Η Διεθνής Δικαιοσύνη προχωράει
Διονύσης Γουσέτης, Αυγή, Δημοσιευμένο: 2006-06-10
Έγραφα από παλιά ότι άνοιξε η εποχή της λογοδοσίας των εγκληματιών κατά της ανθρωπότητας. Μπορεί ο Πινοσέτ να γλύτωσε την ποινή -δεν γλύτωσε βέβαια την ατίμωση- αλλά η αντίστροφη μέτρηση για την ατιμωρησία που άρχισε με τη δική του υπόθεση, προχωράει. Η φετινή ετήσια έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας (κυκλοφόρησε στις 23 Μαϊου) αναφέρει ότι τις περυσινές σημαντικές εξελίξεις προς την προσαγωγή στη δικαιοσύνη όσων ευθύνονται για εγκλήματα του διεθνούς δικαίου.
Τον Οκτώβριο, το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο (ΔΠΔ) εγκαινίασε την ιστορία του με τα πρώτα εντάλματα σύλληψης πέντε ηγετών του "Στρατού Αντίστασης του Κυρίου" για εγκλήματα πολέμου στη βόρεια Ουγκάντα. Η Διεθνής Αμνηστία είχε μάταια παροτρύνει την κυβέρνηση της Ουγκάντα να καταργήσει έναν εθνικό νόμο αμνήστευσης που εμποδίζει τα δικαστήρια της χώρας να ασχοληθούν με τα εγκλήματα αυτά.
Το ΔΠΔ συνέχισε να ερευνά εγκλήματα στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, αλλά δεν εξέδωσε ακόμα ένταλμα σύλληψης. Ανέλαβε επίσης προκαταρκτικές έρευνες οκτώ άλλων υποθέσεων. Ωστόσο, ο πρόεδρος και ο εισαγγελέας του ΔΠΔ υπαινίχθηκαν ότι οι περιορισμένοι πόροι δεν αφήνουν περιθώρια τυχόν νέων ανακρίσεων μέχρις ότου ολοκληρωθούν οι τρέχουσες.
Η παραπομπή στο ΔΠΔ από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ των εγκλημάτων που διαπράχθηκαν στο Νταρφούρ του Σουδάν αποτέλεσε επίσης θετικό βήμα για την αντιμετώπιση της ατιμωρησίας. Ωστόσο, το Συμβούλιο Ασφαλείας, στο πλαίσιο συμβιβασμού για να διασφαλίσει την υποστήριξη και των ΗΠΑ, συμπεριέλαβε στην απόφασή του διάταξη που εξαιρεί από τη δικαιοδοσία του Δικαστηρίου τους υπηκόους χωρών που δεν μετέχουν στο Καταστατικό του ΔΠΔ (εκτός του Σουδάν). Κατά τη Διεθνή Αμνηστία, αυτή η διάταξη δημιουργεί διπλά μέτρα και σταθμά και παραβιάζει τον Καταστατικό Χάρτη του ΟΗΕ. Είναι όμως μια αρχή!
Ο αγώνας κατά της ατιμωρησίας ενισχύθηκε από το έργο άλλων διεθνών δικαστηρίων, παρά κάποιους αντίστοιχους περιορισμούς και κωλύματα. Το Ειδικό Δικαστήριο για τη Σιέρα Λεόνε προχώρησε σε τρεις δίκες εννέα υπόπτων που κατηγορούνται για εγκλήματα πολέμου. Ωστόσο, η κυβέρνηση της Σιέρα Λεόνε δεν τερμάτισε την αμνηστία, εμποδίζοντας έτσι τη δίωξη όλων των άλλων υπαιτίων. Επίσης, η Νιγηρία συνέχισε -με την πιθανή υποστήριξη της Αφρικανικής Ένωσης- να αρνείται να παραδώσει τον πρώην πρόεδρο της Λιβερίας Τσαρλς Τέιλορ στο Ειδικό Δικαστήριο για τη Σιέρα Λεόνε, όπου κατηγορείται για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας.
Σημειώθηκε κάποια πρόοδος στη σύσταση ειδικών δικαστηρίων για την Καμπότζη. Ωστόσο, δεν αναμένεται να δικάσουν πάνω από έξι ανθρώπους για εγκλήματα των Ερυθρών Χμερ, ενώ δεκάδες χιλιάδες άλλοι συνεχίζουν να επωφελούνται εθνικής αμνηστίας.
Η αναμενόμενη δίκη του Σαντάμ Χουσεΐν άρχισε στο Ιράκ τον Οκτώβριο. Αν και το γεγονός είναι ευπρόσδεκτο, η Διεθνής Αμνηστία εξέφρασε ανησυχίες για την έλλειψη εγγυήσεων έντιμης δίκης, τη στέρηση σωστής πρόσβασης σε συνήγορο και την δυνατότητα επιβολής θανατικής ποινής. Επίσης, δέκα χρόνια μετά τη σφαγή 8.000 Βόσνιων Μουσουλμάνων στη Σρεμπρένιτσα, αναμένεται ακόμα να προσαχθούν στο Διεθνές Δικαστήριο οι περισσότεροι από τους δράστες.
