Το πολύπλοκο παζλ της Γλασκόβης

Μερικές εισαγωγικές παρατηρήσεις:

1.Τα ιδιωτικά συνταξιοδοτικά κεφάλαια στο Ηνωμένο Βασίλειο χρηματοδοτούν την παραγωγή περίπου τριακοσίων εκατομμυρίων τόνων άνθρακα κατ΄ έτος. Αν τα κεφάλαια
αυτά ήταν μία χώρα, θα ανήκε στις πρώτες 20 παγκοσμίως σε ότι αφορά στις εκπομπές άνθρακα. Κανένα από τα παραπάνω κεφάλαια δεν έχει βέβαια παραγωγική δραστηριότητα
που να οδηγεί σε εκπομπές άνθρακα, όμως επενδύουν συνολικά περίπου 100 δισεκατομμύρια λίρες στα χαρτοφυλάκια εταιρειών ορυκτών καυσίμων.

2. Η Τουρκία αν και χώρα που ανήκει στην ομάδα των είκοσι ισχυρότερων χωρών G20, έχει αιτηθεί την έξοδο της από τις χώρες του Παραρτήματος Ι της Συμφωνίας των Παρισίων. Με
αυτό τον τρόπο δεν θα αποφύγει μόνο τις χρηματοδοτικές της υποχρεώσεις προς τις αναπτυσσόμενες χώρες αλλά θα είναι και δικαιούχος χρηματοδοτήσεων για να προβεί στη μείωση των εκπομπών θερμοκηπίου που συνεχίζει να παράγει με τη χρήση ορυκτών καυσίμων.

3. Η αύξηση των τιμών των ορυκτών καυσίμων είχε ως αποτέλεσμα την (προσωρινή;) απελευθέρωση στην αγορά διαθεσίμων πετρελαίου της Κίνας. Η μείωση της τιμής του
πετρελαίου που ακολούθησε συνέβαλε στη μείωση του κόστους του εξαγωγικού εμπορίου της Κίνας.

4. Το Σχέδιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.) για τη μετάβαση σε κλιματικά ουδέτερες οικονομίες, προβλέπει δασμό άνθρακα για την εισαγωγή στην Ε.Ε. σίδηρου, τσιμέντου, αλουμίνιου, λιπασμάτων και ηλεκτρικής ενέργειας, αν η παραγωγή τους δεν τηρεί τις περιβαλλοντικές και κλιματικές προδιαγραφές που ισχύουν για την αντίστοιχη παραγωγή εντός της Ε.Ε.

5. Και τέλος, σύμφωνα με το Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας για να διατηρηθεί ο στόχος των μηδενικών εκπομπών το έτος 2050, θα πρέπει να σταματήσουν νέες επενδύσεις πετρελαίου,
φυσικού αερίου και φυσικά άνθρακα (και λιγνίτη), από το 2021 και μετά.

Ως προς την πρώτη παρατήρηση που αναφέρεται παραπάνω, μία νομοθετική ρύθμιση που θα καθιστούσε υποχρεωτική (ή θα πριμοδοτούσε) τη στροφή των επενδύσεων των συνταξιοδοτικών κεφαλαίων σε εταιρείες που παράγουν καθαρή ενέργεια, θα συνέβαλε στο σχέδιο του Ηνωμένου Βασιλείου για οικονομία σχεδόν μηδενικού άνθρακα, δίνοντας
ταυτόχρονα ένα παράδειγμα στο τι αφορά η πράσινη οικονομία.

Στη δεύτερη παρατήρηση, εάν η απόφαση στη Διάσκεψη της Γλασκώβης δικαιώσει το αίτημα της Τουρκίας, τότε το ρήγμα στις υποχρεώσεις των κρατών της G20 θα είναι τεράστιο, ενώ
καμία αναπτυσσόμενη χώρα δεν θα αποδεχθεί να υλοποιήσει τα σχέδια μείωσης των εκπομπών άνθρακα που παράγει.

Στην τρίτη παρατήρηση, το αποτέλεσμα ήταν ότι η απελευθέρωση διαθεσίμων πετρελαίου οδήγησε σε αυξημένη κατανάλωση ορυκτών καυσίμων και άρα και στην αύξηση των
εκπομπών άνθρακα.

Στην τέταρτη παρατήρηση, ο δασμός που θα επιβάλλει η Ε.Ε. έχει δύο αναγνώσεις: αυτή του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, της Κίνας, της Αυστραλίας και άλλων εξαγωγικών χωρών εκτός Ένωσης που θεωρούν ότι διαμορφώνει ένα οικονομικό προστατευτισμό και ενισχύει τον εξελισσόμενο «πόλεμο δασμών» περιορίζοντας έτσι το ελεύθερο εμπόριο, και αυτή της Ε.Ε. που δηλώνει ότι το μόνο που πρέπει να κάνουν οι χώρες αυτές είναι να εφαρμόσουν τα ίδια αυστηρά μέτρα με την Ε.Ε. ώστε να μην χρειάζεται να εφαρμοστεί ο δασμός.

