλοσυνταξιούχους, αφού ο νόμος προέβλεπε μειώσεις στην επικουρική σύνταξη εκατοντάδων χιλιάδων συνταξιούχων και μάλιστα από το πρώτο ευρώ.

2. Η ίδια κυβέρνηση της ΝΔ, στέρησε από τους συνταξιούχους ολόκληρες επικουρικές συντάξεις όταν κατήργησε τα 2 «δώρα» στις επικουρικές συντάξεις. Πηγή: www.rosa.gr

3. Με το νόμο 4052/2012 θεσπίστηκε η λεγόμενη «ρήτρα μηδενικού ελλείμματος» που προβλέπει μηχανισμό εξισορρόπησης στο πρώην ΕΤΕΑ, δηλαδή αυτόματο «κόφτη» σε περίπτωση που διαπιστωθεί ότι υπάρχει σοβαρή απόκλιση στην σχέση των εσόδων (εισφορές) και εξόδων (συντάξεις-παροχές).

4. Με τον ίδιο νόμο η κυβέρνηση της ΝΔ τόλμησε να ψηφίσει ίσως την πιο «σκοτεινή» και απάνθρωπη ρύθμιση που έχει γνωρίσει ποτέ η δημόσια επικουρική κοινωνική ασφάλιση, την λεγόμενη «ρήτρα θανάτου». Σύμφωνα με το άρθρο 42 του ν.4052/2012 ο συνταξιούχος κατά την συνταξιοδότησή του θα έπρεπε να επιλέξει αν μετά το θάνατό του θα μεταβιβαστεί η σύνταξη στα δικαιοδόχα μέλη (χήροι/ες και ορφανά τέκνα) ώστε να προσδιοριστεί το ποσό της σύνταξης που θα λάμβανε. Αν επέλεγε να «αποκληρώσει συνταξιοδοτικά» τα επιζώντα μέλη της οικογένειας θα έπαιρνε μεγαλύτερο ποσό ο ίδιος.

5. Με απόφαση του Δ.Σ. του τ. ΕΤΕΑ («πρόγονος» ΕΤΕΑΕΠ) το 2014, η κυβέρνηση της ΝΔ τότε είχε προχωρήσει σε οριζόντια μείωση 5,2%  σε όλες τις επικουρικές συντάξεις.

6. Το 2012 επίσης η κυβέρνηση της ΝΔ είχε ψηφίσει την αύξηση των ορίων ηλικίας κατά δύο έτη, όπως έκανε και το 2016, όταν υπερψήφισε το ν.4336/2015 ( νόμος κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛΛ), γεγονός που οδήγησε πολλούς συνταξιούχους στο να καθυστερήσουν για χρόνια να λάβουν τις επικουρικές τους συντάξεις.

7. Παράλληλα με το άρθρο 39 του ν.4052/2012 ήταν η κυβέρνηση της ΝΔ που εισήγαγε το σύστημα της νοητής κεφαλαιοποίησης (NDC) στη δημόσια κοινωνική ασφάλιση (και το οποίο διατηρείται ακόμα και σήμερα). Η κυβέρνηση της ΝΔ τότε άλλαξε το οικονομικό σύστημα λειτουργίας του ΕΤΕΑ και ξεκίνησε να εφαρμόζει το διανεμητικό σύστημα προκαθορισμένων εισφορών με νοητή κεφαλαιοποίηση.

8. Το 2015 είχε προηγηθεί ο ν.4336/2015 που θέσπισε εισφορά 6% υπέρ ΕΟΠΥΥ σε όλες τις επικουρικές συντάξεις (κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛΛ).

9. Το 2016 με το «νόμο Κατρούγκαλου»(ν.4387/2016) έγινε επανυπολογισμός των επικουρικών συντάξεων με αποτέλεσμα να υπάρξουν σημαντικές μειώσεις στις επικουρικές συντάξεις μέχρι που αποκαταστάθηκαν κατά ένα μέρος το 2019.

10. Το Φλεβάρη του 2020 η κυβέρνηση ψήφισε στη βουλή το ν.4670/2020 που συγχώνευσε το μεγαλύτερο επικουρικό ταμείο, το ΕΤΕΑΕΠ, στον e-ΕΦΚΑ.Η επικουρική ασφάλιση διατηρήθηκε με οικονομική και λογιστική αυτοτέλεια, όμως η διοικητική λειτουργία του φορέα  είναι πλέον ενιαία.

11. Τον Ιούνιο του 2020 η κυβέρνηση της ΝΔ, για να αποκαταστήσει τις περικοπές που είχε κάνει ο ν.4387/2016, στις επικουρικές συντάξεις, «σπάει» ομόλογα ύψους 286 εκατ. ευρώ από το ειδικό κεφάλαιο που διαχειρίζεται η Τράπεζα της Ελλάδος προκειμένου να καλύψει την «τρύπα» του ΕΤΕΑΕΠ και να καταβάλει τις νέες αυξημένες επικουρικές συντάξεις και τα αναδρομικά τους. Η απόφαση προβλέπει ότι θα ρευστοποιηθεί το 20% του αποθεματικού του ΕΤΕΑΕΠ, ύψους 1,4 δισ. ευρώ, ενώ θα αντληθούν και 70 εκατ. ευρώ από τον ΑΚΑΓΕ, το ασφαλιστικό κεφάλαιο αλληλεγγύης γενεών.