Η αξία των διεθνών δικαστηρίων φαίνεται εκ του ότι, παρ’ όλη τη διατυμπανιζόμενη ανεξαρτησία της, η εθνική δικαιοσύνη δυσκολεύεται να λειτουργήσει όταν στρέφεται κατά της βούλησης της πολιτικής εξουσίας της χώρας. Τον Σεπτέμβριο, το Βέλγιο ζήτησε από τη Σενεγάλη την έκδοση του πρώην προέδρου του Τσαντ, Χισένε Χαμπρέ, για τον φόνο τουλάχιστον 40.000 ανθρώπων, συστηματικά βασανιστήρια, και άλλα εγκλήματα. Όμως η Σενεγάλη παρέπεμψε το ζήτημα στην Αφρικανική Ένωση. Τον Νοέμβριο, ο Ιάπωνας πρώην πρόεδρος του Περού Αλμπέρτο Φουτζιμόρι συνελήφθη στη Χιλή. Προηγουμένως, η Ιαπωνία είχε αρνηθεί να τον εκδώσει στο Περού.
Από την άλλη μεριά, εθνικά δικαστήρια ανεπτυγμένων χωρών συνέβαλαν στην προσπάθεια να τερματιστεί η ατιμωρησία σε άλλες χώρες. Υπήρξαν καταδίκες για εγκλήματα του διεθνούς δικαίου στο Βέλγιο, τη Βρετανία, τη Γαλλία, την Ολλανδία και την Ισπανία. Ο Καναδάς άνοιξε την πρώτη του υπόθεση, απαγγέλλοντας στον Ντεζιρέ Μουνιανέζα κατηγορίες για γενοκτονία και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας που διαπράχθηκαν το 1994 στη Ρουάντα.
Όσο αργά και ατελή κι αν είναι τα πρώτα βήματά της, η διεθνής δικαιοσύνη αποτελεί -για πρώτη φορά στην παγκόσμια ιστορία- την ελπίδα στον αγώνα κατά της ατιμωρησίας. Η φιλολογία ότι παραπέμπεται ο Μιλόσεβιτς αλλά όχι ο Μπους, ότι η διεθνής δικαιοσύνη είναι δικαιοσύνη των νικητών κ.λπ., ξεχνάει ότι η ανθρωπότητα προχωράει με βήματα κι όχι με άλματα. Όποτε αποτολμήθηκαν επαναστατικά άλματα, ακολούθησαν διορθωτικές παλινδρομήσεις, όπως π.χ. στη γαλλική και στη ρώσικη επανάσταση. Πιστεύω πως ήδη, οι ανά τον κόσμο χασάπηδες έχουν ένα σοβαρό λόγο να ξανασκέφτονται τις σφαγές πριν τις πραγματοποιήσουν.
e-mail: diongous@central.ntua.gr
Τον Οκτώβριο, το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο (ΔΠΔ) εγκαινίασε την ιστορία του με τα πρώτα εντάλματα σύλληψης πέντε ηγετών του "Στρατού Αντίστασης του Κυρίου" για εγκλήματα πολέμου στη βόρεια Ουγκάντα. Η Διεθνής Αμνηστία είχε μάταια παροτρύνει την κυβέρνηση της Ουγκάντα να καταργήσει έναν εθνικό νόμο αμνήστευσης που εμποδίζει τα δικαστήρια της χώρας να ασχοληθούν με τα εγκλήματα αυτά.
Το ΔΠΔ συνέχισε να ερευνά εγκλήματα στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, αλλά δεν εξέδωσε ακόμα ένταλμα σύλληψης. Ανέλαβε επίσης προκαταρκτικές έρευνες οκτώ άλλων υποθέσεων. Ωστόσο, ο πρόεδρος και ο εισαγγελέας του ΔΠΔ υπαινίχθηκαν ότι οι περιορισμένοι πόροι δεν αφήνουν περιθώρια τυχόν νέων ανακρίσεων μέχρις ότου ολοκληρωθούν οι τρέχουσες.
Η παραπομπή στο ΔΠΔ από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ των εγκλημάτων που διαπράχθηκαν στο Νταρφούρ του Σουδάν αποτέλεσε επίσης θετικό βήμα για την αντιμετώπιση της ατιμωρησίας. Ωστόσο, το Συμβούλιο Ασφαλείας, στο πλαίσιο συμβιβασμού για να διασφαλίσει την υποστήριξη και των ΗΠΑ, συμπεριέλαβε στην απόφασή του διάταξη που εξαιρεί από τη δικαιοδοσία του Δικαστηρίου τους υπηκόους χωρών που δεν μετέχουν στο Καταστατικό του ΔΠΔ (εκτός του Σουδάν). Κατά τη Διεθνή Αμνηστία, αυτή η διάταξη δημιουργεί διπλά μέτρα και σταθμά και παραβιάζει τον Καταστατικό Χάρτη του ΟΗΕ. Είναι όμως μια αρχή!