Τέλος, ως προς την πέμπτη παρατήρηση, για να επιτευχθεί αυτό που επισημαίνει ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας, θα πρέπει οι αναπτυγμένες χώρες να περιορίσουν, ή μάλλον να
διακόψουν τις επενδύσεις άνθρακα που δρομολογούν στο εξωτερικό και ειδικότερα στις αναπτυσσόμενες χώρες.

Οι παραπάνω αναφορές δεν συγκροτούν μία περιπτωσιολογία της κλιματικής κρίσης, αλλά αναδεικνύουν το πολύπλοκο παζλ αυτής της κρίσης, σε ένα κόσμο που γίνεται όλο και περισσότερο περίπλοκος.

Εάν στις παραπάνω περιπτώσεις, προστεθούν ο «πόλεμος» δασμών μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας, πόλεμος που επηρεάζοντας το ρυθμό ανάπτυξης των χωρών αυτών τις αναγκάζει να συνεχίζουν να εμπιστεύονται τα ορυκτά καύσιμα, η ενεργειακή «διπλωματία» της Ρωσίας μέσα από το άνοιγμα ή το κλείσιμο της ροής φυσικού αερίου προς την Ευρώπη,
η αβεβαιότητα (και η αγωνία) για τον τρόπο ανάπτυξης της Ινδίας και τις δεσμεύσεις της για τη μείωση των δικών της εκπομπών άνθρακα, αλλά και κυρίως η εντέχνως καλλιεργούμενη άποψη ότι η στροφή προς την καθαρή ενέργεια είναι ο λόγος που ανεβαίνουν (αλματωδώς) οι τιμές των καυσίμων, το πάζλ μοιάζει να είναι άλυτο.

Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι η επιστημονική κοινότητα θεωρεί δεδομένη την άνοδο της θερμοκρασίας πάνω από τον 1.5 βαθμό Κελσίου και μάλιστα περίπου δέκα έτη νωρίτερα από
το χρόνο που είχε αρχικά εκτιμηθεί. Αλλά και ότι επισημαίνει ότι η κρίση της πανδημίας μείωσε μόνο πρόσκαιρα τις εκπομπές άνθρακα, που άλλωστε επανήλθαν στα προηγούμενα επίπεδα τους μόλις καταργήθηκαν τα περιοριστικά μέτρα. Για λόγους σύγκρισης και μόνο, έχει
αξία να σημειωθεί ότι η μείωση των παγκόσμιων εκπομπών άνθρακα κατά τη διάρκεια της πανδημίας ήταν 4 δις τόνοι άνθρακα, όσο δηλαδή οι συνολικές εκπομπές άνθρακα της χώρας μας (που συμβάλλει κατά 0.2% στις παγκόσμιες εκπομπές άνθρακα) από την προβιομηχανική περίοδο μέχρι σήμερα!

Τι λοιπόν αναμένουμε από τη Διάσκεψη της Γλασκόβης;
Σίγουρα δεν θα πρέπει να αναμένουμε ένα πλειστηριασμό μεγάλων δηλώσεων, που αν και θα έδιναν σε ένα βαθμό τον τόνο μίας παγκόσμιας συναντίληψης, εντούτοις έχει αποδειχθεί ότι σύντομα αποτελούν ένα highlight χωρίς συνέχεια.

Στη δική μου ανάγνωση, αυτό που θα πρέπει να αναμένουμε είναι μία σαφή δέσμευση των βασικών χωρών που προκαλούν την κλιματική κρίση, να τηρήσουν τις δεσμεύσεις τους για τη
μείωση των εκπομπών άνθρακα αλλά και να περιορίσουν τις γεωπολιτικές σκοπιμότητες στις οποίες επιδίδονται ή τουλάχιστον αν τις συνεχίσουν, όπως άλλωστε είναι βέβαιο ότι θα συμβεί, να μην συμπεριλάβουν την ενέργεια σε αυτές.

Αν ξεχώριζα ορισμένες χώρες από τις παραπάνω, θα ήταν η Κίνα, οι ΗΠΑ και η Ινδία. Η πρώτη συμβάλλει κατά περίπου 1/3 στις παγκόσμιες εκπομπές άνθρακα αλλά αν και έχει δεσμευθεί για κλιματική ουδετερότητα μέχρι το 2060, συνεχίζει να κατασκευάζει νέες μονάδες παραγωγής ενέργειας με τη χρήση άνθρακα. Δεν είναι τυχαίο ότι σύμφωνα με εκτιμήσεις, για να ικανοποιήσει τους κλιματικούς στόχους που έχει θέσει, θα πρέπει να διακόψει τη λειτουργία 500 μονάδων παραγωγής ενέργειας με τη χρήση άνθρακα μέχρι το 2030.