12. Τον Φεβρουάριο του 2021 ανακοινώνονται τα επίσημα στοιχεία για τις εκκρεμότητες στις επικουρικές συντάξεις. Η κυβέρνηση «πνίγεται» από τις εκκρεμότητες στις κύριες συντάξεις και ρίχνει το βάρος στην έκδοσή τους, αφήνοντας την άκρη τις επικουρικές. Οι εκκρεμότητες εκτοξεύονται με αποτέλεσμα τον Φεβρουάριο οι εκκρεμείς επικουρικές συντάξεις να φτάνουν τις 122.000 και οι εκτιμήσεις να λένε ότι στο τέλος του 2021 θα αυξηθούν δραματικά. Ο μέσος χρόνος αναμονής στις περιπτώσεις επικουρικών συντάξεων με διαδοχική ασφάλιση ξεπερνά τα 3 έτη!

13. Η πανδημία συνεχίζει να στερεί σημαντικούς πόρους από το Σ.Κ.Α. και ο e-ΕΦΚΑ και φέτος θα κληθεί να «πειράξει» τα αποθεματικά του για να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του απέναντι στους συνταξιούχους.

14. Η κυβέρνηση σκοπεύει, όπως έχει δηλώσει και ο Πρωθυπουργός και παρά τα εξαιρετικά δύσκολα οικονομικά δεδομένα του τ. ΕΤΕΑΕΠ, να εφαρμόσει τη μείωση των εισφορών των μισθωτών υπέρ της επικουρικής ασφάλισης κατά 0,5% (από το 6,5% στο 6% επί των μικτών αποδοχών τους) και την περαιτέρω μείωση των ίδιων εισφορών για τους αυτοαπασχολούμενους δικηγόρους κλπ. από τον Ιούνιο του 2022, στερώντας σημαντικά έσοδα από το σύστημα.

15. Οι επιπτώσεις από την πανδημία στον e-ΕΦΚΑ είναι τεράστιες, όπως και οι απώλειες εσόδων, με αποτέλεσμα το πρώτο 4μηνο του 2021 να έχει κλείσει με απώλειές 500 εκατομμυρίων ευρώ έναντι του στόχου. Τα αναδρομικά των συνταξιούχων αναμένεται να καταβληθούν μέσα στο καλοκαίρι με αποτέλεσμα το 2021 να είναι επιβαρυμένη δημοσιονομικά χρονιά για το e-ΕΦΚΑ. Οι δυνατότητες δανεισμού μεταξύ κλάδων για να καλυφθούν τα ελλείμματα -πάγια τακτική των ασφαλιστικών ταμείων- είναι εξαιρετικά περιορισμένες.

16. Και κάπως έτσι φτάνουμε στην «αναγκαιότητα» της νέας ασφαλιστικής μεταρρύθμισης -απορρύθμισης: Η λογική του «μονόδρομου» είναι γνωστή. Αν το σύστημα παραμείνει ως έχει θα ενεργοποιηθεί ο «κόφτης» και θα μειωθούν οι επικουρικές συντάξεις, όπως προβλέπει ο νόμος, εκτός και αν γίνει ξανά ό,τι και το 2020 (ρευστοποίηση ομολόγων ή άλλων περιουσιακών στοιχείων).

17. Οι χρηματοδοτικές ανάγκες του νέου κεφαλαιοποιητικού συστήματος θα καλυφθούν από τον κρατικό προϋπολογισμό, που σημαίνει ότι το ρίσκο που λαμβάνει η κυβέρνηση θα το πληρώσουν όλοι οι φορολογούμενοι.

18. Το χρηματοδοτικό κενό, δηλαδή το λεγόμενο «κόστος μετάβασης» είναι 56 δισ. ευρώ και στο «κακό» σενάριο μπορεί να φτάσει και τα 78 δισ. ευρώ. Πρόκειται για δαπάνες που τινάζουν στον αέρα όχι μόνο τον προϋπολογισμό του e-ΕΦΚΑ, αλλά ολόκληρο τον κρατικό προϋπολογισμό, θέτουν σε ομηρία τις αναπτυξιακές προοπτικές της χώρας και επηρεάζουν τη βιωσιμότητα του χρέους.

19. Η αύξηση στο προσδόκιμο ζωής κατά 8 περισσότερα χρόνια μέχρι το 2070 σημαίνει ότι οι μελλοντικοί συνταξιούχοι είτε θα λάβουν μειωμένη κατά 1/3 την επικουρική σύνταξή τους, είτε θα πρέπει να πάρουν σύνταξη μετά την ηλικία των 74 ετών!

20. Το νέο σχέδιο για την επικουρική ασφάλιση είναι μεθοδευμένο εδώ και μια δεκαετία. Η ευθύνη για την πιθανολογούμενη κατάρρευση της επικουρικής ασφάλισης ανήκει διαχρονικά κατά συντριπτικό ποσοστό στις κυβερνήσεις της ΝΔ, που για μια δεκαετία δημιούργησαν τους όρους για την απαξίωση της επικουρικής σύνταξης, ενός κοινωνικού θεσμού που χρηματοδοτικά στηριζόταν ανέκαθεν στις εισφορές εργαζόμενων και εργοδοτών.

Εναλλακτική λύση υπάρχει;

Φυσικά. Είναι η άμεση συγκρότηση ενός Ταμείου για την ενίσχυση των αποθεματικών των ταμείων (κύριας και επικουρικής σύνταξης) με πόρους που θα προέρχονται από την εισφορολόγηση και φορολόγηση του μεγάλου πλούτου. Οι συνθήκες είναι ώριμες και το αίτημα απολύτως ρεαλιστικό, ειδικά μετά την παγκόσμια συμφωνία για ελάχιστο εταιρικό  φόρο στις μεγάλες επιχειρήσεις που κινείται σε αυτήν ακριβώς τη λογική, στην αναδιανομή του πλούτου για να στηριχτεί το πολύπαθο κοινωνικό κράτος.