Ο αγώνας κατά της ατιμωρησίας ενισχύθηκε από το έργο άλλων διεθνών δικαστηρίων, παρά κάποιους αντίστοιχους περιορισμούς και κωλύματα. Το Ειδικό Δικαστήριο για τη Σιέρα Λεόνε προχώρησε σε τρεις δίκες εννέα υπόπτων που κατηγορούνται για εγκλήματα πολέμου. Ωστόσο, η κυβέρνηση της Σιέρα Λεόνε δεν τερμάτισε την αμνηστία, εμποδίζοντας έτσι τη δίωξη όλων των άλλων υπαιτίων. Επίσης, η Νιγηρία συνέχισε -με την πιθανή υποστήριξη της Αφρικανικής Ένωσης- να αρνείται να παραδώσει τον πρώην πρόεδρο της Λιβερίας Τσαρλς Τέιλορ στο Ειδικό Δικαστήριο για τη Σιέρα Λεόνε, όπου κατηγορείται για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας.
Σημειώθηκε κάποια πρόοδος στη σύσταση ειδικών δικαστηρίων για την Καμπότζη. Ωστόσο, δεν αναμένεται να δικάσουν πάνω από έξι ανθρώπους για εγκλήματα των Ερυθρών Χμερ, ενώ δεκάδες χιλιάδες άλλοι συνεχίζουν να επωφελούνται εθνικής αμνηστίας.
Η αναμενόμενη δίκη του Σαντάμ Χουσεΐν άρχισε στο Ιράκ τον Οκτώβριο. Αν και το γεγονός είναι ευπρόσδεκτο, η Διεθνής Αμνηστία εξέφρασε ανησυχίες για την έλλειψη εγγυήσεων έντιμης δίκης, τη στέρηση σωστής πρόσβασης σε συνήγορο και την δυνατότητα επιβολής θανατικής ποινής. Επίσης, δέκα χρόνια μετά τη σφαγή 8.000 Βόσνιων Μουσουλμάνων στη Σρεμπρένιτσα, αναμένεται ακόμα να προσαχθούν στο Διεθνές Δικαστήριο οι περισσότεροι από τους δράστες.
Η αξία των διεθνών δικαστηρίων φαίνεται εκ του ότι, παρ’ όλη τη διατυμπανιζόμενη ανεξαρτησία της, η εθνική δικαιοσύνη δυσκολεύεται να λειτουργήσει όταν στρέφεται κατά της βούλησης της πολιτικής εξουσίας της χώρας. Τον Σεπτέμβριο, το Βέλγιο ζήτησε από τη Σενεγάλη την έκδοση του πρώην προέδρου του Τσαντ, Χισένε Χαμπρέ, για τον φόνο τουλάχιστον 40.000 ανθρώπων, συστηματικά βασανιστήρια, και άλλα εγκλήματα. Όμως η Σενεγάλη παρέπεμψε το ζήτημα στην Αφρικανική Ένωση. Τον Νοέμβριο, ο Ιάπωνας πρώην πρόεδρος του Περού Αλμπέρτο Φουτζιμόρι συνελήφθη στη Χιλή. Προηγουμένως, η Ιαπωνία είχε αρνηθεί να τον εκδώσει στο Περού.
Από την άλλη μεριά, εθνικά δικαστήρια ανεπτυγμένων χωρών συνέβαλαν στην προσπάθεια να τερματιστεί η ατιμωρησία σε άλλες χώρες. Υπήρξαν καταδίκες για εγκλήματα του διεθνούς δικαίου στο Βέλγιο, τη Βρετανία, τη Γαλλία, την Ολλανδία και την Ισπανία. Ο Καναδάς άνοιξε την πρώτη του υπόθεση, απαγγέλλοντας στον Ντεζιρέ Μουνιανέζα κατηγορίες για γενοκτονία και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας που διαπράχθηκαν το 1994 στη Ρουάντα.
Όσο αργά και ατελή κι αν είναι τα πρώτα βήματά της, η διεθνής δικαιοσύνη αποτελεί -για πρώτη φορά στην παγκόσμια ιστορία- την ελπίδα στον αγώνα κατά της ατιμωρησίας. Η φιλολογία ότι παραπέμπεται ο Μιλόσεβιτς αλλά όχι ο Μπους, ότι η διεθνής δικαιοσύνη είναι δικαιοσύνη των νικητών κ.λπ., ξεχνάει ότι η ανθρωπότητα προχωράει με βήματα κι όχι με άλματα. Όποτε αποτολμήθηκαν επαναστατικά άλματα, ακολούθησαν διορθωτικές παλινδρομήσεις, όπως π.χ. στη γαλλική και στη ρώσικη επανάσταση. Πιστεύω πως ήδη, οι ανά τον κόσμο χασάπηδες έχουν ένα σοβαρό λόγο να ξανασκέφτονται τις σφαγές πριν τις πραγματοποιήσουν.
e-mail: diongous@central.ntua.gr