Η δεύτερη επανέρχεται στη Συμφωνία για το Κλίμα, μετά την αποχώρηση της επί Προεδρίας Τραμπ, γεγονός που από μόνο έχει τεράστια σημασία για τις πολυμερείς συνεργασίες. Είναι
στη 2η θέση παγκοσμίως σε εκπομπές άνθρακα, αλλά και αν και έχει δεσμευθεί (κατά την Προεδρία Μπάιντεν, για την προηγούμενη Προεδρία ούτε λόγος) για την απανθρακοποίηση
(decarbonization) της μέχρι το 2035, εντούτοις τα σημάδια δείχνουν ότι ο τομέας των ορυκτών καυσίμων περισσότερο ανακάμπτει μετά την πανδημία, παρά υποχωρεί.

Και η τρίτη, είναι η μεγάλη άγνωστη καθώς παρά το γεγονός ότι είναι στην 3η θέση των χωρών στις παγκόσμιες εκπομπές άνθρακα, αρνείται να ανακοινώσει το έτος στόχο για την επίτευξη της κλιματικής ουδετερότητας.

Από τη Διάσκεψη της Γλασκόβης θα πρέπει να αναμένουμε επίσης την αναγνώριση της σημασίας μεγάλων πρωτοβουλιών, όπως της Πράσινης Συμφωνίας (Green Deal) της Ε.Ε. στην
αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, όχι τόσο ως επιβράβευση της Ε.Ε. αλλά κυρίως ως ισχυρή παρακίνηση προς τις υπόλοιπες χώρες να την ακολουθήσουν. Στο ίδιο μήκος κύματος, την αναγνώριση της κεφαλαιώδους σημασίας απόφασης της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων να διακόψει την παροχή δανείων για επενδύσεις που σχετίζονται με την εξόρυξη και την κατανάλωση άνθρακα, πετρελαίου και φυσικού αερίου.

Να αναμένουμε επίσης μία γενναία και χωρίς αστερίσκους απόφαση για τη χρηματοδότηση των αναπτυσσόμενων χωρών ώστε να είναι σε θέση να μειώσουν τις εκπομπές τους αλλά και να κινηθούν προς την καθαρή ενέργεια, διατηρώντας παράλληλα υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης. Και αν υπάρχει απορία για την αναγκαιότητα μίας τέτοιας απόφασης, αρκεί να
αναφερθεί ότι εδώ και 2 έτη οι αναπτυσσόμενες χώρες παράγουν περίπου τις ίδιες ποσότητες εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα με τις αναπτυγμένες. Αλλά και ότι μόνες τους, είναι αδύνατο να τα καταφέρουν.

Τέλος, θα έχει εξαιρετική σημασία ένα ισχυρό πολιτικό νεύμα προς κάθε κατεύθυνση ώστε να αποκατασταθεί, σε παγκόσμιο επίπεδο, η ηρεμία στον τομέα της ενέργειας αλλά και να
απαντηθεί με σαφήνεια ο παραλογισμός ότι η καθαρή ενέργεια είναι υπεύθυνη για την ενεργειακή κρίση και τις αυξήσεις των τιμών των καυσίμων.

Οι καιροί είναι άλλωστε πονηροί. Η πρόσφατη, τεχνητά προκληθείσα, ενεργειακή «κρίση» έδωσε και πάλι χώρο στον άνθρακα αλλά και στην πυρηνική ενέργεια, αυτή τη φορά με μία όπως υποστηρίζεται «φιλική» της μετάλλαξη που αφορά στους μικρούς πυρηνικούς αντιδραστήρες (small modular reactors) που κατασκευάζονται σε κάποιο χώρο παραγωγής και μεταφέρονται έτοιμοι στο χώρο υποδοχής.

Δύο έτη πριν, στην αντίστοιχη Σύνοδο των Ηνωμένων Εθνών στη Μαδρίτη, σε μία αίθουσα στην οποία εξετάζονταν οι τρόποι για την ενίσχυση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, ένας σύνεδρος μοίραζε συστηματικά ένα βιβλίο για τα πλεονεκτήματα των μικρών πυρηνικών αντιδραστήρων, μέχρι που σταδιακά κάλυψε όλη σχεδόν την αίθουσα. Ένας δεύτερος, έκανε κάτι παρόμοιο αν και αυτή τη φορά για τη διατήρηση του άνθρακα στο ενεργειακό μείγμα των κρατών καθώς σε αντίθετη περίπτωση, η ύφεση στις οικονομίες τους θα ήταν αναπόφευκτη.

Το παράδειγμα μοιάζει απλοϊκό, όμως τα λόμπι ήταν έτοιμα, απλώς τα καθυστέρησε η πανδημία. Τώρα είναι πάλι σε δράση. Τα ευνοεί άλλωστε η κρίση που προκάλεσε η πανδημία
και η αναδιάταξη δυνάμεων και συμφερόντων που εξελίσσεται κατά την έξοδο (;) από αυτή, στις οποίες όμως συμπεριλαμβάνεται και η Κίνα